Rakamlarla dünyada “engellilik”: En büyük azınlık engelliler

Dünyada 1 milyar engelli birey yaşıyor Dört engelliden ancak 1’i yardım alabiliyor AB ülkelerinde ilkokuldan sonra okulu bırakan engelli oranı %25. Bu oran İsveç’te %11’ken, Türkiye’de %60 AB’de engellilerin %29.9’u yoksulluk/sosyal dışlanmışlık riski altında, Türkiye’de bu oran %77.1 OECD-AB ve Türkiye verilerine göre, dünya nüfusunun yaklaşık %15’i engelli bireylerden oluşuyor. Yani dünyada 1 milyar engelli […]

Dünyada 1 milyar engelli birey yaşıyor

• Dört engelliden ancak 1’i yardım alabiliyor
• AB ülkelerinde ilkokuldan sonra okulu bırakan engelli oranı %25. Bu oran İsveç’te %11’ken, Türkiye’de %60
• AB’de engellilerin %29.9’u yoksulluk/sosyal dışlanmışlık riski altında, Türkiye’de bu oran %77.1
• OECD-AB ve Türkiye verilerine göre, dünya nüfusunun yaklaşık %15’i engelli bireylerden oluşuyor. Yani dünyada 1 milyar engelli var. Bu nedenle, dünyadaki “en büyük azınlık” olarak nitelendiriliyorlar. Türkiye’de ise Ulusal Engelli Veri Taban’ına göre engelli birey sayısı 1.559.222. (Ancak resmi olmayan rakamlara göre %13 düzeyinde, 9 milyon olduğu söyleniyor) Bunların %27’si 0-21 yaş, %36’sı 22-49 yaş, %37’siyse 50-64 yaş arasında…
• Birleşmiş Milletler Kalkınma Programına göre engellilerin %80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor.
• Yaşla birlikte engellilik oranı artıyor: OECD ülkelerinde 20-34 yaş arasındaki engelli birey oranı %6. Bu oran 35-49 yaş arasında iki katına çıkıyor. 50-64+ yaş arasında ise %24’ü buluyor.
• Avrupa Birliği’nde 15-64 yaş arası temel etkinlik problemi yaşayan engelli birey sayısı 44 milyonken, hayat boyu süren bir sağlık problemi nedeniyle kısıtlı çalışma imkanına sahip engelli birey sayısı 35 milyon.

İSTİHDAMA KATILIM

• 2000’li yılların sonuna doğru OECD ülkelerinde engelli nüfusun istihdam oranı %44 olarak ölçülmüş, bu oran engelli olmayanlar için %75. Aynı yıllar için işsizlik oranları ise engelliler için %14’ken, engelsiz nüfus için %7. İstihdam edilen engellilerin %22’si yarı zamanlı işlerde çalışıyor, bu oran engelli olmayan bireyler için %13.
• AB’de 15-64 yaş arasındaki engelli olmayan bireylerin istihdamı ise %66.9 iken, bu oran engelli bireyler için %47.3… Bu oranlar Türkiye için sırasıyla %51 ile %41.1 olarak veriliyor. Engelliler için AB’de en yüksek istihdam oranı İsveç’te (yüzde 66.2), en düşük istihdam oranı ise Macaristan’da (yüzde 23.7).
• Türkiye’de istihdam edilen 90.131 engelli bireyin 12.223’ü kamu, 77.908’I özel sektörde çalışıyor.

KAMU YARDIMLARI

• OECD ülkelerinde engellilere ayrılan kamu yardımı gayri safi milli hasılanın %2’sini oluşturuyor. Bu oran Norveç, Hollanda ve İsveç gibi ülkelerde %4-5’lere kadar yükseliyor. Türkiye’de ise 1990-2007 yılları arasında %0.1…
• Çalışma yaşındaki nüfusun %6’sı bu kamu yardımlarıyla geçiniyor. Bir karşılaştırma yapmak gerekirse, Kuzey ve Doğu Avrupa’daki bazı ülkelerde bu oran %10-12 arasında değişiyor.
• Kamu harcamalarının %95’i doğrudan yardımlara gidiyor. Sadece Almanya, Norveç, Hollanda ve İsveç gibi ülkelerde bu miktarın %10’u istihdama kazandırma programlarına harcanıyor.
• Ortalamada dört engelliden biri engelli yardımı alıyor. Akdeniz ülkelerinde ise engelli yardımından yararlanma oranı daha da düşük. Örneğin Yunanistan’da engellilerin %85’i yardım almıyorken, %22’si ne bir kamu yardımından faydalanabiliyor ne de istihdam ediliyor. “
• OECD ülkelerinde engellilere yönelik harcamalar yapılan sosyal harcamaların %10’una denk geliyor.
• Türkiye’de 2012 yılı itibariyle yaklaşık 410 bin engelli birey engelli yardımlarından düzenli olarak yararlanıyor, bu oran kayıtlı bireylerin %38.4’ü demek. Kayıtlı olanların %27’si “özürlü aylığı”ndan, %11,2’si ise Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü’nün ayni ve nakdi yardımlarından düzenli olarak yararlandıklarını belirtiyor. Kayıtlı olanların %55,7’si ağır fiziksel iş ve güç gerektirmeyen işlerde çalışmayı istiyor.

YOKSULLUK VE SOSYAL DIŞLANMIŞLIK

• OECD ülkelerinde içinde engelli birey olan hanelerin %22’si yoksulluk sınırının altında gelire sahipken, bu oran engelli birey olmayan hanelerde %14. Üstelik engellilerin gelirleri ulusal ortalamalardan %15 daha düşük.
• 2013’te AB’de 16 yaş üstü engellilerin %29.9’u yoksulluk ya da sosyal dışlanmışlık riski altında bulunmuş.  Engelli olmayanların ise %21.4’ü için bu riskler söz konusu. Risk altında bulunan en geniş engelli grubu Bulgaristan’da yüzde 63.7 olarak ölçülmüş. Bulgaristan’da engelli olmayanlar aynı riske yüzde 44.1 oranında maruz kalıyor. Engelli nüfus içinde risk altındakilerin oranı Doğu Avrupa ülkelerinde, AB’nin başkenti Belçika’da (%34.3) ve İngiltere’de de (%34.8) yüksek. Bu alanda 2007 yılından bu yana Türkiye verisi bulunmuyor. 2007 yılında Türkiye’deki engellilerin yoksulluk ve sosyal dışlanmışlık riski %77.1.

EĞİTİM

• OECD ülkelerinde iş gücü nüfusunda düşük eğitimli (ortaokul ve öncesi) bireylerin nüfusa oranı engelliler için yaklaşık %40 iken, bu oran engelli olmayan bireyler için yaklaşık %20.
• Avrupa Birliği ülkelerinde ilkokuldan sonra engelli bireylerin okulu bırakma oranı %25. Bu oran İsveç’te %11 iken, Türkiye’de %60.
• 25-64 yaş arası çeşitli eğitim programlarına (yaşam boyu öğretim) katılım oranı engelli olmayan bireyler için %9.8 ken bu oran engelli bireyler için %6.9. Türkiye’de ise bu oranlar sırasıyla %4.1 ile 1.7…
• 30-34 yaş arası engellilerin yüksek öğrenimi tamamlama oranı AB’de %22.1 iken bu oran Türkiye’de 6.8.