Sivil Toplum Gücü ve Çeşitliliğiyle Deprem Bölgesinde!

“Depremin ayrım gözetmeden açtığı derin yarayı ancak ayrım gözetmeyen bir dayanışmayla iyileştirebiliriz.” Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın bu tespitini, farklı sivil aktörler de “Dayanışmaya ve Bir Arada Olmaya İhtiyacımız Var.” kampanyasıyla destekliyor. Türkiye’de sivil toplum çok çeşitli alanlarda afetzedelerle güçlü bir dayanışma sergiliyor, çünkü “acımız ortak”.  Bölgede aktif çalışan sivil aktörlerin bir kısmını içeren bu yazıda, tüm farklılıklarıyla sivil toplumun çeşitliliğini ve zenginliğini vurguluyoruz. 

Dayanışmanın başat aktörleri olan STK’lar ve diğer sivil aktörler deprem bölgesinde ya da afetzedelere farklı kentlerden çeşitli şekillerde katkı sağlıyor. Sivil toplum, arama-kurtarma, insan hakları, barınma, psiko-sosyal destek, yemek dağıtımı, sağlık gibi çok farklı alanlarda yardımlarını sürdürüyor. 

Çünkü afet anında da kadın, mülteci, Alevi, Roman, diyabet-çölyak hastası, kanserli çocuk, LGBTİ+ gibi pek çok dezavantajlı grubun ihtiyaçları, yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri konusunda en yetkin olan kurumlar yine STK’lar. Tablo, Türkiye’de topyekûn bir yardım seferberliği olduğunu gösteriyor.

Geçtiğimiz hafta yayınlanan ve sivil toplumun bölgede yaptığı çalışmaların derlendiği bir haber, STK’ların kapsayıcı olarak içermediği için eleştirilmişti. Her ne kadar, toplumsal ve siyasal kutuplaşma ve ayrışma, sivil topluma da sirayet etse de bu yazıda yer alan az sayıdaki örnek bile, Türkiye’de sivil toplumun yarattığı etkiyi göstermesi açısından umut verici. 

Arama-Kurtarma ve İnsani Yardım 

Deprem bölgesine en büyük maddi yardım ve en yüksek miktarlarda bağış alan STK’ların başında Ahbap Derneği geliyor. Haluk Levent’in popülerliği ve yarattığı güven sayesinde Ahbap, kısa sürede 1 milyar TL civarında bağış aldı. Ayrıca kripto para bağışı da alan Dernek, sahada Afet Platormu ile birlikte hareket ederek yardım faaliyetlerini yürütüyor. 

Şeffaflık konusunda eleştirilerin de hedefi olan Ahbap, biri uluslararası bağımsız denetim firması biri yerli denetim firması olmak üzere 2 bağımsız denetçi firma ila çalışacağını açıkladı. 

Ahbap Derneği ile İhtiyaç Haritası, Nef Vakfı, Dünya İnsani Dayanışma Derneği gibi 30’a yakın STK, Afet Platformu koordinasyonunda deprem bölgesinde pek çok konuda yardım faaliyetlerini yürütüyor. 

İnsani yardım ve arama – kurtarma alanında en büyük STK’lardan biri olan ve 3 binden fazla kişiden oluşan ekibiyle deprem bölgesinde bulunan İHH, Konteyner Mahalle Kuruyor. Ayrıca depremzede çocuklara Reyhanlı Eğitim Kampüsü’nde psikososyal destek sağlıyor.

SAR Arama Kurtarma Acil Yardım Derneği, deprem bölgesinde arama-kurtarma çalışmalarına destek veriyor. 

Anadolu Federasyonu, bünyesinde bulunan birçok STK ile sahada çalışan yaklaşık 7 bin, kriz masasında ise 400’ün üzerinde gönüllü gençle bölgede faaliyetlerini sürdürüyor. Anadolu Federasyonu çatısı altında Bülbülzade Vakfı, Anadolu Düşünce Derneği, İlim Hikmet Vakfı, Diriliş Derneği gibi birçok yerel STK bulunuyor. Antep merkezli Bülbülzade Vakfı, Afet Koordinasyon Birimi ile afetzedelere çeşitli alanlarda yardımlarını sürdürüyor. 

