Ne Eğitimde Ne İstihdamda: NEET Gençliği Dosyası…
“Gençlerin NEET Olmasının Sebeplerine Göre Aksiyon Almak Gerekiyor”

Ne Eğitimde Ne İstihdamda: NEET Gençliği dosyamızda bu hafta, Gençlik Örgütleri Forumu’ndan Hasan Oğuzhan ve Ela Evliyaoğlu ile çalışmalarını ve gençlerle ilgili gözlemlerini konuştuk. Kendilerine gençlerin sorunları sorulduğunda ‘hangi gençler’ sorusunu sorduklarını belirten Go-For Genel Koordinatörü Hasan Oğuzhan, “Hangi NEET gençler diye sormadan makro olarak, NEET gençlerin sorunlarına çözüm olacak bir şey yok. Ayrı ayrı onların problemleriyle, kimlikleriyle NEET olmasına sebep olan sorun neyse onunla ilgili aksiyon almak gerekiyor.” diyor.

Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?

Hasan Oğuzhan Aytaç: Gençlik Örgütleri Forumu genel koordinasyonundan sorumluyum. Yaklaşık 6 senedir gençlik temasında çalışıyorum. Devlet korumasındaki özel gençlik gruplarıyla; Türkiye sahasında farklı gençlik gruplarıyla çalışma deneyimim oldu. Go-For’la daha çok ulusal ve yerel gençlik politikası ve hakları konusunda çalışmaya odaklandım.

Ela Evliyaoğlu: Go-For’da kapasite geliştirme sorumlusu olarak çalışıyorum. Daha önce beş sene Kader Ankara’da genç kadınlarla çalıştım. Orada edindiğim deneyimi burada karma gençlik gruplarının dinamikleri ile bir araya getirmeye çalışıyorum.

Biraz yürüttüğünüz çalışmalardan bahseder misiniz? Hedef kitlenizde kimler var?

Hasan Oğuzhan Aytaç: Gençlik Örgütleri Forumu isminden de anlaşılacağı üzere gençlik örgütlerinin bir araya geldiği bir ağ ve aslında hedef kitlesi gençlik örgütleri. Bu ağ altında bir araya gelen gençlik örgütleri Türkiye’de yazılı ve kapsayıcı bir gençlik politikası oluşturulması ve Ulusal Gençlik Konseyi olarak nitelendirdiğimiz gençlik politikasının uygulanmasını ve izlenmesini sağlayacak yapının kurulması için çalışıyor. Go-For Avrupa Gençlik Forumu tarafından şu an Türkiye’nin Ulusal Gençlik Konseyi kabul ediliyor ama niyetimiz Türkiye’de de devlet tarafından tanınıp kamu-STK işbirliğini sağlayarak bu yapıyı resmi zeminde kurgulamak.

Gençlik Örgütleri Forumu’nun bu yapıyı kurma ve ulusal gençlik politikası mücadelesi devam ederken, bir yandan şöyle bir gündemi var; gençlik örgütlerinin hak temelli çalışma kapasitelerini güçlendirmek. Gençlik örgütleri forumu, gençlik politikası üreten ve gençlik haklarını savunan bir örgüt. Her gençlik örgütü kendi öznesi olduğu, kendini ilgilendiren problemlerle, sorunlarla, gündemlerle ilgili harekete geçsin istiyoruz.

Go-for’a dahil olan gençlik örgütlerinin hedef kitlesinde kimler hangi yaş grupları var?

Hasan Oğuzhan Aytaç: Türkiye’de gençlik çalışması daha çok üniversite de başladığı için, gençlik örgütlerinin de hedef kitlesi ağırlıklı olarak örgün eğitimde olan gençlerden oluşuyor. En çok mücadele ettiğimiz şey yaşla gençleri tanımlamak çünkü bu tanım gençlerin dinamik ve enerjik olması ile ilgili bir politikayı yeniden üretiyor. Her zaman biz genci yaş baremine sokmaktan kaçıyoruz ama tanımlamak bizi de kolaylaştırdığı için Avrupa Gençlik Forumu’nun da kabul ettiği 18-30 yaş aralığını genç olarak kabul ediyoruz. Bunun yanında 15-18 yaş arası ergen çalışmalarının da bir gençlik çalışması olduğunun fakındayız hem Birleşmiş Milletler hem Avrupa Gençlik Forumunda 35 yaş tartışması var bunları da takip ediyoruz.

