Afet Platformu’ndan Meclis Deprem Komisyonu’na:
“Paydaşlar Arası İşbirliği Artmalı, STK’ların Sorumlulukları Tanımlanmalı!”

Afet Platformu, TBMM Deprem Araştırma Komisyonu’na somut ve uygulanabilir öneriler içeren bir bilgi notu sundu. Platform üyesi 24 STK’nın afet ve depreme ilişkin edindikleri deneyim çerçevesinde hazırlanan metinde, afet ve acil durumlarda hayata geçirilecek tüm faaliyetlerin kamu, özel sektör ve sivil toplum işbirliği ile yürütülmesi gerektiği hatırlatılıyor. Metinde, “çok yönlü, çok disiplinli ve çok aktörlü” bir yönetim sürecini gerektiren afetlerle mücadele sürecinde STK’ların rollerinin genişletilmesi ve sorumluluklarının tanımlanmasının önemi vurgulanıyor.

2020 yılının Ocak ayında Elazığ depreminde beraber çalışan sivil aktörlerin kurduğu STK Afet Platformu, Ekim ayında diğer paydaşların dahil olmasıyla Afet Platformu adını aldı. “Toplumsal dayanışmayı ve kurumlar arası işbirliğini destekleyerek afetlerin olumsuz etkilerini en aza indirme” misyonuyla kurulan ve afete dirençli bir toplum inşa etmek için öncü bir sivil toplum ağı olmayı hedefleyen Platform, sanılanın aksine, faaliyetlerini ağırlıklı olarak afet olmayan dönemlerde yürütüyor.

İhtiyaç analizinden arama kurtarmaya, gıda bankacılığından gönüllü koordinasyonuna kadar farklı alanlarda uzmanlıkları olan ve ulusal düzeyde faaliyetlerini yürüten Afet Platformu,  23 STK’dan oluşuyor. Yakın zamanda İzmir’de meydana gelen deprem sonrası gerçekleştirdikleri gönüllü çalışmaları özetleyen İzmir Deprem Raporu’nu yayınlayan Platform, arama-kurtarma, kaynak geliştirme, depo ve gönüllü koordinasyonu, insani yardım, psikososyal destek, dış ilişkiler (merkezi yönetim, yerel yönetimler, STK’lar) ve iletişim çalışmaları (1 Kira 1 Yuva ve bilgi kirliğine karşı çalışmalar) dahil birçok başlıkta İzmir’de faaliyetlerde bulundu.

Söz konusu faaliyetler ve üyesi olan STK’ların afet ve acil durum deneyimleri ile doğrultusunda, TBMM Depreme Karşı Alınabilecek Önlemleri Araştırma Komisyonu’na çeşitli başlıklarda somut tavsiyeleri içeren bilgi notunu iletti.

“Afet ve Acil Durumlar Çok Yönlü, Çok Aktörlü ve Çok Disiplinli Çalışma Gerektirir”

Afet Platformu’nun 26 Şubat 2021 tarihinde TBMM Deprem Komisyonu’na ilettiği bilgi notunda afet ve acil durum süreçlerinde kamu-özel sektör-sivil toplum arasındaki iş birliğinin önemi ve STK’ların rollerinin genişletilerek tanımlanması gereği öne çıkan iki husus oldu. Buna göre, kamuoyunu bilinçlendirme, yönlendirme ve afetlere ilişkin eğitim-yardım faaliyetlerinin koordinasyonunda kamu-özel sektör-sivil toplum arasındaki işbirliğinin öneminin 2020 yılında Türkiye’de meydan gelen afetlerde daha iyi deneyimlendiği kaydediliyor.