Afet bölgelerinde 4 binden fazla gönüllüsü olan Kızılay, kripto bağış da kabul eden az sayıdaki STK’dan biri. 

AKUT Arama Kurtarma Derneği, 950’den fazla kişi, 3 arama köpeği ve 43 araç ile arama kurtarma çalışmalarını sürdürüyor. 

İhtiyaç Haritası sahadaki faaliyetlerine ek olarak, deprem mağduru olup kira yardımı talep edenler ile kira yardımında bulunmak isteyenleri buluşturan  birkirabiryuva kampanyasını da yürütüyor. 

Hayata Destek Derneği, “insani yardım ilkelerine uygun bir acil yardım operasyonu” kapsamında çalışıyor. 

Uluslararası Mavi Hilal Vakfı, gıda, hijyen, termal battaniye, mobil sağlık destek hizmetleri, geçici barınma çözümleri ve farklı başlıklarda kışlık yardımlarımız her yaş grubundan ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyor. 

Türkiye Teknoloji Takımı (T3) Vakfı, depremden etkilenen çocuklar için deprem bölgesinde teknoloji atölyeleri kuracak. 4 Bayraktar Akıncı ve 4 BayraktarTB2 ile  İHA’lar deprem bölgelerinden aldığı görüntü ve verileri kriz masasına aktararak arama-kurtarma ile lojistik faaliyetlerine katkıda bulunuyor. 

Özellikle Hatay’da faaliyetlerini yoğunlaştıran bir diğer STK, ANDA Arama Kurtarma. 

Genç Hayat Vakfı da profesyonel ekibi ile ilk günden itibaren Diyarbakır, Hatay ve Adıyaman’da bulundu. 100 kişilik saha ekipleriyle ihtiyaç sahiplerine temel barınma, alt yapı, beslenme, hijyen, giyim, çocuklara oyuncak ve kırtasiye desteğiyle afet bölgesi çalışmalarını sürdürüyorlar. Tüm bu çalışmalarının yanında, çocukları ve kadınları merkeze alan psikososyal destek ve eğitim çalışmalarını da sürdürecek.

İnsan Hakları ve Hukuk 

Türkiye Barolar Birliği (TBB)  sahada görev yapacak gönüllerden oluşacak “Deprem Koordinasyon Merkezi” Kurdu. Ayrıca, depremle ilgili sorunlara müdahale amacıyla, TBB ve TMMOB, Deprem Koordinasyon Kurulu kurdu. 

Deprem bölgesinde 10 binden fazla avukatın yani Türkiye’de yaşayan her 15 avukattan birinin evini veya ofisi kaybettiğini açıklayan TBB, bu çerçevede delillerin karartılmasını önlenme ve raporlamada TMMOB ile ortak çalışacak. 

Ayrıca TBB, deprem bölgesinde yargı süreci için delillerin toplanmasına yardımcı olmak amacıyla Enkaz Radarı mobil uygulaması oluşturdu. 

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve İnsan Hakları Derneği (İHD) ile TTB, deprem bölgesinden gelen şiddet ve işkence iddialarıyla ilgili ortak bir açıklama ile uyarıda bulundu. 

Gıda, Lojistik ve Barınma 

Toplum Gönülleri Vakfı (TOG) Afet Platformu’yla birlikte Hatay Expo 2021 alanında dahil farklı noktalarda, bölgeye gelen insani yardımları bölge halkıyla buluşturmak için çalışıyor. 

Nef Vakfı, afet bölgelerindeki yardımların hızlı dağıtılmasına mobil mazot istasyonları ile destek oluyor.

İnsan Vakfı, Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Osmaniye’de 2 bin kişilik ekiple bölgede seyyar ve sabit aşevi ile yemek ve çorba ikramında bulunuyor; gıda paketi dağıtıyor. 

Alevi sivil toplum aktörleri bölgede kriz masaları oluşturdu. Alevi Dernekleri Federasyonu bölgedeki tüm cemevlerini barınma ve yemek için afetzedelere açtı. 

Sadakataşı Derneği bölgeye gıda kumanyası ulaştırıyor. Elbistanlı aileler için konteyner kent kuruyor.

