Türkiye Çevre Koruma ve İklim Değişikliği İçin Ne Kadar Harcama Yapıyor?

Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurhan Yentürk’ün “İklim Pahası: Çevre Koruma ve İklim Değişikliği ile Mücadelede Kamu Harcamaları" adlı yeni kitabı açık kaynak olarak yayınlandı. Yentürk son kitabında, çevre koruma ve iklim değişikliği konularında yapılan düzenlemelerde yer alan hedeflere ulaşmak için, Türkiye’de kamunun ne kadar harcama yaptığını kendi oluşturduğu göstergeler üzerinden hesaplıyor ve gelecek yıllar için söz konusu harcamaların izlenmesine olanak sunuyor.

2009 yılından beri, çeşitli alanlarda kamu harcamalarını izleme amaçlı çalışmalar ve yayınlar yapan ve “STK’lar için Kamu Harcamaları Okuma Yazma Kılavuzu”, “Askeri Harcamaları İzleme Kılavuzu”, “Sosyal Koruma Harcamalarını İzleme Kılavuzu”, “İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harcamalarını İzleme Kılavuzu” adlı yayınların yazarı olan Nurhan Yentürk, aynı zamanda kamu harcamalarını izlemek ve savunuculuk yapmak üzere kurulan 60’a yakın hak temelli STK’nın üye olduğu Kamu Harcamaları İzleme Platformu’nun sözcülerinden biri.

Kitabın girişinde, ulaştığı bulguları tarif etmek amacıyla “Veriler, kendisinden beklenenin ötesinde bir şeyler gösterdi. İncelenen her kurumun harcamasında, bir gariplik, bir sır, bazen bir komiklik mutlaka çıktı.” ifadelerini kullanan Yentürk, “çevre koruma ve iklim değişikliğine (ÇKİD) yönelik kamu harcamalarını hesaplamak ve harcamaların ileriki yıllarda izlenebilmesi için kendi göstergelerini oluşturdu.

Kamuda “çevre koruma harcamaları” olarak ifade edilen harcamalarda, kamu kurumlarının (merkezi ve yerel) iklim değişikliği ile ilgili (azaltım ve uyum) faaliyet ve harcamalarının önemli bir bölümünü içermediğini tespit eden Yentürk, bu nedenle oluşturduğu göstergeler ile kitabı hazırlama amacını birkaç başlık altında sıralıyor:

• Çevre koruma ve iklim değişikliği ile ilgili tartışmalara temel teşkil etmek, tartışmalara yeni bir boyut kazandırmak, tartışmaların merkezine çevre koruma ve iklim değişikliği ile mücadele için ayrılan kamu kaynaklarını koyarak, söylem ile gerçeklik arasındaki ilişkiyi kurabilmek,
• Türkiye’nin merkezi ve yerel yönetimler düzeyinde çevre koruma ve iklim değişikliği ile mücadele için ayırdığı kamu kaynağının ne olduğunu 2018- 2022 dönemi için görebilmek,
• Merkezi yönetim ve yerel yönetim harcamaları içinde “çevre koruma harcamaları”na ek olarak temiz ulaşım, yenilenebilir enerji, su yönetimi gibi iklim değişikliği ile mücadele harcamalarını da içeren “çevre koruma ve iklim değişikliğine (ÇKİD) yönelik kamu harcamalarını hesaplamak ve izlenmesi için göstergeler oluşturmak,
• 2019 yılında yapılan yerel yönetim seçimleri öncesi ve sonrasında bu harcamaları izleyerek, başkanı değişen ve değişmeyen büyükşehir belediyelerinin, çevre koruma ve iklim değişikliğine yönelik harcamalar açısından ayırdıkları bütçe üzerinde farklılaşmalar olup olmadığını ele alabilmek.

Mevzuat İle Uygulama Arasında Uçurum Olan Türkiye’de Çevre Koruma ve İklim Değişikliği Harcamalarını Hesaplamak

Çevre sorunları ve iklim değişikliğinin boyutlarının ve neden olduğu sorunların bunlarla mücadelenin, merkezi ve yerel yönetimler açısından anaakımlaştırılmasını gerektiren bir boyutu çoktan aştığına dikkat çeken Yentürk, Türkiye’nin İklim Değişikliği Stratejisi, İklim Değişikliği Eylem Planı , Niyet Edilen Ulusal Olarak Belirlenmiş Katkı Belgeleri yayımladığını ve çok sayıda mevzuat değişiklikleri yaptığını hatırlatıyor.

Ancak, Türkiye’nin çevre sorunları ve iklim değişikliği ile ilgili uluslararası anlaşmalardaki taahhütleri yerine getirmek ve taahhüt ettiği hedeflere ulaşmak için ne kadar kamu kaynağı ayırdığının bilinmediğini vurguluyor.

Türkiye gibi mevzuat ile uygulama arasında uçurum olan bir ülkede politika ile bütçe arasındaki ilişki ve bütçenin izlenmesinin çok önemli olduğunun altını çizen Yentürk, bu nedenle “çevre koruma” harcamalarını doğru hesaplayabilmek için, bu harcamalara iklim değişikliği ile mücadele harcamalarını da ekleyerek, kapsamlı bir Çevre Koruma ve İklim Değişikliği (ÇKİD) Harcama tanımı yapıyor. Bu sayede ÇKİD harcamaların tümünü, ilgili kamu kuruluşlarından ayrı ayrı toplayarak hesaplamak, izlemek ve izlemenin önümüzdeki yıllarda devam edebilmesi için göstergeler oluşturuyor.

Kitaba buradan ulaşabilirsiniz.