“Eğitimde, istihdamda ya da mesleki eğitimde olmayan” şeklinde tarif edilen NEET kategorisini duymuş muydunuz? Sizin hedef kitlenizde böyle bir grup yer alıyor mu?

Ela Evliyaoğlu: NEET’ten haberdarız. NEET’e dair yapılan araştırmalara ve görüş toplantılarına Go-For olarak katıldık, katılıyoruz. Eğitim, cinsiyet durumu, etnik köken gibi kırılımlar az çok bilinse de aslında ulaşması çok zor bir kitle. Çünkü çok farklı grupları bir arada bulunduruyor. Gençlik Örgütleri Forumu olarak kapsayıcılığımızla ilgili bir gayemiz olduğu için bu gruba ulaşmak niyetindeyiz. Şu an çok ulaştığımız söylenemez hatta belki de hiç ulaştığımız söylenemez. Ama temsiliyeti olmayan genç kitleyi de örgütleyebilmek ve onların kendi ihtiyaçlarını dile getirir bir şekilde güçlendirmesini sağlayıp, Go-For’a dahil etmeyi istiyoruz. Örgütlenmemiş ya da örgütlenmiş yeterli kaynağı ve kapasitesini çok da duyuramamış olan gençlik gruplarını bir araya getirmek, onları temel organizasyon becerilerini kazandırmak ve güçlenebilecekleri kadar bir fon sağlayarak, gençlik örgütleri forumuna dahil etmek hedeflerimiz arasında.

Sahada bu gençlerle bir araya gelme imkânınız oluyor mu? Bu gençlerle olan gözlemlerinize göre NEET gençlerin diğer gençlerden ayrışan özellikleri ve sorunları var mı sizce?

Ela Evliyaoğlu: Türkiye kadın ve kız çocuklarında OECD ülkeleri arasında Avrupa’da birinci sırada. Haliyle burada cinsiyet faktöründen de bahsetmek lazım. Ev kızı diye tabir ettiğimiz, evdeki iş gücüne dahil genç kızlar var aslında bir güce dahil ama görmüyoruz. Özellikle genç erkekler için aslında istihdamda ama kayıt dışı çalışma durumu var. Askerlik durumu nedeniyle herhangi bir eğitime ve işe dahil olamayan bir kitle bulunuyor. Engelli ya da hastalık sebebiyle çalışamayan, eğitime dahil olamayan bir kitle de buluyor. Evde engelli olan veya hasta olan bir aile ferdinin bakımını üstlenmiş olan genç kadınlar var. Bir de dikkatimi çeken unsurlardan birisi de şu: Avrupa’da da yeni yeni konuşulmaya başlanan, umudu kırılmış gençler diye bir kategori oluşturmuşlar. Gerçekten böyle bir kitlenin de varlığını inkâr etmemek gerekiyor artık.

İş bulmak isteyen ya da bulamayan kitle var. Örgün eğitimde olmayan ama staj yapmak isteyen gençler var. Stajı şöyle tanımlıyor devlet. Eğitimin bir parçası olarak, uygulamalı eğitim olarak tanımlıyor. Sizin eğitim gördüğünüz programın böyle bir yükümlülüğü yoksa, bunun dışında gönüllü staj olarak tabir ettiğimiz gideyim işi öğreneyim dediğiniz şeye zaten staj demiyor. O yüzden bu kişileri tam zamanlı çalışanı nasıl istihdam ediyorsanız öyle istihdam etmeniz gerekiyor ya da kayıt dışı çalışıyorlar. Çünkü iş ararken beş yıllık birikim isteniyor. O beş yıllık birikimi nasıl yapacaksınız, emeğinizi herhangi bir güvence, statü olmadan vererek yapacaksınız.

Covid 19 Krizinden NEET Gençler nasıl etkilendi?

Hasan Oğuzhan Aytaç: Şu anda bir haritalama sistemi üzerine çalışıyoruz, yakın zamanda açılacak. Sorunları gençlik hakları çerçevesinde filtrelemeyi düşünüyoruz. Gençler barınma hakkından mı mahrum kaldı, seyahat hakkından mı mahrum kaldı ya da yevmiyeli çalışan çok fazla genç vardı onların hak kayıpları, kiracı- ev sahibi ilişkisinde çok fazla problem yaşayan gençlerin sorunları gibi konuları hak çerçevesinde içinde yansıtmak istiyoruz. İl il, ilçe-ilçe haritalandıracağız ve bunu kamuoyunda paylaşacağız. Bu konuyu sahiplenmek ve aksiyona geçmek isteyen STK’lar, yerel yönetim ve kamu organları için de tüm bu veriyi şeffaf hale getireceğiz.

