‘Medyada LGBTİ+’lar Özne Olarak Değil Sorun Olarak Temsil Ediliyor!’

Kaos GL’nin 2021 Medya İzleme Raporu’na göre LGBTİ+’lar medyada hayatları, iradeleri ve hakları olan özneler olarak temsil edilmiyor; aksine, üzerine konuşulan bir 'sorun' olarak yer alıyor. Araştırma, haber metinlerinin yarısından fazlasının (% 57) LGBTİ+’ların temel haklarının ihlal edildiğini, nefret söylemi ve/veya ayrımcı dil kullanıldığını ya da LGBTİ+’lara ilişkin önyargıları beslediğini gösteriyor.

Kaos GL Derneği, 2021 Medya İzleme Raporu’nun sonuçları 8 Şubat 2022’de çevrimiçi bir toplantıyla açıklandı.

Kaos GL Derneği on dört yıldır medyada LGBTİ+ temsilini mercek altına alıyor. Derneğin Medya ve İletişim Program Koordinatörü Yıldız Tar raporun bulgularını şu şekilde özetledi:

“Ortaya çıkan tablo, LGBTİ+’ların haklarını ihlal etmeden, objektif bir temsil güden haberlerin sadece hakkı ihlal etmemekle sınırlı kaldığını gösteriyor. Bunun yanı sıra, LGBTİ+’lar ancak ve ancak bir nefret saldırısı ya da ayrımcılığa maruz bırakıldıklarında gazete sayfalarında yer alabiliyor. LGBTİ+ örgütlerinin çalışmaları ve görüşleri yazılı basında kendisine yer bulamazken; başarı hikayelerini haberleştirme konusunda da büyük bir eksiklik göze çarpıyor.”

LGBTİ+’ların kendi seslerini medyadan okuyabilmek mümkün olmuyor. Bu durum da medyada LGBTİ+’ların insandışılaştırılması anlamına geliyor.

Tar ayrıca 2017 yılından beri araştırmalarında değişmeyen bulgunun medyada LGBTİ+’ların özne olarak yer almaması; olumlu ya da olumsuz temsil fark etmeksizin ancak ve ancak haberin konusu olarak yer alabilmek olduğunun altını çizdi.

“Medya, LGBTİ+’ları, hayatlarını, fikirlerini, mücadelelerini temsil etmiyor. Onun yerine LGBTİ+’lar hakkında konuşmayı tercih ediyor. LGBTİ+’ların kendi seslerini medyadan okuyabilmek mümkün olmuyor. Bu durum da medyada LGBTİ+’ların insandışılaştırılması anlamına geliyor. LGBTİ+’lar medyada hayatları, iradeleri ve hakları olan özneler olarak temsil edilmek yerine; deyim yerindeyse üzerine konuşulan bir “sorun” olarak yer alıyor.”

Olumsuz Temsil Oranı: Yüzde 57!

Yazılı basında yayınlanan 4011 metnin incelediği araştırma sonuçlarına göre; LGBTİ+’ları konu edinen metinlerin yüzde 43’ü (1707) hak haberciliği kapsamında değerlendirilebilir. Bütün metinlerin yarısından fazlasını (yüzde 57) oluşturan 2273 metinde ise LGBTİ+’ların temel hakları ihlal edildi, nefret söylemi ve/veya ayrımcı dil kullanıldı ya da metinler LGBTİ+’lara ilişkin önyargıları besledi.

Hak ihlali alt kategorilerinde ayrımcı dil, LGBTİ+ kimliklerin suç, hastalık, sapkınlık, ahlaksızlık ya da günah olarak gösterilmesi, nefret söylemi, nefret suçu ve ifade ve örgütlenme özgürlüğünün ihlal edilmesi öne çıkıyor.

