Eşitsizlik Bülteni, Eşitsizliği Görünür ve Tartışılır Kılmayı Hedefliyor

Türkiye’de eşitsizliğe maruz kalmış şehirleri merkezine alan Eşitsizlik Bülteni, her ay yayınlayacağı bültenlerde farklı kategorilerde eşitsizliği sorgulayacak. Projenin 21 Ocak’ta yayınlanacak ilk bültenin teması 'Eğitim' olarak belirlendi. 

Bir grup bağımsız araştırmacı ve sivil toplum gönüllüsünün işbirliğiyle başlatılan Eşitsizlik Bülteni projesi, bir yıla yayılacak 12 farklı kategoride Türkiye’de belirli bölgelerde toplanmış eşitsizliğe odaklanıyor. Eşitsizlik Bülteni ekibinden Reha Ruhavioğlu ile projenin amacını ve yöntemini konuştuk. Ruhavioğlu; “Eşitsizliği kabaca refahın bireyler arasındaki dağılımındaki farklılık olarak tanımlıyoruz. Bu farklılık ne kadar fazlaysa eşitsizlik o kadar yüksektir. Refahı belirleyen birçok faktörden bir düzinesini bu çalışma kapsamında yakından inceliyoruz” diyor.

Eşitsizlik Bülteni ne zaman faaliyetine başladı? Projenin misyonundan, işleyiş yapısından ve şu ana dek yapılan çalışmalardan biraz bahseder misiniz? 

Eşitsizlik Bülteni, Türkiye haritasına bakıldığında sürekli eşitsizliğe maruz kalmış bir bölgenin bu durumuna odaklanıyor. Eşitsizliğin tesadüfi olmadığını ve farklı kademe ve kategorilerde yaşandığını daha yakından göstermek istiyoruz.

Fikrin ortaya çıkması ve hazırlık çalışmaları altı aydan fazladır sürüyor ancak Eşitsizlik Bülteni faaliyetlerine fiilen yeni başlıyor. 21 Ocak 2022’de bültenin ilk sayısı abonelere gönderilecek ve tam anlamıyla o zaman başlamış olacağız.

Bugüne dek metodolojinin belirlenmesi, veri tarama, kazıma, bülten taslaklarının oluşturulması gibi süreçleri tamamladık.

Adınızda yer alan eşitsizlik kelimesi neleri işaret ediyor, kapsıyor? Odağınızdaki eşitsizlik göstergeleri nelerdir? 12 farklı kategoriden bahsediyorsunuz, bu kategorileri açabilir misiniz? 

Eşitsizliği kabaca refahın bireyler arasındaki dağılımındaki farklılık olarak tanımlıyoruz. Bu farklılık ne kadar fazlaysa eşitsizlik o kadar yüksektir. Refahı belirleyen birçok faktörden bir düzinesini bu çalışma kapsamında yakından inceliyoruz.

Bu çalışmayı iki resmi çalışmayı esas alarak yürütüyoruz:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 2017 yılında hazırladığı Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (SEGE) çalışmasına göre Türkiye haritası 6 kademede sınıflandırılıyor. 6. kademe Türkiye’de eşitsizliğe en fazla maruz kalan bölge ve bu bölgedeki illerin tamamı Kürt illeri. Biz haritanın eşitsizlikle malul bu bölgesine “Eşitsizlik Bölgesi” diyoruz.

Bülten, TÜİK’in 2016 yılında paylaştığı “İllerde Yaşam Endeksi” çalışmasında kullandığı göstergelere odaklanıyor. Bu göstergeler; konut, çalışma hayatı, gelir ve servet, sağlık, eğitim, çevre, güvenlik, sivil katılım, altyapı hizmetlerine erişim, sosyal yaşam ve yaşam memnuniyeti olarak listeleniyor. 

Eşitsizlik Bülteni, İllerde Yaşam Endeksi başta olmak üzere bu kategorilerle ilgili verilerin Eşitsizlik Bölgesi’nde ve Türkiye genelinde karşılaştırmalarını yapacak ve eşitsizliğin ortaya çıkardığı birbiriyle ilişkili sonuçlara dikkat çekecek, bu durumu çeşitli etkinliklerle görünür ve tartışılır kılmaya çalışacak.

Eğitim, barınma, beslenme, çalışma gibi başlıklarda eşitsizliği ortaya çıkarmak için nasıl bir yöntem izleyeceksiniz? Sizden önce yapılmış araştırmalardan, elde edilen verilerden ne ölçüde yararlanıyorsunuz/yararlanacaksınız? Proje özelinde yeni saha araştırmaları yapılacak mı? Bu bağlamda nasıl bir yol haritasına sahipsiniz? 

Eşitsizlik Bülteni, SEGE çalışmasındaki coğrafi gruplamayı ve TÜİK’in bahsettiğim çalışmasındaki göstergeleri esas alıyor. Dolayısıyla temel olarak resmî kurumların ürettiği bilgilerin bölgesel kıyaslamasını daha görünür bir biçimde işlemeye odaklanıyor. Bu çalışma kapsamında saha araştırması yapılması henüz gündemimizde yok ancak söz konusu kategorilere ilişkin saha araştırmalarından elde edilmiş verilerden de yararlanacağız. Bu bağlamda TEAM, Rawest, Kürt Çalışmaları Merkezi (KSC), YADA gibi kurumların saha araştırmalarından elde edilmiş bulguları da inceliyoruz.

