Nisa Bahçeli: Bireylerin 3. Köprüyü Ben Yapıyorum Demelerini Sağlamaya Çalışıyoruz

“Ne kadar vergi veriyoruz” ve “bu vergiler nerelere harcanıyor” sorularının cevaplarını merak edenlerin başvurduğu “Verdiğine İyi Bak İnisiyatifi” dernek oldu. Dernekleşmelerinin ardından çalışlarını hız kazanan Vergi Araştırmaları Topluluğu Derneği yöneticisi Nisa Bahçeli çalışmalarını "Bireylerin 3. Köprüyü ben yapıyorum, bu hizmetler benim vergilerimle yapılıyor ve aldığım hizmetlerin farkında olmam lazım demelerini sağlamaya çalışıyoruz." olarak özetliyor.

Musluğu açıyoruz vergi ödüyoruz, toplu ulaşıma biniyoruz vergi ödüyoruz, ısınıyoruz vergi ödüyoruz, aydınlanmak için vergi ödüyoruz, arada arkadaşlarımızla ‘bir şeyler’ içiyoruz yine vergi ödüyoruz, sabah uyanıyoruz vergi ödemeye başlıyoruz, gece yatıyoruz yine vergi ödüyoruz. Sahi biz bu vergileri nerelere ödüyoruz, ödediğimiz vergiler nereye gidiyor. Aklımızdaki bu sorularla Vergi Araştırmaları Topluluğu Derneği’nin kapısını çaldık. Yönetim Kurulu Başkanı Nisa Bahçeli, ödediğimiz vergileri bize anlattı;

Vergi Araştırmaları Topluluğu Derneği (VAT) iğneden ipliğe ödediğimiz vergileri detaylı bir şekilde listeliyor. Nisa Bahçeli ile derneğin neden kurulduğu ve neler yaptığı  hakkında konuştuk.

Nisa Bahçeli; “Verdiğine İyi Bak” sitesi üzerinden bir vergi hesaplayıcısı hazırladıklarını belirtiyor; “Verdiğine İyi Bak bir internet sitesi üzerinden kullanıcıların devlete ortalama ne kadar vergi ödediklerini ve bu vergilerin nerelere harcandığını gösteren bir vergi hesaplayıcısıdır. Kullanıcılar devlete ödedikleri yıllık ortalama vergi miktarını ve devletin bu vergileri nerelere harcadığını öğrenir. Aynı zamanda hesaplamanın sonunda, bireylerin Vergi Özgürlüğü Günü hesaplanarak devlete bir senede kaç gün çalıştıkları hesaplanır.”

‘Kaçak elektriğin parası bizden alınıyor’

Elektrik faturasının çok fazla geldiği bir dönemde vergi bedelinin dikkatini çektiğini belirten Bahçeli bu faturadan sonra vergi bedellerine dair kendisinde bir merak oluştuğunu anlatıyor. Bahçeli’nin bu merakı da Vergi Araştırmaları Topluluğu Derneği projesini doğuruyor; “Ben 3 sene öğrenci evinde yaşadım. Böyle koşturmacalı ve günlük hayatla ilgili yükümlülükleri çok net bir şekilde hissedebildiğim bir dönemde, posta kutumuza gelmiş yüklü bir elektrik faturası vardı. Faturaya bakınca bedeller ve vergiler gördüm. Araştırmaya başladım. Elektrik faturasında enerji bedeli yani kullandığımız enerjiye ödememiz gereken miktar yüzde 51. Bu demek oluyor ki yüzde 49 vergi ve bedellerden oluşuyor. Yüzde 15 gibi bir miktar dağıtım ve iletim bedeli, tabi bu mantıklı çünkü o elektriğin evime kadar gelmesinin maliyeti. Ama sonra kayıp/kaçak bedelini gördüm. Bu yüzde 14.1, bu sayıyı unutmuyorum zaten, başkalarının kaçak kullandığı elektriğin parası benden alınıyor. Sonra devam ediyorum, elektrik faturamdan yüzde 1 enerji fonuna vergi veriyorum. Bu da tamam araştırma geliştirmeye gidiyor. Belediye’ye vergi veriyorum, KDV veriyorum. Bunları da anlıyorum fakat aynı fatura üzerinden yüzde 2 de TRT’ye vergi veriyorum. Sorun şu ki, ben televizyon izleyen bir insan değilim. Dedim ki, insanlar acaba bunun farkında mı? Gerçekten herkes TRT’yi izliyor, verdiği verginin karşılığını alıyor ve ben mi göremiyorum? Bunları kafama taktım ve arkadaşlarımla konuşmaya başladık. Sonra Litvanya’da bir eğitime katıldığımda tesadüfen onların yaptığı bir vergi hesaplayıcısı sitesine denk geldim. Fikir çok güzel gözüktü gözüme, tam yapmak istediğim şeydi. Dedim ki biz bunu Türkiye’de de yaparız neden olmasın? Tabi bu projenin kuruluşu 1 sene sürdü, hem verileri toplamak zor, hem sistemi anlamak zor hem ve sistem çok karışık olduğu için vergilerimizi yüzde 100 hesaplamamız mümkün değil. Çok mesai istiyor. O yüzden daha ortalama bir hesaplama yöntemi ile farkındalık yükseltmek üzerine bir proje şekillendi.”

