Savaşlardan Dolaylı Olarak Etkilenen Çocuklar için Ebeveyn ve Bakım Veren Tutum ve Davranışları

Nirengi Derneği, 'Savaşlardan Dolaylı Olarak Etkilenen Çocuklar için Ebeveyn ve Bakım Veren Tutum ve Davranışları' bilgi notu hazırladı. Notta, savaş ortamından yayınlanan haberlere ve/veya yaşanan fiziksel ve psikolojik kayıpların görüntülerine maruz kalan çocukların duygu durumlarını düzenlemek ve olumsuz duygularıyla baş etmek konusunda yetişkinlere ihtiyaç duyabildiği hatırlatılıyor ve destekleyici davranış, tutumlar öneriliyor.

Ebeveyn ve bakım verenlere yönelik Nirengi Derneği psikososyal ekibi tarafından hazırlanan bilgi setinde yer alan 6 madde şu şekilde:

1) Çocuğunuzun Olaylar Hakkında Neler Bildiğini ve Hissettiğini Öğrenin

Bazı çocuklar yaşananlarla ilgili çok az bilgiye sahip olup durumla ilgilenmezken bazı çocuklar bilgilerin oluşturduğu olumsuz duyguları içlerinde sessizce yaşayabilir veya bazı çocuklar yaşananları sorgulamak isteyebilir. Çocuğun kendisini konuşmak için rahat hissedeceği bir ortamda (örneğin bir akşam yemeğinde) konudan bahsederek neler duyduğunu ve bildiğini, konu hakkında neler hissettiğini öğrenmek faydalı olacaktır.

Küçük yaş grupları için uyku vaktine yakın olmadığı sürece resim çizmek, hikaye okumak gibi rahat hissedecekleri aktivite zamanlarında konuyu açmak yararlı olabilir. Konuşmanızı sonlandırırken olumlu bir hikaye, anı veya duygu ile bitirmeye özen göstermeniz önemlidir.

Ergenlik dönemindeki çocuklar için açık, olgun ve tercihen diyalog fırsatı yaratan bir ortamda neler bildiğini ve neler hissettiğini öğrenmek yararlı olacaktır.

Çocuğunuzun yaşından bağımsız olarak yaşananlar hakkında neler bildiğinin öğrenilmesi edindiği bilgilerin doğruluğunu ölçmenize yardımcı olacak ve olumsuz duygu yaratabilecek yanlış bilgilerden onu korumanıza imkân sağlayacaktır.

2) Çocuğunuzun Yanında İzlediğiniz Haberleri Filtrelemeye Özen Gösterin

Çocukları rahatsız edici veya korkutucu içeriklerden/görsellerden korumak önemlidir. Savaş bölgesinden yoğun şekilde haber aktarıldığı süreçte televizyon, radyo veya diğer yayın araçlarının arka planda açık kalmamasına ve özellikle bulunduğunuz ortamda küçük çocuklarınız varken travmatik içerikler içeren haberleri izlememeye/dinlememeye özen gösterin.

3) Çocuğunuzun Endişelerini Dinlemeye Zaman Ayırın

Çocukların konuyla ilgili sordukları soruların üzerini kapatmak yerine olabildiğince tutarlı, dürüst ve şefkatli biçimde yanıt vermeye çalışın. Özellikle küçük yaş gurubundaki çocuklar aynı soruları tekrar tekrar sormak isteyebilir. Bu soruları yaşına uygun şekilde (uzun ve çok ayrıntı içeren cevaplar vermekten kaçınarak) ve sabırla yanıtlamaya özen göstermek önemlidir.

Cevabını bilmediğiniz sorular yönelttiklerinde bilmediğinizi ancak araştıracağınız ve daha sonra yanıtlayabileceğiniz şeklinde dönüş yapmakta bir sakınca yoktur; sordukları tüm soruları o anda yanıtlamak zorunda hissetmeyin. Önemli olan nokta, size sordukları soruları göz ardı ettiğinizi veya küçümsediğinizi düşündürecek davranışlardan ve tutumlardan kaçınmanızdır.

