Depreme Dirençli Türkiye İçin İlk Adım Afet Eğitimi!

Afetlere hazır olmanın ilk şartının afet eğitimi olduğundan hareketle Türkiye’de 2021 yılı Afet Eğitim Yılı ilan edildi. “Afetlere Hazır Ol” sloganıyla deprem ve diğer afetlere dair bilgi ve farkındalık artıcı içerikler hazırlandı. Herkes bu içeriklerin yanı sıra, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), yerel yönetimler ya da çeşitli STK’lar tarafından verilen eğitimlere katılarak deprem başta olmak üzere olası tüm afetlere hazır olmak için ilk adımı atabilir.

2021 yılının Afet Eğitim Yılı ilanıyla birlikte, afetlere hazırlık kapsamında hazirol.gov.tr web sitesinde tüm afet olasılıklarına dair bilgi ve video içerikleri hazırlandı. Bu sayfada afet olasılıkları boğulma, buzlanma ve don, çığ, deprem, heyelan, hortum, sel, yıldırım ve yangın olarak sıralanıyor ve her durumda ne yapılması gerektiğine dair temel seviyede bilgiye yer veriliyor.

2021 Yılı Türkiye İçin Afetlere Hazırlık Yılı

Deprem Bilimci ve Afet Yönetimi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen, afete hazırlık konusunda eğitimin öneminin altını çizerek, afetlere dirençli bir toplum oluşturmanın ilk ve en önemli adımlarından birinin eğitim olduğunu hatırlatıyor. Özmen’e göre, eğitimlerde Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Acil Durum ve Afet Yönetimi ön lisans programının afet yönetimine dair ders kitapları ve eğitim materyallerinden yararlanılabilir.

AFAD

Türkiye’de merkezi düzeyde afet yönetimi konusunda yetkili olan kurumların başında AFAD geliyor. AFAD, 2021 yılı Afet Eğitim Yılı kapsamında 15 Şubat 2021 tarihi itibariyle yaklaşık 150 bin kişiye afet eğitimi verdi. AFAD’ın web sitesinde Afetlere Hazırlık Projeleri adı altında yer alan içeriklerin başlıkları şunlar:

• Afetlere Hazırlık Yılı
• AFAD Gönüllülük Projesi
• AFAD Akreditasyon Sistemi
• Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformu
• ARAS (Afet Risk Azaltma Sistemi)
• Tatbikatlar

1- Afetlere Hazırlık Yılı

AFAD, “Afetlere dirençli bir Türkiye için toplumda önlem alma kültürünü önceleyen zihinsel dönüşümü gerçekleştirmek için” önemli bir adım attı. Afetlere Hazırlık Yılı’nda vatandaşların afetlerde güvende kalması için afet öncesi, esnası ve sonrası doğru bilgileri öğrenebilmesine olanak tanıyan içerikler hazırladı. Bu içeriklere hazirol.gov.tr sitesinden ulaşabilirsiniz.

AFAD, herkesi afet ve acil durumların meydana getireceği maddi ve manevi zararı en aza indirmek ve toplumu daha dirençli hale getirmek için AFAD gönüllüsü olmaya davet ediyor.

2- Afet Gönüllük Projesi

AFAD tarafından hazırlanan  Gönüllülük Projesi afet öncesi, esnası ve sonrası faaliyetlerde gönüllü olmak isteyen vatandaşlara, görev alanlarında eğitimler veriyor ve gönüllülük sistemi içerisindeki performanslarını takip ediyor. AFAD, herkesi afet ve acil durumların meydana getireceği maddi ve manevi zararı en aza indirmek ve toplumu daha dirençli hale getirmek için AFAD gönüllüsü olmaya davet ediyor.

Herkese açık olan uzaktan eğitimler ve sonrasında yüz yüze eğitimler ile devam edecek olan Gönüllülük Projesi, gönüllülerin katılımını ve bilgilendirilmesini kapsayan bir sistem olarak kurgulandı. AFAD Gönüllülük Sistemi’ne başvurular e-devlet üzerinden alınıyor. Başvuru yapan kişiler SMS ve e-mail yoluyla portala yönlendiriliyor.

3- AFAD Akreditasyon Sistemi

Türkiye Afet ve Acil Durum Yönetimi Sistemi içerisinde faaliyet göstermek isteyen STK’lara, özel sektör kuruluşlarına ve gönüllü bireylere uygunluk belgesi verilmesi, kamu uyumunun sağlanması ve AFAD koordinasyonunda faaliyet gösterebilmeleri amacıyla AFAD Akreditasyon Sistemi oluşturuldu. AFAD Akreditasyon Sistemi sayesinde tüm kurumlar arasında ortak standartlar getirerek afet ve acil durumlara ilişkin faaliyetlerde katılım, iş birliği, koordinasyon, etkililik ve verimliliği artırmak hedefleniyor.

