Medya Engelliyi ‘Hakkıyla’ Görmüyor

Avrupa Birliği Sivil Toplum Destek Programı - III hibesiyle Engelli Kadın Derneği ve Avrupa Bağımsız Yaşam Ağı (ENIL) tarafından medya temsilcilerine yönelik engellilerin medyadaki temsili ve bağımsız yaşam hakkı üzerine bir toplantı gerçekleştirildi. Toplantı katılımcılarından Prof. Dr. Itır Erhart, ülkemizde ve dünyada halen engellilerin “yardıma ihtiyacı olan, cinsiyetsiz, normal olmayan, tanrının sevgili kulu ya da tam tersine günahkâr” kişiler olarak yansıtıldığını ve eşit yurttaş olarak görülmediğini belirtti.

Toplantı Nisan 2021 tarihinden beri sürdürülen Engellilerin Bağımsız Yaşamı ve Toplumsal Katılımı İçin Kilit Bir Araç Olarak Kişisel Asistanlık (PAKT) Projesi kapsamında düzenlendi. Konuşmacı konuklar Bilgi Üniversitesi’nden Prof Dr. Itır Erhart, ENG-KAD’dan engelli aktivisti ve Klinik Psikolog Dr. Beyza Ünal ve ENIL eski direktörü Zara Todd medyada engelli temsilinin sorunlu örneklerine ve hak temelli bir dilin kullanımının önemine dikkat çektiler.

Tam 1 yıldır sürdürülen PAKT Projesi, Türkiye’nin de dahil olduğu BM Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin 19. Maddesinin doğrudan kapsadığı ve Türkiye’de neredeyse hiç konuşulmayan Bağımsız Yaşam Hakkı üzerine daha fazla farkındalık yaratmayı amaçlıyor. Projenin asıl odak noktası ise engellilerin bağımsız yaşaması için en güçlendirici hizmetlerden biri olan kişisel asistanlığın Türkiye’de tanıtılması ve uygulanabilir bir model oluşturulması. Bu kapsamda basın mensuplarının hak temelli bir şekilde engellilerin meselelerini ele almalarını desteklemek için bir medya toplantısı düzenlendi.

Prof. Dr. Itır Erhart ülkemizde ve dünyada halen engellilerin “yardıma ihtiyacı olan, cinsiyetsiz, normal olmayan, tanrının sevgili kulu ya da tam tersine günahkâr” kişiler olarak yansıtıldığını ve eşit yurttaş olarak görülmediğini spor haberleri, yardım kampanyaları gibi örnekler üzerinden açıkladı. “Engelliler muhtaç ve ben ona yardım edeceğim”, “Hepimiz bir engelli adayıyız” gibi söylemlerin sakıncalı noktalarına dikkat çekti.

Kendisi de kişisel kaynaklarıyla kişisel asistan kullanan, bu sistemle PAKT Projesi’nin fikir annesi Dr. Beyza Ünal ise konuşmasında bağımsız yaşam hakkına vurgu yaptı: “Türkiye’de bağımsız yaşam dendiği zaman engelli kişinin her şeyini kendi yapabilmesi algılanırdı. Ama örneğin benim durumumda bu mümkün olan bir şey değil. Ama bu, benim bağımsız yaşamama bir engel oluşturmak durumunda da değil.”. Beyza Ünal kişisel asistan tecrübesini şöyle açıklıyor: “ne istiyorum?’ diye kendime dönüp sorabildiğim ve kendi kararlarımı alabildiğim bir ortamı bana sağlaması açısından benim için açımdan çok farklı bir yerdeydi. Neye ihtiyacım var, ne istiyorum, soruları birey olmakta ve bağımsız olmakta oldukça önemli.”

Avrupa Bağımsız Yaşam Ağı (ENIL) eski başkanı Zara Todd ise engellilerin temsilinde medyanın büyük bir rol üstlendiğinden, bazı medya kuruluşlarının engellileri uzaylı gibi gösterdiğinden, hatta hayatlarındaki her şeyi bilmek isteyerek engellilere “kamu malı” gibi muamele ettiğinden bahsetti. Kendisi de aktif olarak medya alanında çalışan Todd “Medyada hikayeler düzenlenirken şuna dikkat edilmesi gerekiyor. Kimin sesini dinliyorum, buradaki hikâyenin özünü kim oluşturuyor acaba? Önemli olan engellinin kendi tecrübelerinin kendi ağzından paylaşılması…” dedi.

Medya toplantısının düzenlendiği PAKT Projesine ilişkin ayrıntılara buradaki linkten, sorularınız, katkılarınız gibi konular için Engelli Kadın Derneği’ne engellikadindernegi@gmail.com adresinden ulaşabilirsiniz.