‘Vatandaşın devletten alacağı hizmetin niteliğini bilmesi lazım’

Vergi konusunun en önemli sorununun insanların ödedikleri vergi yükünün farkında olmamaları olduğunu söyleyen Bahçeli ‘vergi belirsizliğini’ şöyle yorumluyor; “Vergi basit bir tanımla, devletin vatandaşlara verdiği kamu hizmetinin finansmanıdır. Bu doğrultuda vatandaşların vergiyi, devletten alınan belirli hizmetlerin karşılığında ödedikleri ücret olarak düşünmesinden daha doğal bir durum yoktur. Vatandaşın devletten alacağı hizmetin niteliğini ve maliyetini bilmesi beklenilendir. Fakat Türkiye’deki vergi sisteminin herkesin anlayabileceği kadar basit olmaması ve günlük hayatlarında vergi yükünü hissetmelerine rağmen ne kadar vergi ödediklerinin bilgisine sahip olmamaları sebebiyle ülkemizde vergi farkındalığı yok denebilecek kadar azdır. Devlete ne kadar vergi verdiğini bilmeyen bireyler bunun doğal bir sonucu olarak devletten ne kadar hizmet almaları gerektiğini de bilmezler. Bu durumda toplumun hesap sorabilme kabiliyeti azalır ve sonuç olarak şeffaf ve hesap verilebilir bir toplum sözleşmesinden söz edemeyiz.”

Vergiye gönüllü uyumun düşük olduğu toplumlarda vergi ahlakının oturmadığını ve vergi ahlakı olmayan toplumlarda ise vergiden kaçınma ve vergi kaçırma oranının yüksek olduğunun altını çizen Bahçeli bu sorunların mevcut vergi idaresinin kurumsal kapasitesinin artırılması ve vergi kültürünün değişmesiyle çözülebileceğini söylüyor.

‘Vergi sistemi reforma ihtiyaç duyuyor’ 

Bahçeli “Verdiğine İyi Bak”ın hedefinin bu değişimlere ışık tutmak olduğunu dile getirerek şöyle devam ediyor: “Türkiye’de vergi sistemi genellik, basitlik, adalet, etkinlik, uygunluk, tarafsızlık, kesinlik ve eşitlik uyumlu bir reform çalışmasına ihtiyaç duymaktadır. Projemizin amacı bu değişikliklerin, genel bir kamu maliyesi politikası çerçevesinde gelişmesi, ekonomik sistemi güçlendirmesi, gelir sınıflarının dağılımını eşitlemesi ve refah düzeyini yükseltilmesidir.”