TBMM Deprem Araştırma Komisyonu’na Platform tarafında sunulan metinde öne çıkan öneriler şunlar:

Afetle Mücadelenin Paydaşı Olan STK’ların Rollerinin ve Yetkilerinin Netleşmesine İlişkin Öneriler

Afetle mücadelenin paydaşı Olan STK’lara TAMP’ta alan ve yetki tanımlanması

• Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında afetlerle mücadelede sürecin paydaşı olan STK’ların afetlerin veya acil durumların öncesi, sırası ve sonrasındaki rolünün genişletilmesi; STK’ların da hizmet grupları arasında aktif rol alacağı sorumlulukların tanımlanması;
• TAMP ile ilgili güncellenmesi ve geliştirilmesi sürecine, STK’ların aktif katılımının sağlanması; hizmet grupları içerisinde STK’lara tanımlı roller verilmesi, STK’lara TAMP içerisinde alan ve yetki tanımlanması yapılması,

Akreditasyon sisteminin gözden geçirilmesi & kurumların afet müdahale seviyelerinin sınıflandırılması

• TAMP’a göre afet ve acil durumlarda yer alacak STK, özel kuruluş ve AFAD gönüllüsü kişilerin akredite edilmesine ilişkin yönetmeliğin tekrardan gözden geçirilmesi;
• Kurum bazlı yeni yapılanmada puantaj sistemi getirilmesi;
• Etki derecesi açısından dört grupta toplanan müdahale seviyelerinde çalışacak STK’ların önceden belirlenmesi;

Afetlerde görev alacak STK’lara kamu kurumlarının kolaylık sağlaması

• Afetlerde STK’ların afet öncesi, sırası ve sonrasında çalışma yürütmek isteyen STK’lara, kamu kurumları nezdinde destek ve izin süreçlerinin özel uygulamalarla kolaylaştırılması ve geliştirilmesi;
• Afetlere yönelik eğitim ve yetkin gönüllü havuzu oluşturularak, bu listelerin güncel tutulması;
• Akredite olmuş personelin dışındaki ekiplerin de akreditasyon sürecini, yerinde ve hızlı tamamlayabilecek ek sistemler geliştirilmesi,

Afet sırasında gerçek ihtiyaçların netleştirilmesi

• Afet sırasında ortaya çıkan ihtiyaç ile eldeki stoğun eşleşmesi için uygulama geliştirilmesi ve bu uygulamanın tüm paydaşlar (kamu ve akredite STK’lar) tarafından kullanılması,

Arama Kurtarma Faaliyetlerine İlişkin Öneriler

Afet ve acil durumlar için kamu ve STK işbirliğiyle yeni ortak standartlar oluşturulması

• Afet, acil durum ve insani yardım alanında çalışan kurum ve kuruluşlar arasında ortak bir dil ve yaklaşım geliştirmek amacıyla, Afet ve Acil Durumlarda Kullanılan Uluslararası Standartların (SPHERE standartları) Türkiye’ye uyarlanarak yeni bir “Ortak standartlar belgesi” oluşturulması;
• Bu standartların TAMP’a eklenerek afetlerde insani yardım çalışmaları kapsamında temel kaynak ve referans alınması,

 Yerel kurumların STK’lar ile düzenli diyalog ve koordinasyon içinde olması

• Afet hazırlık alanında yerel kurumlar ve sivil toplum arasında düzenli diyalog ve koordinasyon alanlarının yaratılması, paydaşlar arası iletişim ve iş birliği pratikleri geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılması,

Afet veya acil durumlarda kesintisiz iletişimin geliştirilmesi

•  Afet veya acil durumlarda kesintisiz iletişimin geliştirilmesi için alternatif yöntemler (uydu, kapalı devre çalışan sistemler vb.) geliştirilmesi yönünde çalışma yapılması,

Acil Eylem Planın iç ve dış hat denizyolu ulaşımını kapsaması

• Acil eylem planı içerisinde, karayolu ve havayolu ulaşımı, geçici süreliğine devreden çıktığında öncelikle, arama kurtarma profesyonellerinin şehre erişimine olanak verecek iç ve dış hat denizyolu ulaşım planı hazırlanması,

Arama kurtarmada bütünleşik eylem planı hazırlanması

• Türkiye’de arama kurtarma alanında, kamu, STK’lar ve özel sektör dâhil olmak üzere AFAD’ın tüm paydaşlarla yöneteceği bütünleşik bir eylem planı hazırlanması ve bu eylem planı ilgili tüm kurumlarla paylaşılarak ortak eğitim ve tatbikatlar gerçekleştirilmesi,

