‘Atık Toplayıcılarının Geçimlerini Sağlayacak Kalıcı Bir Sistem Kurulmalı’

34 ilde faaliyet yürüten, bünyesinde atık toplayıcısı Romanların da olduğu bir ağ olan Roman Diyalog Ağı (RODA) ve Sıfır Ayrımcılık Derneği, atık toplayıcılarına yönelik kolluk güçleri ve idari makamlar tarafından yapılan müdahalelere yönelik açıklama yayınladı. Açıklamada, geçimini atık toplayarak sağlayan kişilerin sorunlarının giderilmesi için somut öneriler sıralanıyor ve ilgililer bunların hayata geçirilerek kalıcı bir sistemin oluşturulması için sorumluk almaya davet ediliyor.

Hatırlanacağı gibi, İstanbul Valiliği 23.08.2021 tarihinde “Şehrimizde izinsiz-ruhsatsız atık toplama ve ayırma faaliyetleri; başta çevre ve halk sağlığı sorunları olmak üzere, kayıt dışı ve sağlıksız koşullarda istihdama yol açmakta, ayrıca kamu zararı ve haksız kazanca sebebiyet vermektedir.” açıklaması yapmıştı. Medyaya yansıyan bilgilere göre, bu açıklamanın ardından Bakırköy ve Ümraniye ilçelerinde kaymakamlıklar, belediye başkanlıkları ve ilçe emniyet müdürlüklerince yapılan denetimlerde, “çekçek” olarak tabir edilen 650 atık toplama aracı ve 10 plakasız motosiklete el koydu.

RODA ve Sıfır Ayrımcılık Derneği, bu gelişmeler üzerine mağdur edilme endişesi yaşayan bütün atık toplayıcıların yanında olacaklarını ve yasal mücadelelerine destek vereceklerini; ayrıç mağduriyetlerin giderilmesi için yerel ve ulusal düzeyde somut çözüm önerileri üretmeyi sürdüreceklerini belirten bir basın açıklaması yayınladı.

Çöp Toplama İşinin Ticari Meta Olarak Kârlılığın Keşfi!

Açıklamada, “yaptıkları işin düşük geliri, sağlıksız ve sosyal güvenceden yoksun koşulları, çöple uğraşmanın toplumsal olarak pislikle ilişkilendirilmesi gibi nedenlerle toplumsal dışlanmışlığı en fazla yaşayan iş kollarından birinin üyeleridir.” deniliyor ve atık toplayıcılarına yönelik müdahalelerinin nedenlerine ilişkin tespitler yapılıyor:

“Çöp toplama işinin, ticari meta olarak kârlılığın keşfi ve çöplerin ihaleyle satılması beraberinde çöp toplama ve değerlendirme işinin yani geri dönüşümün dikkat çekmesine neden olmuştur. Bu da büyük işletmeler tarafından atık toplayıcılarının çöple eskisi kadar rahat ilişki kurmasının engellenmesi sonucunu doğurmuştur.  Eskiden rahatlıkla atık toplayıcılığı yapan bireylerin yaptıkları iş, kurallarını büyük işletmelerin denetlediği bir sektör haline dönüşmüştür.” 

Bu tespitlerden hareketle, geçimini atık toplayarak sağlayan ve kötü koşullarda çalışma imkanı bulabilen toplayıcıların geçimlerini sağlayabilmeleri için sıralanan öneriler şunlar:

1. Atık toplayıcıların sorunlarının çözümü ve iş huzurlarının sağlanabilmesi için kamu, özel sektör, belediyeler, sivil toplum kuruluşları ve atık toplayıcılarından oluşacak bir komisyon kurulmalıdır.
2. Oluşturulacak komisyon, iş sağlığı ve çalışma koşulları başta olmak üzere sokak toplayıcılarının güvenli koşullarda ve kayıtlı çalışmaları için gerekli yasal düzenlemeleri ve kaynak teminini oluşturmalıdır.
3. Atık toplama ve ayrıştırma işlerinin yasal olarak ayrılması ile birlikte belediyeler atık toplayıcılar için sağlık koşullarına uygun depolama alanları oluşturmalıdır.
4. Atık ayrıştırma işini yapan büyük işletmelerin doğrudan atık toplayıcılardan atıklarını alabilmeleri için gerekli kurumsal düzenlemeleri yapmaları sağlanmalıdır.
5. Atık toplama araçlarının şehrin trafiğini aksatmayacak araçlarla yapılması için gerekli kaynak temin edilmelidir. El çekçekleri yerine elektrikli araçların kullanılması tercih edilmelidir. Alınacak araçlar için belediyelerin aracılığı ile yurt içi veya yurt dışı kaynak ve hibelerden faydalanmak için başvurular yapılmalıdır.
6. Geçiş sürecinde ilgili belediye öncülüğünde İŞKUR tarafından katılımcılara günlük ücret ödenerek ve MEB tarafından öğretmen görevlendirilerek atık toplayıcılara yönelik eğitim programı düzenlenerek çalışanların sertifikalı olarak çalışması sağlanmalıdır.
7. Konunun tüm aktörlerinin bir araya geleceği, acil diyalog toplantısı yapılarak sorunun çözümü hızlandırılmalıdır.
8. Bu süreçte iş yapamayan, çalışamayan ve geçimini günlük kazançla sağlayan atık toplayıcılar için acil olarak Sosyal Yardımlaşma Vakfı üzerinden destek sağlanmalıdır.

Açıklamanın sonunda, Sıfır Ayrımcılık Derneği ve RODA’nın mağdur edilme endişesi yaşayan bütün atık toplayıcıların yanında olacaklarını ve yasal mücadelelerine destek verecekleri; mağduriyetlerin giderilmesi için yerel ve ulusal düzeyde somut çözüm önerileri üretmeyi sürdürecekleri de belirtiliyor.

Fotoğraf: Ekin Çuhadar