İlim yayma Cemiyeti, Kahramanmaraş, Adıyaman, Adana, Osmaniye ve Hatay’da 7 farklı noktada oluşturduğu mutfaklarla yemek dağıtımlarını sürdürüyor. 

Sağlık

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) ve Klimik Derneği ekibi ile deprem bölgesinde de birlikte çalışıyor. 

HASUDER, depremle ilgili belgelerin, bilgi notlarının ve açıklamaların web sitesinde topluca yer alacağı “Deprem Bilgi Sayfası” erişime açıldı. Klimik, deprem sonrası en acil sorunlardan biri olan infeksiyon hastalıklarının önlenmesi ve yönetimi konusunda bilgi notu hazırladı. 

Yeryüzü Doktorları bölgede sağlık hizmeti sunanlar arasında. 

Sabancı Vakfı, en acil ihtiyaçlardan biri olan deprem bölgesindeki hijyen ihtiyaçları için temin edilen mobil tuvalet kurulumunu yapıyor. 

Türk Eczacılar Birliği, depremzedelerin ilaç ve tıbbi malzeme temini için, bölgeye TIR ECZANENİN ve KONTEYNER ECZANE gönderdi. 

Medikal Arama Kurtarma Derneği, Kalkınma Atölyesi ve HERA Digital Healt, sağlık ve Kalkınma odaklı müdahale programını beraber uygulayacak. HERA Mobil Sağlık Uygulaması- Afet Sağlık Haritası, afet bölgesindeki aktif sağlık kuruluşu ve seyyar revirlerin haritalandırdı.

Sağlık Hakkı Derneği, avukatları ile afetzedelere çağrı merkezi üzerinden hukuki destek sağlıyor. Bir afetzede tarafından çağrı merkezimize yapılan başvuruda afetzedelerin sağlık hizmetlerine erişimi hakkında bilgilendiriyor. 

Kanserli Çocuklara Umut Vakfı, bölgede tedaviye ulaşmakta güçlük çeken, ilaç desteği ve konaklama konularında zorluk yaşayan çocuklar ve aileleri için #sarıyıfarket dayanışma ağı kurdu. 

Pozitifiz.org deprem bölgelerinde bulunan HIV pozitif kişiler için destek hattı oluşturdu. 

İnsan Vakfı, Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Osmaniye’de 2 bin kişilik ekiple bölgede seyyar ve sabit aşevi ile yemek ve çorba ikramında bulunuyor; gıda paketi dağıtıyor. 

Sadakataşı Derneği bölgeye gıda kumanyası ulaştırıyor. Elbistanlı aileler için konteyner kent kuruyor.

Hayrat İnsani Yardım Derneği, 2 bine yakın kişiyle sahada çalışmalarını yürütüyor. Dernek gıda yardımı, çadır kentlere soba ve battaniye dağıtımı gerçekleştiriyor.

Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) depremden etkilenen uzak köy ve mahallelere yardımları ulaştırıyor. MTTB’nin Maraş, Adıyaman ve Malatya’da acil yardım depoları bulunuyor. 

İlim yayma Cemiyeti, Kahramanmaraş, Adıyaman, Adana, Osmaniye ve Hatay’da 7 farklı noktada oluşturduğu mutfaklarla yemek dağıtımlarını sürdürüyor. 

Eğitim

Çocuk Aile Gelişim ve Eğitim Vakfı  depremden etkilenen bölgelerde Travma Destek Ekibi oluşturdu.  

Türk Eğitim Vakfı (TEV), depremden etkilenen illerde bulunan veya ailesi bu illerde olan 2 bin 573 bursiyere 3 milyon lira ek barınma burs desteği sağladı. TEV, eğitim hayatları etkilenen tüm çocuk ve gençler için burs fonu çalışmaları hazırlıklarını başlatıyor. 

Özel Öğretim Derneği (ÖZDER), Özel Eğitim-Öğretim Derneği (ÖZDEBİR) ve Kurslar Derneği (KURSDER) üyesi özel kurs merkezleri, depremzede öğrenciler için ücretsiz kontenjan açtı.

