Türkiye’de Gençlerin İyi Olma Hali Araştırması: “Gençlerin Yaşam Memnuniyeti Giderek Azalıyor”

Habitat Derneği, “Türkiye’de Gençlerin İyi Olma Hali Araştırması Özet Bulgular 2020” başlıklı raporu yayınladı. 2017 ve 2019 yıllarında yapılan araştırmanın üçüncüsü olan bu raporda ulaşılan bulgular önceli iki rapor ile karşılaştırmalı olarak paylaşılıyor. Diğer iki rapordan farklı olarak, Koronavirüs salgınının gençlerin hayatları ve davranışları üzerindeki etkisine yönelik bir bölümün de eklendiği rapor, gençlerin yaşam memnuniyetinin azaldığını, iş arayışında olan ve ev genci sayısının arttığını ortaya koyuyor. Sivil toplum açısından en dikkat çekici veri ise gönüllü olan ve STK’lara katılan genç sayısının oldukça düşük olması.

“İyi Olma Hali” Neleri Kapsıyor?

Habitat Derneği, gençlerin iyi olma hali araştırmasında, ‘İyi olma hali’ni (well-being) “kişilerin yaşam kalitesini ve memnuniyetini ön plana alan/belirlenmeye çalışılan temel göstergeler çerçevesinde yapabilirliklerini arttırmayı hedefleyen bir yaklaşım” olarak tanımlıyor. Buna göre, İyi olma hali yaklaşımı sağlık, maddi durum, eğitim, ev ve çevre koşulları, risk ve güvenlik, katılım ve ilişkiler gibi farklı alanlarda bireylerin “iyi” olmasını hedefler; kişilerin refahına ve gelişmesine bütünsel olarak yaklaşır. Tüm bu farklı alanlarda, takip edilmesi, geliştirilmesi gereken göstergeler belirlenir ve kişilerin yapabilirliklerini arttırmayı hedefler.

İyi olma hali yaklaşımı, yaşam koşullarını belirleyen unsurları hem nesnel hem de öznel göstergeler eşliğinde bütünsel ve çok boyutlu bir yaklaşımla anlamayı hedefler.

Özetle, iyi olma hali yaklaşımı, yaşam koşullarını belirleyen unsurları hem nesnel hem de öznel göstergeler eşliğinde bütünsel ve çok boyutlu bir yaklaşımla anlamayı hedefler. Habitat Derneği araştırmasında, gençlerin iyi olma haline ilişkin analize dahil edilen tüm parametrelerin birbirleriyle ilişkili olduğu vurgulanıyor. Bu çerçevede, raporda iyi olma hali, önce gençlerin öznel iyi olma haline dair bulgular hayattan genel memnuniyet şeklinde ele alınıyor. Ardından, maddi durum, çalışma durumu, ev ve çevre, eğitim, sağlık, ilişkiler ve katılım alanlarında araştırma bulguları analize dahil ediliyor.

2 Ekim-14 Kasım 2020 tarihlerinde Türkiye kentsel gençlik nüfusunu temsil eden 16 ilde; 18-30 yaş arası 1230 gencin katılımıyla yüz yüze görüşmelerle gerçekleştirilen araştırmada, görüşülen gençlerin %50’si kadın, %50’si erkek; %44’ü çalışan, %20’si öğrenci, %18’i iş arıyor, %17’si ev genci.

Türkiye’de Gençlerin İyi Olma Hali Araştırması Özet Bulgular 2020 raporunun öne çıkan bulguları farklı başlıklar altında şu şekilde sıralanabilir:

Yaşamdan Memnuniyet

• 2017 ve 2019 araştırmaları ile karşılaştırmalı bakıldığında, yaşamından memnun olanların oranı 2019’dakine kıyasla 2, 2017’dekine kıyasla ise 13 puan düştü.
• Yaşamdan memnun olduğunu belirtenlerin oranı 2017’de % 71 iken, 2019’da % 60, 2020’de ise % 58. Buna karşılık, gençlerin gelecekten umudunda son bir yılda 2 puanlık bir artış var.  2017’de umutlu olduğunu belirtenlerin oranı % 67 iken 2019’da % 55’e gerileyen/düşen bu oran, 2020’de % 57’ye yükseldi.
• Yaşamdan memnun olduğunu belirten genç kadınların oranı % 60, erkeklerin oranı % 56. Kadınlar arasında geleceğinden umutlu olduğunu söyleyenlerin oranı yine yüzde 60 iken, erkekler arasında bu oran yüzde 55.
• Gelecekten umutlu olduğunu belirtenlerin oranı % 57; gelecekten en fazla umutlu olanlar % 65 ile çalışanlar. Öğrencilerin % 58’i, ev gençlerinin % 52’si gelecekten umutlu. Gelecekten umutlu olanların en düşük olduğu grup iş arayan gençler: sadece % 42’si gelecekten umutlu.