Akredite olan kurumlar bu sayede;

• Türkiye Afet Müdahale Planı sistemi içerisinde yer alabiliyor.
• Görev, tatbikat, eğitim vb. faaliyetlere katılım konusunda avantaj sağlıyor.

AFAD Akreditasyon Sistemi şu konularda akreditasyon sağlıyor:

• Arama ve Kurtarma
• Afet ve Acil Durum Eğitimleri
• Sağlık, Halk Sağlığı
• Acil Durum Haberleşmesi
• Kamp Koordinasyonu ve Barınma Alanları Yönetimi
• Ulaştırma
• Beslenme ve Gıda Güvenliği
• Psikososyal Destek
• Enerji
• Güvenlik ve Trafik
• Teknik Destek

4- Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformu

Afet Risklerinin Azaltılması Platformları, Hyogo Çerçeve Eylem Planı’nda kurulması önerilen ve afet risklerinin azaltılması amaçlanan Sendai Çerçeve Belgesi’nde de vurgulanan önemli bir oluşum.

Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformu, afet ve acil durumlara ilişkin olarak ülke düzeyinde;

• Tehlikelerin önlenmesini,
• Toplumun afetlere duyarlılığının artırılmasını,
• Risk azaltma çalışmalarının sürekliliğinin sağlanmasını,
• Risk azaltmanın her düzeyde plan, politika ve programlara entegrasyonunu sağlamayı hedefliyor.
• Ayrıca platform çok paydaşlı yapısıyla toplumun tüm kesimlerinin görüş ve önerilerini dikkate alıyor.

ARAS, sistemi üzerinden istenilen konumdaki afet verileri güncel olarak alınabiliyor.

5- Afet Risk Azaltma Sistemi (ARAS)

AFAD, afet duyarlılık ve tehlike haritalarının daha kolay ve hızlı bir şekilde, doğruya en yakın olarak hazırlamak ve paylaşmak amacıyla web tabanlı Afet Risk Azaltma Sistemi’ni (ARAS) kurdu.

ARAS, afete duyarlı mekânsal planlama ve yapılaşma sağlıyor. Ayrıca, sistem, yerel ve ulusal ölçekli planlarda kullanılacak olan tehlike ve risk haritalarının ilgili kurum ve kuruluşlar ile paylaşılabiliyor. Sistem üzerinden istenilen konumdaki afet verileri güncel olarak alınabiliyor.

6- Tatbikatlar

AFAD, afet ve acil durum yönetiminde esneklik sağlanması, kendi kendine yetebilirliğin ölçülmesi, koordinasyon ve işbirliğinin güçlendirilmesi, plan ve prosedürlerin uygulanabilirliğinin görülmesi, öğrenme ve güncelleme amacıyla afet ve acil durum tatbikatları düzenliyor. Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında Bakanlık, Kurum-Kuruluş ve STK’ların katılımıyla il düzeyi, bölgesel düzey ve ulusal düzeyde tatbikatlar gerçekleştiriliyor. TAMP kapsamında gerçekleştirilen tatbikatlarda arama kurtarma, sağlık, beslenme, barınma, enerji, altyapı, psiko-sosyal destek gibi 26 hizmet grubunun faaliyetleri test ediliyor. Ayrıca illerde farkındalığı artırmak, intikal ve karar alma sürecinde refleksleri geliştirmek amacıyla habersiz tatbikatlar da gerçekleştiriliyor.

Yurttaşların oturduğu veya satın alacakları binaların ilgili deprem yönetmeliklerine göre yapılıp yapılmadığını sorgulamaları gerekiyor.

Türkiye’de En Büyük Afet Kaynağı: Depremler

Genel olarak Türkiye’de tüm afetlere dair içeriklerin yer aldığı “Afetlere Hazır Ol” web sitesinin deprem başlığı altında, deprem öncesi, deprem anı ve deprem sonrası alabilecek önlemler sıralanıyor. “Afete Dirençli Yapılaşmanın Önemi” adı altında, evler, kamu binaları, iş yerleri, açık alanlar gibi bir afet durumunda uğrayabileceğimiz zararı etkileyen en önemli faktörlerden birinin afete uygun yapılar olduğu hatırlatıyor. Buna göre, Türkiye’deki yapısal risklerin önemli bölümü, inşaatlarda standartlara ve yönetmeliklere uyulmamasından kaynaklanıyor. Olası afetler karşısında büyük can ve mal kayıplarının önlenmesi için, güvenliği yetersiz olan binaların güçlendirilmesi ya da yıkılıp yeniden inşa edilmesi gerekiyor.