Gönüllüders.com afet bölgesinde yaşayan ve LGS’ye hazırlanmakta olan öğrencilere gönüllü öğretmenlerce online eğitim desteği sunmak için kurulan bir platform. 

Kadın

Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu,  özel sektör iş birliğiyle Adıyaman’a “Mor Yerleşke” adı verilen iki konteyner kuracak. 

UN Women Türkiye, depremde sevdiklerini ve evlerini kaybeden kadınlar ve kız çocuklarının temel ihtiyaçlarını en etkili şekilde karşılamak için kamu kurumları ve sivil toplum ortaklarımızla iş birliği yapıyor. 

Afetlere Karşı Feminist Dayanışma Grubu  bünyesindeki bir çok kadın örgütüyle hem sahada aktif çalışmalar yürütüyor hem de bölgeye ihtiyaçların temini için Mor Tır ile destek veriyor. 

Kadın örgütleri ayrıca Kadın Koalisyonu Afet Koordinasyon Ağı gönüllü çağrısı yaparak bölgeye katkısını sürdürüyor. 

KADEM, yürüttüğü yardım kampanyasıyla ve topladığı yardımlarla afet bölgesine ulaştırdı.  

Afet Platformu ve Oxfam ile birlikte hareket eden KEDV, 10 ilde 78 kadın kooperatifiyle, Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin’deki misafirevlerimiz ve kadın-çocuk merkezleri ile de yüzlerce kadınla beraber çalışıyor. Simurg Kadın Kooperatifleri Birliği ile birlikte depremlerden etkilenen 78 kadın kooperatifine destek için çalışıyor; Türkiye’nin diğer illerinden kadın kooperatifleriyle dayanışma içinde bölgeye yardım sağlıyor. 

Konuşmamız Gerek Derneği, depremzedelerin acil ihtiyaçlarını karşılamak için gönüllülerle birlikte deprem bölgelerine destek kolileri ulaştırmak üzere organize oldu. Depremden etkilenen bölgelerin acil ihtiyaçlarına yönelik toplam 4241 destek paketi ulaştırdı. 

LGBTİ+

Deprem sonrası Lubunya Deprem Dayanışması oluşturuldu. Ağ, depremi yaşayan LGBTİ+’ların barınma, ulaşım, giyim, beslenme, medikal vb. ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlıyor. 

Deprem sonrasında kurumlar arasındaki koordinasyon, Ankara’ya gelen depremzedeler için merkez olma, sağlıklı bilgi akışı için Ankara Deprem Dayanışma Platformu kuruldu. Ankara’da aralarında LGBTİ+ örgütlerinin de bulunduğu 98 kurum bir araya gelerek oluşturuldu. 

Dilek İnce Giysi Bankası, Ankara’da bulunan gönüllülerle birlikte depremzede LGBTİ+’lar için düzenlendi. 

17 Mayıs Derneği, deprem bölgesindeki LGBTİ+’lara psikososyal destek sunuyor. 

Çocuk 

UNICEF Türkiye’de 4,5 milyon civarında çocuğun depremden etkilendiğini tahmin ediyor. 

UNICEF Türkiye, eğitimi sürdürme planlarını desteklemek, öğrenme alanları kurmak, gerekli malzeme ve desteği sağlamak için çalışıyor. 

Afet-Çocuk Sivil Koordinasyon Ekibi tarafından afet bölgesindeki gönüllüler için çocuklarla iletişim için hazırlanan rehber ve refakatiz çocuklar için rehber hazırladı. 

AÇEV, Hatay’ın Samandağ ilçesine kuracağı 1.500 kişilik konteyner kent için de yetkili kuruluşlarla yer belirliyor. Depremden doğrudan etkilenen illerde yaşayan çocuklar ve ailelerine orta ve uzun vadeli rehabilitasyon ve iyileşme hizmetlerini sağlamak için çalışıyor. 

TEGV, Şanlıurfa ve Adana’da sabit tırların yanı sıra,  Antakya, Diyarbakır, Gaziantep, Kahramanmaraş, Malatya, Payas ve Tatvan’daki Mobil Eğitim TIR’lar ile bölgede…

Afet Platformu bünyesinde faaliyet yürüten Nirengi Derneği,  İstismara Karşı Destek Hattı üzerinden afet bölgesinde anne-baba/yasal temsilcisinin yanında olmadığını tespit ettiğiniz çocukların korunması için çalışıyor. 