• 2021 yılında 2161 haber, söyleşi ve köşe yazısında LGBTİ+’lar ayrımcı bir dille temsil edildi. Bu, 2021’de yayınlanan bütün içeriklerin yüzde 54’ünü oluşturuyor.
• Bütün metinlerin yüzde 31’ine tekabül eden 1249 metinde nefret söylemi tespit edildi.
• 1148 metinde ise LGBTİ+ kişiler ya da dernek, kurum ve kuruluşları hedef gösterilerek nefret suçu işlendi.

 En Çok Kullanılan Kelimeler: İstanbul Sözleşmesi ve Boğaziçi

Rapora göre; nefret söylemi ve/ya ayrımcı dil içeren metinlerin başlıkları incelendiğinde en çok kullanılan kelimenin “İstanbul” olduğu (145 kere), hemen ardından “Sözleşmesi” kelimesinin (99 kere) geldiği görülüyor. Boğaziçi, 79 kere kullanılarak İstanbul Sözleşmesi’ni takip ediyor.

Bu durum; 2021’de LGBTİ+’lara nefret söyleminin en çok İstanbul Sözleşmesi ve Boğaziçi Üniversitesi’ndeki kayyum rektör protestolarına ilişkin haber, köşe yazısı ve söyleşilerde üretildiğini gösteriyor. Geçtiğimiz yıllardaki araştırmalara paralel bir şekilde, nefret söyleminin siyaset eliyle medyada kendisine yer bulduğu tespit ediliyor.

Öte yandan, nefret söylemi içermeyen haber, söyleşi ve köşe yazılarına bakıldığında en çok yinelenen kelime öbeğinin “Kadın ve LGBTİ” olduğu görülüyor. Rapor bu durumun, nefret üretmeyi yayın politikasına dönüştüren gazetelerin LGBTİ+’ları adıyla sanıyla hedef gösterirken; hak haberciliğine veya LGBTİ+’ların haklarına saygı göstermeye gayret eden gazeteler açısından LGBTİ+’ların ‘ve’ ekiyle eklendiğini, yayın politikalarının merkezinde yer almadığını bir kez daha gösterdiğine değiniyor.

Yerel Basının İlk 10’u

Raporda yerel basın şehir bazlı inceleniyor. 2021 yılında LGBTİ+ içerikli haber ve köşe yazıları en çok İstanbul’da yayınlanan yerel medya organlarında kendisine yer bulabildi. İstanbul’u Bursa ve Trabzon takip etti. LGBTİ+’ları sayfalarına taşıyan yerel gazetelerin en çok yayınlandığı 10 il sırasıyla İstanbul, Bursa, Trabzon, İzmir, Konya, Kocaeli, Çanakkale ve Ankara’ydı.

LGBTİ+’ları Sayfalarına Taşıyan İlk 10 Gazete

Yaygın medyada 2021 yılında LGBTİ+’ların yer aldığı 2103 haber, söyleşi ve köşe yazısı yayınlandı. Yayınladıkları haber, köşe yazısı ve söyleşilerin ayrımcılık, nefret söylemi, önyargı veya LGBTİ+’lara yönelik herhangi bir hak ihlali içerip içermediğine bakılmaksızın LGBTİ+’ları sayfalarına taşıyan ilk 10 gazete şöyle:

• Yeni Akit, 319 metin, yüzde 15
• Cumhuriyet, 149 metin, yüzde 7
• BirGün, 143 metin, yüzde 7
• Evrensel, 110 metin, yüzde 5
• Aydınlık, 107 metin, yüzde 5
• Hürriyet, 93 metin, yüzde 5
• Gazete Pencere, 90 metin, yüzde 4
• Milliyet, 89 metin, yüzde 4
• Milat, 88 metin, yüzde 4
• Yeni Şafak, 88 metin, yüzde 4

İlk 10’da yer alan gazetelerden Yeni Akit, Aydınlık, Milat ve Yeni Şafak’ın ürettiği neredeyse tüm içeriklerde ayrımcılık veya nefret söylemi yer alırken; Cumhuriyet, BirGün, Evrensel ve Gazete Pencere hak haberciliğinde öne çıkıyor.

Raporun tümüne buradan ulaşabilirsiniz.