Kendin yap! Öğren, Yap, Paylaş! Çağın en teknolojik sivil örgütü: Maker Hareketi

“Yeni çağın en üretken sivil toplum hareketini büyüten Maker’lar, ‘kendin yap’ kültürü ile bilginin tek elde toplandığı distopik bir geleceği ütopik bir esere çevirmek için çalışıyorlar.” Teknolojik gelişmelerin insanları sadece, tembelliğe ittiğini, hazıra alıştırdığını ve tüketime yönelttiğini düşünenlerin bilmediği bir şey var ki “bilgi”yi üretim için kullananlar gümbür gümbür geliyorlar. Günümüz insanı, dört bir koldan […]

“Yeni çağın en üretken sivil toplum hareketini büyüten Maker’lar, ‘kendin yap’ kültürü ile bilginin tek elde toplandığı distopik bir geleceği ütopik bir esere çevirmek için çalışıyorlar.”

Teknolojik gelişmelerin insanları sadece, tembelliğe ittiğini, hazıra alıştırdığını ve tüketime yönelttiğini düşünenlerin bilmediği bir şey var ki “bilgi”yi üretim için kullananlar gümbür gümbür geliyorlar.

Günümüz insanı, dört bir koldan “rekabet, para ve tek tip bir yaşam tarzı” ile güdülenirken, bu mezardan yepyeni bir hareket doğuyor. Çağın en büyük hastalığı tüketim çılgınlığına adeta başkaldıran ve kapitalizmin aygıtlarını varoluş amaçlarının tersine kullanan Maker’lar, adeta insanlığı köklerine götürüyorlar.

Bilgiyi ezbere değil deneyime dayalı hayatlarına sokuyorlar, keşfediyorlar, öğreniyorlar, yapıyorlar ve paylaşıyorlar. Yeni çağın en üretken sivil toplum hareketini büyüten Maker’lar, “kendin yap” kültürü ile bilginin tek elde toplandığı distopik bir geleceği ütopik bir esere çevirmek için çalışıyorlar.

Peki kimdir Maker?

Sıfırdan hiç olmayan bir şeyi hayal edip yapabilen herkese Maker (Mekır) yani kelime anlamı ile “üreten kişi” deniyor. Bu kişi ister Pinterest’ten gördüğü bir çiçek peyzajını evinin bir köşesinde hayata geçirsin, ister sensörlü bir yazılım sistemi, ister bir robot, ister bir drone isterse de bir ahşap heykel tasarlasın, “Maker’ım” diyorsa Maker sayılıyor. Makerlar, açık kaynak kodlar sayesinde modeller, kalıplar ve “know-how” (teknik bilgi) içerikleri paylaşarak hayalleri gerçek kılıyorlar.

 Kendin yap!

2005 yılında Dale Doughert’in başlattığı “Maker Hareketi” ise “kendin yap” (Do it yourself) kültürünü teknoloji ile birleştirerek, yaygınlaştırıyor… Yalnız bir Maker’ın, ‘Maker hareketinin’ bir mensubu olabilmesi için bu kültürün yazılı olmayan bazı kurallarına uyması gerekiyor.

Paylaş!

Maker hareketinde olabilmek için sadece üretmek yetmiyor, bilgiyi paylaşmak ve deneyim aktarmak hareketin temel taşları… Bu kültürün temelinde; hareketin öncüsü Dale Dougherty’nin tanımına göre “rekabet yerine paylaşım, para yerine yetenek ve yoğun ezber, bilgi yerine deneyim” yer alıyor. İnternetin her türlü kaynağa rahat bir erişim sunması, hayallerdeki tasarımla ilgili detaylı yol haritalarından devre şemalarına, 3 boyutlu yazıcı model dosyalara kadar materyallere kolay erişim imkanı sunuyor.

Deneyimini aktar!