“Afetlere Karşı Güvenli Bina Yapım Süreci” başlığı altında ise binaların afetlere karşı güvenli olması, inşaatın başlamasından binanın kullanıma açılmasına kadar geçen tüm aşamaları kapsadığı; İmar Kanunu, Yapı Denetim Kanunu ve Belediyelerce uygulanmakta olan İmar Yönetmelikleri’nin bu aşamaları belirlediği kaydediliyor. Bu kapsamda, yurttaşların oturduğu veya satın alacakları binaların ilgili deprem yönetmeliklerine göre yapılıp yapılmadığını sorgulamaları gerekiyor.

Afet ve Deprem Eğitimi Veren Yerel Yönetimler

AFAD’ın yanında, afet yönetimi ile ilgili yasa ve yönetmeliklerle görevli kılınan kurumlardan bir diğeri belediyeler. Türkiye’de yerel yönetimlerin çoğunda “Afet Yönetim Merkezi” benzeri çeşitli birimler ile afetlere hazırlık birimleri bulunuyor. Bu birimlerde, yerel halkın afet bilinci kazanması amacıyla bazı belediyeler gönüllülere zaman zaman eğitimler de veriyor. Türkiye Belediyeler Birliği ve AFAD arasında yapılan protokol kapsamında yerel yönetimlerde 800 bin belediye personeline afet eğitimi verilmesi planlanıyor.

Özellikle İstanbul’da başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi olmak üzere birçok ilçe belediyesi, kent halkına afet eğimi veriyor. Şişli Belediyesi’, Sultangazi Belediyesi, Beşiktaş Belediyesi’nin  yanı sıra, bu konuda en kapsamlı eğitimleri veren Kadıköy Belediyesi, temel afet bilinci eğitimi, depreme karşı yapısal bilinç eğitimi gibi çeşitli başlıklar altında eğitim faaliyetleri düzenliyor.

 Afet ve Deprem Eğitimi Veren STK’lar

AKUT

AKUT Arama Kurtarma Derneği, Türkiye’de arama kurtarma alanında en köklü ve en deneyimli sivil toplum kuruluşu. AKUT Eğitim ve Araştırma Enstitüsü, AKUT’un operasyonlardan edindiği bilgi ve tecrübeyi Risk Değerlendirme, Acil Durum Yönetimi, İş Sürekliliği, Güvenli Çalışma, Afet ve Deprem Bilinçlendirme hizmetlerine dönüştürüyor. Burada verilen eğitimler AKUT ve Birleşmiş Milletler Arama Kurtarma Danışma Grubu INSARAG (International Search and Rescue Advisory Group) onaylı sertifikalara sahip.

AKUT Başkanı Recep Şalcı, afetler konusunda AFAD gibi bu alanda uzman kurumlar yanında birçok STK’nın ya da yerel yönetimin eğitim verdiğini söylerken, eğitim içeriklerinin ve eğitimin veriliş şekillerinin bir denetiminin olmadığına işaret ediyor.  Türkiye’de deprem dahil tüm afetler konusunda eğitim verecek kişilerin uzman olması gerektiğini belirten Şalcı’ya göre, bazı eğitmenlerin sahayı iyi bildiğini bazılarının ise akademik-teorik bilgide iyi olduğunu ancak hem akademi hem sahayı iyi bilen kişilerden oluşan bir uzman havuzu oluşturması gerektiğini kaydediyor. Şalcı, bazı eğitim veren kişilerin eğitim adı altında, video izleten ve anılarını anlatan eğitmenler olduğunu, bu nedenle eğitim içeriklerinde bir standardın oluşturulması gerektiğini vurguluyor. AKUT’da bir gönüllünün arama kurtarmada sahaya çıkabilmesi için 2 yıl geçmesi gerektiğini belirten Şalcı, bazı STK’ların 2 ay gibi kısa bir eğitimle gönüllüleri sahaya sürdüklerini ve bunu doğru bulmadığını söylüyor.

İHH ve İHH Arama Kurtarma Birimi

İHH’nın ayrı bir arama kurtarma birimi bulunuyor ve Türkiye’de AKUT’un dışında İHH ve ANDA başlangıç düzeyinde akreditasyona sahip olan diğer iki STK arasında yer alıyor. İHH arama kurtarma faaliyetleri yanında çeşitli kentlerde temel afet bilinci eğitimi veriyor.

 

ANDA

2021 yılında İçişleri Bakanlığı tarafından ilan edilen “Afet Eğitim Yılı” çerçevesinde ANDA Kardeşe Vefa Derneği tarafından “Birey ve Aileler İçin Afet Bilinci ve İlk Yardım Eğitimi” verilecek. Bu kapsamda önceden belirlenen 7 ilde bulunan STK’ların gönüllü, çalışan veya üyelerine verilecek olan eğitimlerde, afet ve ilk yardım gerektiren durumlarda yapılması gerekenleri içeren kapsamlı bir içerik hazırlandı. Yine ANDA tarafından 2021 Afet Eğitim Yılı boyunca afet ile alakalı bilinmesi gereken içerikler, “afet sözlüğü” projesinde toplandı.