Vergi reformu planlarının içine vergi yönetimi reformunun da dahil edilmesi gerektiğini söyleyen Bahçeli şu yorumda bulunuyoyr; “Türkiye ekonomisi bir taraftan 2023 hedeflerinin gerçekleştirilmesi, diğer taraftan da gelişmiş ülke ekonomileri ile vergi sistemi uyumunun sağlanması amacıyla kapsamlı bir vergi reformuna ihtiyaç duymaktadır. Vergi reformu önerilerinde ele alınan temel hususları, vergi sisteminin etkinliğinin artırılması; vergi oranlarının düşürülerek vergi tabanının yaygınlaştırılması; vergi denetimlerinin artırılarak vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesi şeklinde ana başlıklar altında özetlemek mümkündür. Bunların yanında, vergi yönetiminin iyileştirilmesi ve etkin bir kamu mali yönetim ve denetim sisteminin oluşturulması gibi kurumsal düzenlemeler de önerilmiştir.”

‘Proje farkındalık yükseltmeyi amaçlıyor’ 

Bahçeli derneğin amacının vergi bilinci ve farkındalığını arttırmak olduğunu dile getiriyor; “Devletin ne kadar harcama yaptığını gösterelim. Bireylerin 3. Köprüyü ben yapıyorum, bu hizmetler benim vergilerimle yapılıyor ve aldığım hizmetlerin farkında olmam lazım demelerini sağlamaya çalışıyoruz. Vergi konusunda bilinç oluşunda hesap sorma ve sorgulayabilme kabiliyetleri yükseliyor insanların. Proje tamamen farkındalık yükseltmeyi hedefliyor kısaca.”

Neden dernekleştiler? 

Mali ihtiyaçların yüksek olması, hibe almakta sıkıntı yaşamaları ve projeyi rahat yürütememelerinin kendilerini dernek kurmaya ittiğini dile getiren Bahçeli şunları dile getirdi: “Dernekleşmek bizim için gereklilik olmuştu. Dernekleşmenin bir amacı da bu vergi konusunu, ‘Verdiğine İyi Bak’ın yanında, devlet harcamaları bilincini yükseltmeyi amaçlayan ‘Bütçene İyi Bak’ ve temel vergi eğitimleri verdiğimiz ‘Vergi101’ projelerini tüzel bir kişilikte toplamaktı. Aynı zamanda farklı hedef gruplarıyla ve sadece vergi sistemi değil,  mali sistemin de, bütçenin de anlaşılması ve bilincin gelişmesiyle, özel sektörle ve kamuyla işbirliği içinde yapılması gerektiği için genel bir dernek anlayışı oldu.”

‘Gönüllü olmak en büyük destek’

Vergi konusunun genç yaşlı, etnik köken, siyasi duruş fark etmeksizin bütün vatandaşların ortak konusu olduğunun altını çizen Bahçeli gönüllülere ihtiyaç duyduklarını dile getirdi.

 Bahçeli sözlerini şu çağrıyla sonladırdı; “Biz bu yola genç bir ekip olarak girdik. İnsan kaynağına, danışmanlara ve tabii maddi desteğe ihtiyacımız oluyor. Projede gönüllü olmak bana sorarsanız en anlamlı desteklerden birisi. Buraya gelen gönüllü vergi konusunda bir şeyler bilmek zorunda değil. Vizyonlu, araştırmacı ve derdi olan insanlara ihtiyacımız var. Biz zaten ekip içinde vergi eğitimi alıyoruz sürekli okumalar yapıyoruz. Yani hep söylediğim bir şeydir, ben bu projeyi hayata geçirmeye karar verdiğim gün KDV’nin 3 çeşit olduğunu, elektrik faturasından TRT vergisi alındığını bilmiyordum. Bunlar hep süreç içinde öğrenilen şeyler ama insanın bir hayali olmalı. Gördüğümüz o gökyüzünü herkese anlatmaya çalışıyoruz, daha şeffaf, adaletli ve hesap verilebilir bir vergi ve mali sistem reformu için canla başla çalışacağız. Gönüllü olmak için “info@verdigineiyibak.com” a CV ve motivasyon mektuplarını göndermeleri yeterli. Onlara gönüllü direktörlerimiz en kısa zamanda ulaşıyorlar. Türkiye’nin her yerinden destek vermek isteyen herkesi bekliyoruz.”