Afet Profesyonelleri ve Afet Gönüllülerine İlişkin Öneriler

Arama kurtarma profesyonellerinin sağlığının korunması

• Arama kurtarma profesyonellerinin enkaz ve lojistik alanlarındaki sağlık güvenliğini sağlamak, salgın hastalıklar ve psikolojik rahatsızlıklardan korunması için bulunan çözümlerin tüm paydaşlarla paylaşılması,

Afet ve acil durumlarda doğru bilginin yayılmasının sağlanması

• Afet ve acil durumlarda toplum psikolojisine olumsuz etki edebilecek spekülatif yayınların, bilgi kirliliğinin, doğru olmayan bilgi paylaşımlarının önüne geçilmesi ve hak ihlallerinin yaşanmaması için kamu kurumlarında görev alan yetkili kişiler tarafından topluma birinci ağızdan düzenli ve sık aralıklara bilgi paylaşımı yapılması,

STK projelerine kamu desteği sağlanması

• STK’lar tarafından afete dayanıklılık ve risk azaltma alanlarında geliştirilen projelere kamu kurumları nezdinde destek verilmesi ve geliştirilmesi,

Afet Gönüllüsü Kod Sistemi oluşturulması

• AFAD’a akredite olmuş kurumların ve AFAD gönüllülerinin, sorun yaşamadan çalışabilmesi adına e-devlet sistemi üzerinden tıpkı HES Kodu gibi Afet Gönüllüsü Kod Sistemi oluşturulması,

Yerelde afet uzmanlarından çalışma gruplarının oluşturulması

• Afetle ilgili uzmanlardan bulundukları illerde, araştırma ve analiz yapacak çalışma gruplarının kurulması, ilgili çalışma gruplarından ortak bir ağ üzerinde çalışmaların sürekli güncellenerek paylaşılması,

Afet ve Acil Durumlarda Eğitime İlişkin Önleriler

TAMP’da eğitim bölümü oluşturma

• Türkiye Afet Müdahale Planı’nda eğitimin için bir bölüm oluşturulması ve bu bölümün tüm paydaşları (risk gruplarının, farklı etnik grupların vb.) kapsaması; afet sonrası eğitimin sürdürülebilmesi için yapılan planlamalara STK’ların katılımının sağlanması,

Okullarda Afet Komitesi oluşturulması

• Okullarda farklı paydaşlarının temsil edildiği bir ‘Afet Komitesi’nin oluşturulması ve devamlılığının sağlanması; Veli İletişim Prosedürü oluşturularak düzenli olarak revize edilmesi ve paydaşlarla düzenli iletişim kanalları aracılığıyla bilgi paylaşımı sağlanması; Okul Acil Durum Prosedürleri’nin çeşitlendirilmesi ve farklı afet türleri için düzenli tatbikatlar yapılması,

Müfredata yeni içerikler eklenmesi

• Afet durumlarındaki dayanıklılık için öğretmenlerin ve çocukların desteklenmesi; barış, değerler, güvenlik, yaşam becerileri, ilk yardım, sağlık, çevre gibi özel ve yapılandırılmış modüllerin müfredata dahil edilmesi,

 Kamunun STK’larla afet içeriği geliştirmesi

• Afet bilincini ve farkındalığını arttırmak üzere sivil toplum kuruluşları ile içerik ve uygulamalar geliştirilmesini sağlanması,

Afet Platformu’nun TBMM Deprem Araştırma Komisyonu’na ilettiği bilgi notuna katkı sunan Afet Platformu üyesi STK’lar şunlar:

Açık Açık, Ahbap Derneği, AKUT Vakfı, Anne Çocuk Eğitim Vakfıi Çorbada Tuzun Olsun Derneği (ÇOTUN), Dünya Doktorları Derneği, Hayata Destek Derneği, İhtiyaç Haritası, İstanbul Gönüllüleri, Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV), Kadınlarla Dayanışma Vakfı (KADAV), Lokman, Hekim Sağlık Vakfı, Maya Vakfı, Nef Vakfı, Nirengi Derneği, Sevgi ve Kardeşlik Vakfı, Temel İhtiyaç Derneği (TİDER), Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG), Türk Psikologlar Derneği, Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGEV), Türkiye Kadın Girişimciler Derneği, Tüvana Okuma İstekli Çocuk Eğitim Vakfı (TOÇEV), Unvansız Gönüllüler Derneği, World Human Relief  (WHR)