“Türkiye’de 40’a Yakın Türde 60 Bin Kooperatifin 6,6 Milyon Ortağı Var”

İNGEV (İnsani Gelişme Vakfı) tarafından hazırlanan “Sosyal Dayanışma Ekonomisi için Güçlü Kooperatifçilik" raporunda, kooperatiflerin güncel durumuna dair veriler ile daha güçlü bir kooperatifçilik için 9 Sosyal Politika Önerisi yer alıyor. Raporun Türkiye ayağında 2020 yılı istatistiklerine göre 40’a yakın türde, toplamda 60 bin kooperatif bulunduğu, bu kooperatiflerin toplamda 6,6 milyon ortağı olduğu bilgisi veriliyor.

İNGEV ve Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi (İPM) ile birlikte ActHuman Sosyal Politika İnisiyatifi’nin 3. çalışması “Sosyal Dayanışma Ekonomisi için Güçlü Kooperatifçilik” raporu dünya ve Avrupa genelindeki kooperatifleşmenin güncel durumu ve örnekleri ile bunların Türkiye ile karşılaştırılmasına imkân sağlıyor. Aynı zamanda Türkiye’de mevzuata ilişkin hükümlerde sadeleşme ve serbestleşme ihtiyacı ile güçlü bir kooperatifçilik için farkındalığın artırılması dahil çeşitli önerilere yer veriliyor.

Avrupa’da Her 5 kişiden 1’i Kooperatif Ortağı

Raporda öne çıkan bazı tespit ve bulgular şunlar:

• 2014 yılında, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı tarafından ilk kez küresel ölçekte kooperatiflerin etkisini ve oluşturdukları ekonomik büyüklüğü inceleyen bir araştırma yapıldı. Bu araştırmaya göre Dünya genelinde 1 milyar ortak ve yararlanıcıya hitap eden 2,6 milyon kooperatif işletme bulunuyor ve bu kooperatifler 12,6 milyon kişiye istihdam sağlıyor. Bu kooperatifler 20 trilyon ABD doları varlığına karşılık, yıllık 3 trilyon ABD doları gibi bir kazanç yaratıyor.
• 2019 yılında ICA ve Avrupa Kooperatifler ve Sosyal İşletmeler Araştırma Enstitüsü tarafından dünyanın 300 kooperatifinin incelendiği araştırmada, bu kooperatiflerin 159’u Avrupa’dan 100’ü (Kuzey ve Güney) Amerika’dan ve 41’i Asya-Pasifik bölgesinde. Bu 300 kooperatifin faaliyet alanları, Sigortacılık (117), Tarım ve Gıda Endüstrisi (95) ve Toptan ve Perakende Ticaret (53) sektörleri ön plana çıkıyor.
• Dünya Kooperatif Monitörü’nün 2019 yılında yayınladığı rapora göre, dünyadaki en büyük 10 kooperatifin faaliyet gösterdiği alanlar, Toptan ve Perakende Ticaret, Finansal Hizmetler, Tarımsal ve Gıda Endüstrisi ve Sigortacılık sektörleridir.
• Avrupa Kooperatiflerinin yayınladığı rapora göre Avrupa nüfusunun %17’sinden fazlası bir kooperatifin ortağı olmaktadır. Bu istatistiğe göre Avrupa’da her 5 kişiden 1 kişinin bir kooperatife ortak olduğu söylenebilir.
• Avrupa’da faaliyet gösteren kooperatifler 4,5 milyona yakın istihdam sağlıyor, 2015 yılı itibariyle bu kooperatiflerin oluşturduğu toplam ekonomik büyüklük 1 trilyon avroya ulaştı.
• Avrupa’daki kooperatiflerin sayısı imalat, hizmetler ve tarım sektörleri açısından dengeli bir dağılım gösterirken, bankacılık sektöründeki kooperatifler ortak yararlanıcı sayısı bakımından ön plana çıkıyor.

Türkiye’de 60 Bin Kooperatifin 6,6 Milyon Ortağı Var

• Türkiye’de 2020 yılı istatistiklerine göre 40’a yakın türde ve toplamda 60 bin kooperatif bulunmakta. Bu kooperatiflerin toplamda 6,6 milyon ortağı var.
• Ticaret Bakanlığı’nın görev ve sorumluluk alanındaki kooperatiflerin sayısı 12.487. Faal olan kooperatif oranı ise %70 düzeyinde. Yaklaşık 8.700 faal kooperatifin toplam ortak sayısı 1,4 milyon civarında.
• Sayı bakımından karşılaştırdığımızda Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri listenin başında yer alıyor. Ortak sayısı bakımından ise Esnaf Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri birinci sırada.
• Tarım ve Orman Bakanlığı’nın görev ve sorumluluk alanındaki kooperatiflerin sayısı ise 10 bin iken, ortakların sayılarının toplamı 2,5 milyon civarında. Bu kooperatifler tarımsal kalkınma, sulama, su ürünleri, pancar ekicileri ve tarım kredi olmak üzere 5 türde faaliyet gösteriyor.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren kooperatifler ise konut yapı, küçük sanayi sitesi, toplu işyeri yapı, karma sanayi sitesi ve ihtisas sanayi sitesi olmak üzere farklılaşıyor. Konut kooperatifleri 33 bin kooperatif ve 1 milyonun üstündeki ortak sayılarıyla bu alandaki en faal kooperatif türüdür.

• Son yıllarda Türkiye’de kooperatifçilik faaliyetlerinde hareketlilik gözlemleniyor. Son on yılda kapanan ve tasfiye edilen kooperatif sayısı yeni açılan kooperatif sayısını geçse de bu hareketlilik 2018 yılından itibaren tersine döndü.
• Türlere göre bir ayrım yapıldığı zaman Türkiye’deki kooperatifçilik yapısına uygun olarak konut yapı, tarımsal kalkınma ve motorlu taşıyıcılar kooperatiflerinin son yıllarda artışa geçtiği gözlemleniyor.
• Son birkaç yılda ise üretim, pazarlama ve işletme kooperatifleri önceki yıllara kıyasla yeni kurulan kooperatifler arasında ön plana çıkıyor. Bu açıdan toplumsal ihtiyaçları karşılamak anlamında bu kooperatiflerin kurulduğunu söylemek mümkün.
• Raporda ayrıca 2016 yılında yürürlüğe giren Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının (SKA) gerçekleştirilmesi adına kooperatiflerin desteklenerek daha güçlü hale gelmesi ve kooperatifçilik ekonomisinin büyümesi için gerekli adımlar tartışılıyor.

Raporun tümüne buradan ulaşabilirsiniz.