Bölgedeki yerel STK’lardan Rengarenk Umutlar Derneği, Diyarbakır Çocuk Hakları Odaklı Kriz Yönetim Ağı ile toplanma alanlarında çocuk oyunları kuruyor. 

Engelliler

Afet Otizm Dayanışma Ağı, otistikler ve ihtiyaç duydukları destekleri bir araya getirebilmek için kuruldu. Ağ, otistik çocuk ve yetişkinlerin acilen bölgeden çıkarılması, uygun psikolojik destek mekanizmaları kurulması için çalışacak. 

İstanbul Barosu Engelli Hakları Merkezi, depremzede engelliler için çalışma yaptığını bildiren sivil toplum kuruluşlarını  ve bu kuruluşların faaliyet alanlarını içeren liste hazırladı. 

Engelli Çocuk Hakları Ağı olarak depremin ilk gününden beri, 27 yaşına kadar olan engelli çocukların medikal, malzeme ve özel giyim ihtiyaçlarını karşılamak için çalışıyor.

Denizli Otizm Derneği afet bölgesinde otistik çocuk ve ailelere online ebeveyn danışmanlık hizmeti veriyor. 

Mülteciler 

Depremde Nefret Söylemi ile Mücadele Koordinasyonu, ‘Dayanışmaya ve Bir Arada Olmaya İhtiyacımız Var!‘ başlıklı kampanya başlattı. Amaç, afet bölgesine dair yayın ve paylaşım yapan tüm kişi ve yayıncı kuruluşların özelikle mülteci ve diğer dezavantajlı gruplar özelinde genelleyici, ayrımcı ve hedef gösteren içerikleri paylaşmaması. 

SGDD-ASAM Arama Kurtarma Ekibi, arama kurtarma köpekleriyle birlikte felaketin ilk gününden beri sahada çalışmalarını sürdürüyor. 

Uluslararası Mülteci Hakları Derneği, gönüllü ekipleriyle Sahada.  Arama kurtarma eğitimli personelin de yer aldığı 150 kişilik gönüllü ekiple çalışıyor. 

Hayvan

Hatay’da enkaz altından çıkarılan hayvanlar, Hayvan Hakları Federasyonu (HAYTAP) tarafından kurulan sahra çadırında tedavi ediliyor. Ayrıca, diğer deprem bölgesindeki kentlerin bazılarında da Sahra Çadırı bulunuyor. 

Haçiko Derneği de bölgede hayvanları kurtarma ve besleme konusunda faaliyetlerini sürdürüyor.  

Düzce merkezli bir dernek olan Bipativer Hayvanları Koruma Derneği, Hatay’da mağdur hayvanları kurtarıyor ve diğer kentlere nakil ediyor. 

Hayvanları, Doğayı, İnsanları Koruma ve Yaşatma Derneği (HAYDİKO), Artvin merkezli olmasına rağmen bölgede aktif olarak çalışıyor; büyükbaş ve küçükbaş hayvanlara yem desteği sağlamak üzere yardım kampanyası başlattı.

Psikolojik Destek 

Türk Psikologlar Derneği, depremden etkilenenlere gönüllü destek veriyor. 

İmece Women adlı Londra merkezli bir STK, Psikolojik Danışmanları ile depremden etkilenen kadınlara telefonda destek veriyor. 

Evimdeki Psikolog, Askıda Terapi uygulamasıyla depremden etkilenmiş herkese ücretsiz psikolojik destek sunuyor. 

Ekoloji

Deprem bölgesindeki ekolojik tahribatı engellemek ve kayıt alına almak için Ekoloji Afet Grubu çalışmalarını sürdürüyor. 

Yeni İletişim Kanalları 

Ayrıca yine gönüllüler tarafından depremzedelerin faydalanması için yeni iletişim kanalları da oluşturuldu.  

Gönüllüler tarafından hazırlanan deprem platformları ve iletişim kanalları listelerini gösteren bu liste bunların bir kısmını içeriyor.