Makerları bir sivil toplum hareketine dönüştüren buluşma noktaları ise ‘makerspace’ ve ‘hackerspace’ler… Ahşap, robot, maket uçak ya da 3 boyutlu yazıcı ile basılan bir tasarımı üreten insanların, deneyim ve bilgi paylaşımı yaptığı atölyelere ‘makerspace’, bunlarla ilgili yazılım geliştirilen yerlere de ‘hackerspace’ adı veriliyor. Kar amacı gütmeyen, bilgi paylaşımına ve yardımlaşmaya dayalı bu iki atölye bir arada çalışınca da ortaya akıllı tasarımlar çıkıyor.

Bu atölyelerde, farklı seviyelerden insanlar bir araya gelerek, hayallerini, başarılarını ya da başarısızlıklarını, fikirlerini paylaşma fırsatı yakalıyorlar. Çekirge makerlar için de eğitim imkanlarının bulunduğu atölyeler, modern çağın kolektif ruhuna en güzel örneği sunuyor.

Maker’lar ayrıca yılın belli zamanlarında panayır benzeri ‘Maker Fair’lerde de buluşarak, tasarımlarını sergileyip, görüş alışverişinde bulunuyorlar.

Maker kültürü, Amerika ve Avrupa’da ciddi bir yayılım gösteriyor. Avrupa şu anda dünyada en çok atölyenin gerçekleştiği bir maker kıtası görevi görüyor. Türkiye’de ise ‘Maker hareketi’ 2013 yılından bu yana Mini Maker Fairler, atölyeler, lab’ler, meet-up’lar ile büyüyor.

İnternette çoğalıyorlar

Hareket noktasını internetteki bilgiden alan Maker’ları bir araya getiren ve bir harekete evrilten mecra ise yine internet… Facebook gruplarında tanışan, birbirlerinden haberdar olan, deneyim paylaşan, etkinlikler düzenleyen bu “üretken kişiler”, Youtube kanallarında paylaştıkları “nasıl” sorusuna cevap veren videolar ile hem öğreniyor hem öğretiyorlar.

Makersturkiye.com, makerhareketi.com, gelecekhane.com gibi gittikçe çoğalan ve etkisi yayılan internet sitelerinde, atölye çalışmaları, bilim şenlikleri, konferanslar, Make Fair’ler, yarışma duyuruları yapılırken, bir yandan da makerların tasarımları anlatılıyor, yeni çıkan kitaplar, başarılı örnekler, projelerle ilgili bilgiler veriliyor.

Bunun yanında pek çok devlet kurumu ve özel okul da çocuklar için maker atölyeleri düzenleyerek, “Kendin Yap” felsefesini erken yaşlarda aşılamak için sosyal sorumluluk projeleri geliştiriyor.

Kadıköy’e Maker dokunuşu

Tüm bu sanal örgütlenmenin yanında sayıları az da olsa vücuda bürünebilmiş, kanlı canlı kollektifler de bulunuyor. Bunlardan biri olan ve Doğukan Güngör, Ufuk Emin Akengin, Furkan Bakır tarafından hayata geçirilen Onaranlar Kulübü, İstanbul’a iz bırakıyor.

“Biz onarma, üretme, değiştirme ekseninde çevreye ve çevremizdekilere fayda sağlayan, yaratıcı, yenilikçi, üretkenliğe teşvik edici projeler üreten ve bunları paylaşan gönüllü bir topluluğuz” sözleriyle kendilerini tanımlayan Onaranlar Kulübü (O.K.), kentsel yaşam alanlarımızda, her canlıya dokunan ve ilham veren, üreten ya da onaran işler yaparak adından söz ettiriyor.  Kadıköy’deki telefon kutularına 3D yazıcıyla üretilen saksılar yapıştıran ve sokaklara renk katan O. K., son olarak da Little Free Library (LFL) projesinden ilham alarak Fenerbahçe Parkı’na yaptıkları kamuya açık kütüphane ile büyük takdir topladılar.