Bu bülten vesilesiyle hem bu alana ilgili olanlara hem de genel kamuoyuna bu bölgelerdeki eşitsizliği ve bu eşitsizliğin derinliğini gösterdikten sonra bunu uzmanlar ve siyasetçilerle tartışmak, çözüm önerilerini gündeme taşımak istiyoruz.

Projede Eşitsizlik Bölgesi adını verdiğiniz kısım, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesini içeriyor. Bu bölgelerdeki eşitsizlik göstergelerini incelerken ilk elden ele alınması gereken sorunlar olarak neleri öne çıkartırsınız? 

Eşitsizlik Bölgesi tamamı Kürt illeri olan 16 şehri kapsıyor. Bültenlere konu ettiğimiz kategoriler de bu bölgedeki öncelikli sorunları içeriyor. Bülten kapsamında bu bölgesel ayrım ve göstergeleri ele almamızın sebebi bu kriterlerin genel kabul görmeleri ve özellikle kalkınma çalışmaları ve akademide bu verilerden faydalanılıyor olması. Bu alanda çalışanların önüne bu aşamada yeni göstergeler ve bölgesel tasnifler koymak yerine çalıştıkları, ilgi gösterdikleri alanlardaki durumu daha yakından göstermek istiyoruz.

Bu bülten vesilesiyle hem bu alana ilgili olanlara hem de genel kamuoyuna bu bölgelerdeki eşitsizliği ve bu eşitsizliğin derinliğini gösterdikten sonra bunu uzmanlar ve siyasetçilerle tartışmak, çözüm önerilerini gündeme taşımak istiyoruz.

Bu çalışma bizim Bölgesel Eşitsizlik ya da Bölgesel Kalkınma programımızın ilk çalışması anlamına geliyor. Kendi göstergelerini de oluşturmuş ve bu kapsamda kamuoyuna veriler paylaşan çalışmalara ilişkin niyetlerimiz var ancak bunları kademeli götürmeyi planlıyoruz.

Her ay yayınlayacağınız bültenler grafik ve rakamsal verilerden mi oluşacak yoksa analizler, röportajlar gibi okuma parçalar da olacak mı? Bültenlerde sorun tespitlerinin yanında çözüm önerilerine yer verilecek mi örneğin? 

Bültenler temelde bahsettiğimiz çerçevede verilerin kıyaslamalarını içerecek. Dolayısıyla kıyaslanabilir veriler sunmak bu bültenin en temel işlerinden biri olacak. Ancak çalışma salt bununla sınırlı değil. Bültenleri uzman görüşleri gibi katkılarla genişletmek, diğer bültene geçmeden konu ile ilgili ek bültenler göndermek, toplantı yahut söyleşiler yapmak, sosyal medya postları ile alana ilgiyi yönlendirmek gibi çalışmalar da projemizin birer parçası olacak. 

Eşitsizlik Bülteni’nde pandemi ve hiperenflasyon/kur dalgalanmaları gibi yeni yoksulluk sebepleri ne kadar yer alacak? Aylık bültenlerde günceli yakalamak mümkün olacak mı? Bir de yaşlı yoksulluğu, çocuk yoksulluğu gibi özel başlıklar açacak mısınız bültenlerinizde? 

Halihazırdaki bültenler üretilmiş verilerin kıyaslamalarını içerecek. Süreç içinde bültenleri hem çeşitlendirmek hem de güncelle olan ilişkisini pekiştirmek için bahsettiklerinize benzer çalışmalardan faydalanmak söz konusu olabilir. 

Aylık bülten dışında hayata geçireceğiniz etkinlikler var mı? Nasıl bir programa sahipsiniz? Eşitsizlik Bülteni’ni hazırlarken alanla ilgili STK’lar ve devletin ilgili kurumlarından yetkililerle iş birlikleriniz olacak mı? Projenin temel amaçlarından biri olan toplumsal farkındalık sağlamak için ne gibi çalışmalarınız olacak? 

Gerek bültenleri ek bültenlerle desteklemek gerekse video, podcast, tartışma, sosyal medya çalışmaları gibi etkinliklerle projeyi hem çeşitlendirmek hem de eşitsizlik meselesini gündemde tutmak istiyoruz.

Araştırma kuruluşları, akademisyenler, alanlar ilgili çalışan sivil toplum örgütleri, siyasi partiler ve genel olarak kamuoyunu partner ve paydaş olarak görüyoruz.

Bu konuları hem uzmanlarla hem de siyasi parti yetkilileriyle konuşmak, bölgesel eşitsizliğe ilişkin bakışlarını ve politikalarını dinlemek, bu başlıklarda karar alıcıları daha derinlikli ve çözüm odaklı çalışmalara yönlendirmek gibi amaçlarımız var.

Bu bağlamda hem tecrübe hem de verilerinden faydalanacağımız kurumlar, YADA ve KSC gibi STK’lar, hem de gündemlerimizi kendilerine doğrudan iletmek üzere siyasi partilerle diyalog içinde olacağız.

Son olarak, ilk bülten ne zaman yayınlanacak ve bu bültende üzerine çalıştığınız eşitsizlik göstergesi ve temel başlıklar neler olacak?

İlk bülten, duyurusunu da yaptığımız üzere Eğitim konusunda olacak. Bu bülteni öğrencilerin karne aldığı gün, 21 Ocak’ta paylaşıyoruz. Öğrenciler kendi durumlarını karnelerinden incelerken biz de devletin eğitim ile ilgili bir çeşit karnesini hazırlıyor olacağız.