Küçük çocuğunuzun “Hepimiz bu savaştan dolayı ölecek miyiz?” gibi size aşırı gelebilecek bir soru sorması durumunda ona güvende olduğunuz mesajını verin ve bu endişeye neden kapıldıklarını öğrenmeye çalışın; endişelerinin kaynağını öğrenmek onları nasıl rahatlatabileceğinizle ilgili ipuçları verebilir. Diğer yandan bazı çocuklar olumsuz duygularıyla baş edebilmek için olayları görmezden gelebilir. Çocuğunuz yaşananlar hakkında konuşmak istemiyorsa onu zorlamayın.

Ergenlik dönemindeki bir çocuk için fikirlerini aktarabileceği ve yaşananları tartışabileceği bir ortam yaratmak önemlidir. Ergenlik döneminde çocuk, çevresinden aldığı bilgileri ve değerleri kendi içinde tartarak kendi tutumunu geliştirir.

4) Çocuğunuzun Ortaya Çıkan Olumsuz Duygu Durumlarını Düzenleyebilmeleri İçin Destek Olun

Çocuğunuza yaşadığı duyguların neler olduğunu sorun ve yaşlarına uygun olacak şekilde sorularınızı yöneltin. Çocuğunuza tüm dikkatinizle onu dinlediğinizi göstererek, hissettiği tüm duyguların doğal olduğunu vurgulayın ve konuşmaya ihtiyacı olduğunda sizinle veya güvendiği başka bir yetişkinle hissettiklerini paylaşabileceğini belirtin. Üzüldüğünde, öfkelendiğinde veya korktuğunda nefes egzersizi yapabileceğini belirtin ve beraber yapmayı teklif edin.

Daha büyük yaş grubu ergenlerde ise üzüntü, endişe, korku duygularının yanı sıra öfke de yoğun şekilde görülebilir. Ergenin duygularının aşırı olduğunu düşünseniz bile küçümsemeyin, kaynağını anlamaya çalışın ve ona düşüncelerini tartması için sorular sorarak konuşma ortamı oluşturun.

5) Yardım Faaliyetlerinin Parçası Olun

Çocukların şahit oldukları kötü olayların yanı sıra birbirine yardım eden insanların varlığından haberdar olmaları da önemlidir. İnsanlara yardım eden ilk müdahale ekipleri veya barış çağrısı yapan gençler gibi olumlu hikayeler anlatmaya ve mümkünse konuşmalarınızı bu tür olumlu hikayelerle bitirmeye çalışın.

Çocuğunuza yardım faaliyetinde bulunmak isteyip istemediğini sorabilir, eğer isterse ona seçenekler sunabilirsiniz. Savaştan etkilenen çocukların yanında olduğunu göstermek için yazabileceği bir mektup, çizebileceği bir resim veya destek faaliyetleri gösteren bir sivil toplum kuruluşuna bağış yapmak gibi seçenekler olabilir.

6) Kendi Duygularınıza Bakmayı ve Destek Almayı İhmal Etmeyin

Yaşanan olaylardan çocuklarınızı korumaya çalışırken sizin de içinizde olumsuz duyguların oluşabileceğini ve bunun doğal olduğunu kendinize hatırlatın. Çocuklar bakım verenlerinin yaşadığı duyguları kendi davranışlarının sonucu olarak düşünebilir. Bu nedenle yaşadığınız korku, endişe, öfke vb. olumsuz duyguları onlara olduğu gibi yansıtmamanız, çocuğun kendi duygusunu düzenleyebilmesi ve sizi mutlu etme sorumluluğunu almaması konusunda yararlı olacaktır.

Yaşadığınız duygulardan minimal düzeyde, sakince, beden dilinizi kontrol ederek bahsetmeniz çocuğun kendi duygularını da fark etmesine ve başkalarının da kendisi gibi endişe, korku gibi duyguları hissedebildiğini kabul etmesine yardımcı olacaktır.

Daha fazla bilgi ve psikososyal danışmanlık için Nirengi Derneği’nin web sitesini ziyaret edebilirsiniz.