Bu aksiyon planını alırken gençlik örgütleri forumunu çok fazla bilgi de geliyor. Şunları biliyoruz hali hazırda, sigortalı çalışanlarla ilgili bazı aksiyonlar var. Kısa çalışma ödeneği var, devletin yardımı var ama kayıt dışı çalışan çok büyük kitle var. Hem NEET diye değerlendirebileceğimiz kitlenin içinde hem diğer gençlik gruplarının içinde. O yüzden bu iş kaybı ile ilgili çok fazla mail aldık. KYK yurtlarının şu an karantina alanı olarak kullanıldığı bir sürecin içerisindeyiz. Oradaki bazı gençler ailelerine dönemiyor ya da dönmek istemiyor. Onlar barınmayla ilgili geçici çözümler üretmeye başladılar. Arkadaşının yanında ya da kirasını vermeden hayatta kalmaya çalışıyor. Barınma ve istihdamla ilgili büyük etkileri şu anda gözlemleyebiliyoruz krize dair.

Ela Evliyaoğlu: Bunu Go-For’un gözlemi olarak söylemek çok fazla doğru olmaz ama kişisel gözlemim. İletişim içinde olduğum insanlardan engellilik durumu sebebiyle medikal desteğe ihtiyaç duyan engellilerin, haklara ve servislere erişememesi ile ciddi sıkıntı doğduğunu biliyoruz.

Peki sizce NEET gençlerin sorunları için çözümler neler? Kimlerle neler yapılabilir?

Hasan Oğuzhan Aytaç: Bize gençlerin ihtiyacı ne diye sorulduğunda “Hangi gençler?” diye soruyoruz. Orada soruyu şuraya evirmek gerekiyor, hangi NEET gençler? Hangi NEET gençler diye sormadan makro olarak, NEET gençlerin sorunlarına çözüm olacak bir şey yok. Ayrı ayrı onların problemleriyle, kimlikleriyle NEET olmasına sebep olan sorun neyse onunla ilgili aksiyon almak gerekiyor.

Şu an NEET ile ilgili problemlerin çözümünde, sivil toplum örgütlerinin de fonlarının dağılımında veya kamunun refleksi de hep istihdam üzerinde. Genç istihdamı bizim de gençlik politikamızın, gündemlerimizden bir tanesi fakat,  NEET grubunun sadece sermayedeki karşılığıyla değerlendirilmesi karşısında olduğumuz bir şey. NEET, çünkü çözümü istihdam değil. Okul dışında öğrenmeyle ilgili ne durumda, bu soruyu soruyoruz. Gençlik çalışmasının tarihine baktığımızda okul dışı öğrenmeye, alternatif olarak ortaya çıkıyor bu grup burada yer almıyor neden yer almıyor diye sormak gerekiyor. Biz, her gençlik çalışması faaliyetinde şu soruyu soruyoruz. Bu gençlerin kendini gerçekleştirecekleri alan yaratılıyor mu? Çünkü gençlik çalışması gencin kendini gerçekleştirmesine katkıda bulunmayı hedefler.

Ela Evliyaoğlu: Staj konusunda firmalar yada kurumlarla masaya oturmak fena olmayabilir. Çünkü bunu pekiştiren de bir sektör var. Toplumda parlayan bir alan olarak sivil toplumunda böyle bir alan olma ihtimali var. Firmalar toplumla yaptığımız gönüllüğü de bir deneyim olarak saydığı için buraya kadar normal. Ama o gönüllülüğü kişinin ne için yaptığı, arkasında motivasyon ve yine sivil toplumda da aslında gönüllülük derken, emeğinizi karşılıksız olarak sınırsızca bağışladığınız bir şeye mi dönüşüyor sorularını sormak gerekiyor. Gönüllülüğü ya da stajı sadece özel kurumlardan ya da kamu kurumlarında okumamakta fayda var. Çünkü suiistimale çok açık.

Dosyanın diğer röportajlarına buradan ulaşabilirsiniz.