Dikey katmanlaşma / “Cam Tavan” (Vertical segregation / “Glass ceiling[1]” ): ‘İnsanların belirli bir ırk, yaş özelliği ya da cinsiyete sahip olmaları dolayısıyla kurumlarda belirli işlerde belirli kademelerden daha yüksekte bulunamamasına’ dikey katmanlaşma adı verilmektedir.[2] 1970’li yıllarda ABD’de ortaya çıkan cam tavan kavramı ise ‘örgütsel önyargılar ve kalıplar tarafından yaratılan, kadınların üst düzey yönetim pozisyonlarına gelmelerini engelleyen görünmez, yapay engeller’ şeklinde ele alınmaktadır. Bu kavram kadınların yönetici olma konusunda sıkıntı yaşadığı tüm kurumlarda, kamu kurumlarında, farklı şirketlerde, eğitim kurumlarında ve hatta kar amacı gütmeyen kuruluşlarda söz konusudur. Cam tavan kavramının kullanımı ise bu yaşanan sıkıntıların belirsizliğine işaret etmektedir, kastedilen görünür bir ayrımcılığın söz konusu olmamasıdır.[3]

Cam tavan kavramının paralelinde literatürde farklı kavramlara da yer verilmektedir:

İkinci cam tavan: Kadınların yöneticiliğe geçiş aşamasında ilk engeli aşıp bir ikinci engelle karşılaşmasına verilen isimdir.

Ters cam tavan: Kadınların yoğunluklu olarak çalıştığı, ‘kadın işi’ olarak kabul edilen sektörlerde (örneğin bakım hizmeti verilen sağlıkla ilişkili sektörler) erkeklerin yükselmekte yaşadığı problemleri anlatmak amacıyla kullanılmaktadır.

Bambu tavan: Doğu Asyalıları temsil amacıyla kullanılan bambu kelimesi, bu bölgeden göç ederek farklı ülkelerde yaşayan insanların yönetici pozisyona gelme aşamasında karşılaştığı engelleri tarif için kullanılmaktadır. Doğu Asyalılar özellikle liderliğe uygun olmadıkları ya da iletişim konusunda yeteneksiz oldukları gibi ayrımcı yargılarla karşılaşmaktadır.

Beton tavan: Bu kavram baskın olan etnik/dini gruplara mensup kadınlarla ve diğer etnik gruplara mensup/azınlık kadınların yöneticilik pozisyonlarına ulaşma aşamasındaki deneyimlerinin farklılaştığını betimlemek için kullanılmakta, azınlığa mensup kadınların karşılaştığı zorlukların görünürlüğüne ve belirginliğine dikkat çekmektedir.

Cam merdiven: Erkeklerin görünür olmayan bir şekilde kadın ağırlıklı olan sektörlerde yöneticilik basamaklarını tırmanmasını ifade etmektedir. Ters cam tavan yaklaşımının tam tersini ifade eder.[4]

Cam asansör (Glass escalator): Erkeklerin yine görünür olmayan bir şekilde kadın ağırlıklı sektörlerde daha fazla maaş ve terfi olanağına sahip olmasını ifade eder[5]

Yapışkan merdiven: Yöneticiliğe ulaşmayı merdiven metaforuyla ele alan bu kavram, kadınların bu merdivenleri çıkma aşamasında yaşadığı zorluklara işaret etmektedir.[6]

Yapışkan zemin (Sticky floor[7]): Kamu kurumlarında çalışan ve alt kademelerde yer alan kadınların terfi olamaması ve düşük ücretler almasını ifade etmek için kullanılmaktadır.

Cam dolap: Eşcinsellerin yöneticilik aşamasında yaşadığı zorlukları ve belirli iş ve sektörlerden dışlanmasını ifade etmek için kullanılmaktadır.

Cam labirent: İş hayatındaki görünmez engelleri ve farklı yolları deneyerek bu engellere yönelik çıkış yolu bulmayı ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır. [8]

[1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights

[2] Cambridge Online Dictionary, t.y., Vertical Segregation, http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/vertical-segregation

[3] Edip Örücü, Recep Kılıç ve Taşkın Kılıç, 2007, Cam Tavan Sendromu ve Kadınların Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli Örneği, Yönetim ve Ekonomi, 14(2), http://www2.bayar.edu.tr/yonetimekonomi/dergi/pdf/C14S22007/EORKTK.PDF

[4] Hasan Gül ve Ercan Oktay, t.y., Türkiye’de ve Dünya’da Kadınların Çalışma Hayatında Yaşadıkları Cam Tavan Algıları Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. sead.selcuk.edu.tr/sead/article/download/146/145

[5] Janette Dill, Kim Price-Glynn ve Carter Rakovski, 2016, Does it Cost Men to Care?, Gender & Society, https://gendersociety.wordpress.com/tag/feminized-occupations/

[6] Hasan Gül ve Ercan Oktay, t.y., Türkiye’de ve Dünya’da Kadınların Çalışma Hayatında Yaşadıkları Cam Tavan Algıları Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. sead.selcuk.edu.tr/sead/article/download/146/145

[7] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights

[8] Hasan Gül ve Ercan Oktay, t.y., Türkiye’de ve Dünya’da Kadınların Çalışma Hayatında Yaşadıkları Cam Tavan Algıları Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. sead.selcuk.edu.tr/sead/article/download/146/145