Sivil Toplumda Çalışan ve Gönüllülerin Sorunları, Çözüm Önerileri

Universus - Sosyal Araştırmalar Merkezi, Sivil Alan Dayanışması kapsamında gerçekleştirdiği faaliyetlerin toplantı çıktısını “Türkiye Sivil Toplumunda Gönüllü ve Ücretli Çalışan Haklarının Gözlem Raporu” olarak yayınladı. Raporda STK’larda işe alım süreçleri ve gönüllü ve ücretli çalışanların kurum içi katılımı üzerine deneyim paylaşımı, sivil alandan beklentileri, ihtiyaçları, çözüm önerileri ve iyi örneklere yer veriliyor. “İnsan hakları odaklı yaklaşımın örgüt kültüründe güçlenmesi” amacıyla oluşan Sivil Alan Dayanışması, sivil toplumda gönüllü ve ücretli çalışanların sorunlarına görünürlük kazandırmayı umuyor.

Universus – Sosyal Araştırmalar Merkezi, Sivil Alan Dayanışması kapsamında düzenlediği ve 18 farklı STK’dan katılımcının katıldığı toplantının çıktısını ‘Türkiye Sivil Toplumunda Gönüllü ve Ücretli Çalışan Haklarının Gözlem Raporu” adıyla yayınladı.

Rapor, sivil alanda emek süreçlerinde karşılaşılan sorunları, ihlalleri, haklara yönelik deneyimleri ve önerileri içeriyor. Rapora temel oluşturan toplantı 3 Ekim 2020 tarihinde gönüllü ve ücretli sivil toplum çalışanların katılımı ile Zoom üzerinden yapıldı.

Sivil Alan Dayanışması, sivil toplumda yeni diyalog kanalları oluşturarak ve ortaklaşılan sorunların belirlenerek ortak çözümlerin birlikte inşa edilebileceği inancından hareket ediyor, bu amaç çerçevesinde gönüllü ve ücretli çalışan haklarının konunun özneleriyle tanımlanması, tartışılması ve gündeme taşınmasını hedefliyor.

Sivil Alan Dayanışması’nın Kapsamı

Universus, Sivil Alan Dayanışması’nın kapsamını “insan hakları odaklı yaklaşımın örgüt kültüründe güçlenmesi” olarak özetliyor. Bu çerçevede, Sivil Alan Danışması insan haklarının korunması, izlenmesi, geliştirilmesi için sivil topluma emek verenlerin örgütlenme ihtiyacı doğduğuna inanarak gönüllü & ücretli çalışanların maruz kaldıkları ihlallerin, sorunların, ihtiyaçların görünürlüğüne dikkat çekmeyi ve örgütlerden bağımsız dayanışma kültürü oluşturarak bireyleri güçlendirmeyi amaçlıyor.

Söz konusu amaç doğrultusunda raporda belirtilen 3 sorun alanı dayanışmanın temelini oluşturuyor:

• Türkiye’de halen gönüllülerin haklarını koruyan ve gönüllü haklarının çerçevesini belirleyen, gönüllü katılımı ve yönetimi konusunda yasal dayanak veya mevzuat bulunmuyor.
• Sivil toplum emekçilerinin haklarının korunması, gözetilmesi, izlenmesi geliştirilmesi ve iyileşmesi için örgütlenme ihtiyacı sivil toplumun gündeme taşınmalıdır.
• STÖ’lerde örgüt kültüründe iş yükünün eşit paylaşımı, eşit işe eşit ücret politikası ve cinsiyet eşitliği gözetilmelidir.

Raporda, öncelikle STK’larda örgüt düzeyinde ortaya çıkan sorunların toplumsal kurumlardaki sorunla benzerlik gösterdiği kaydediliyor. Dolayısıyla, şeffaflık, hesap verebilirlik, kurumlara güven, liyakat, ifade özgürlüğü, hiyerarşik ilişkilerin biçimlenmesi, bilgiye erişim hakkı, katılım, cinsiyet eşitliği, ücret dengesi, esnek çalışma saatleri, sosyal haklar gibi konular yalnızca piyasa ve siyaset alanın değil aynı zamanda sivil alanın da sorunları arasında. Raporda ortaklaşılan bu sorunlar ve ihtiyaçların yanında farklı alanlarda ve pozisyonda çalışan bireylerin sorun ve ihtiyaçlarının değişkenlik gösterdiğine işaret ediliyor.

Tüm bu sorunların açıkça belirlenmesi için STK’larda yaşanan hak ihlallerinin ve emek sömürüsünün görünür kılınmasının gerektiğinin vurgulandığı raporda, örgüt düzeyinde bir iyileşme sağlamanın, STK’ların faaliyetlerinin yürütülmesinde temel özne olan gönüllü ve ücretli çalışan emekçilerin ‘iyi olma hali’ ve haklarına yönelik örgütlenmesi ve ilgili aktörlerin dayanışmasıyla ile mümkün olacağı vurgulanıyor.

Hazırladığı Sivil Alan Dayanışması raporu bulguları çerçevesinde Universus 5 başlık altında topladığı sorun alanlarında adım atılması amacıyla sivil topluma çağrıda bulunuyor:

• Örgüt içi ücretli çalışanların ve gönüllü haklarının korunması için gönüllü politikasının varlığının yanı sıra bu politikaların işlenmesi,
• Türkiye’de gönüllüğün yasal çerçevesinin, usul ve standartları bulunmaması,
• Gönüllü ve ücretli çalışanlara yönelik hak ihlallerin önlenmesi ve korunması sağlanması, gönüllülerin bilgi ve becerilerini geliştirmek amacıyla öğrenme ve oryantasyon süreçlerini gerçekleştirilmesi,
• İşe alım ve seçim süreçlerinde liyakata dayalı seçim, seçme ve değerlendirme kriterlerinin varlığı, geri bildirim ve bilginin paylaşımı,
• Esnek çalışma saatlerinin emek sömürüsüne yol açması nedeniyle görev tanımlarının belirsiz olması ve sorumlulukların eşit paylaşımı,
• Örgüt yapısında gerontokratik ayrımcılık, ücret dengesi ve cinsiyet eşitliğinin gözetilmesi.

Türkiye Sivil Toplumunda Gönüllü ve Ücretli Çalışan Haklarının Gözlem Raporu’na buradan ulaşabilirsiniz.