Gençlerin Çalışma Durumu

• Gençlerin maddi olanaklarını belirleyen en önemli faktörlerden biri çalışma durumu: Gençlerin çalışma durumu 2017’de % 53’ten 2019’da % 44’e geriledi, 2020’de % 44’te kaldı.
• İş arayanların oranında bir yükseliş trendi var: Bu oran 2017’de % 8, 2019’da % 13, 2020’de %18.
• 3.000 TL ve altı toplam aylık hanehalkı gelir seviyesine sahip gençlerin üçte biri iş arıyor. İş aradığını belirtenlerin oranları 3.001 – 6.000 TL gelir grubunda % 15 / 6.001 TL ve üzeri gelir grubunda ise % 10.

Gençlerin Girişimcilik Eğilimi

• 2017’de gençlerin % 63’ü kendi işini kurmak isterken, 2019 ve 2020’da bu oran düştü.  Araştırmaya katılan gençlerin yarısı girişimci olmak istiyor.

Gençlerin İş Bulma Kaygıları (2017-2019-2020)

• Gençlerin büyük çoğunluğu iş bulma konusunda kaygılı. Kaygı, gençler arasında hala yüksek. İş bulmanın zor olduğunu düşünenlerin oranı genç erkekler için %  71 iken, genç kadınlar arasında % 75’e kadar yükseliyor.

İş Bulmanın Önündeki Engeller

• Kolay iş bulamayacağını düşünen gençlere göre, bunun iki temel sebebi var: % 61’lik bir kesim en önemli sebep yaşadıkları yerde yeterli iş olanaklarının bulunmaması. 2019 araştırmasında bu sebebi söylenen geç sayısı 2020 yılına gelindiğinde, bir yıl içerisinde 11 puanlık bir arttı.
• İş bulmasını sağlayacak tanıdıklarının olmamasını belirtenlerin oranı % 31, ücretlerin düşüklüğünü iş bulmanın önünde engel olarak belirtenlerin oranı % 22.

İş Bulmak İçin Gerektiği Düşünülen Özellikler

• Gençlere iş bulmak için hangi özelliklerin gerekli olduğu sorulduğunda,  % 52’si  “Kişisel iletişim becerilerinin kuvvetli olması” yanıtını veriyor. Gençlerin % 41’i “Etik davranış/ dürüstlük” özelliğini, % 40’ı ise “Kendine güven ve motivasyon” özelliğinin iş bulmada önemli buluyor.
• 2019’a kıyasla iş bulmak için etik davranış ve dürüstlük özelliğinin gerekliliğini belirten gençlerin oranındaki 8 puanlık düşüş dikkat çekici.

Eğitimine Başka Bir Ülkede Devam Etme Eğilimi ve Başka Bir Ülkeye Yerleşme İsteği

• Gençlere ileride başka bir ülkede eğitimlerine devam etmek isteyip istemeyecekleri sorulduğunda, % 21’i olumlu yanıt veriyor. Bu veride önemli bir değişiklik yok.
• Başka bir ülkeye yerleşmeyi düşünen genç oranı % 31. 2019 araştırması ile karşılaştırınca başka bir ülkeye yerleşmeyi düşündüğünü söyleyenlerin oranı % 6 puan arttı.

Gençlerin Maddi Durumlarından Memnuniyeti (2017-2019-2020)

• Maddi durumundan genel olarak memnun olduğunu belirten gençlerin oranı 2017’de % 61 iken, 2019’da % 48,  2020’de sırasıyla% 47’ye düştü.

 Koronavirüs Dönemi Algısı

• Gençlerin % 26’sı pandemi sürecinden ödeyemedikleri kira, elektrik, su gibi masrafları olduğundan bahsediyor.
• Gençlerin % 18’i bankadan ya da tanıdıklardan borç aldığını söylüyor.
• Koronavirüs döneminde gençlerin % 16’sı eğitimine ara vermek zorunda kaldı.
• Pandemide gençlerin % 14’ü işini kaybetti.
• Koronavirüs döneminde evden çalışmaya başlayan gençlerin oranı ise % 10.
• Koronavirüs döneminde hanehalkı geliri 3.000 TL ve altında olan gençlerin yaklaşık yarısı (yüzde 47) ödeyemediği kira, elektrik, su gibi masrafları olduğunu belirtiyor.
• 3.000 TL ve altı geliri olan gençlerden Koronavirüs döneminde işini kaybetmiş olanların oranı yüzde 26’dır.
• Gençlerin yüzde 55’i bu dönemde derslere ve sınavlara yeterince hazırlanamamaktan, yüzde 52’si de düzenli olarak derslere erişememekten şikâyet ediyor.

 Koronavirüs Döneminde Çeşitli Kaynaklardan Bilgi Alma Sıklığı

• Salgında gençlerin % 63’ü Sağlık Bakanlığı’nın açıklamalarından haftada bir veya daha sık bilgi alıyor.
• En sık bilgi alınan ikinci kaynak % 62 ile arkadaşlar.
• Bunları % 59 ile televizyondaki haber bültenleri ve % 58 ile aile izliyor.
• Türkçe internet sitelerinden ve gazeteler ile gazetelerin internet sitelerinden haftada bir ve daha sık bilgi alma oranları sırasıyla % 47 ve %41.
• Televizyondaki tartışma programlarından bilgi alanlar ise % 39.
• Sosyal medyada en fazla Twitter (% 35) ve en az Facebook (% 29) ile gençlerin yaklaşık üçte biri haftada bir ve daha sık bu kaynaklardan bilgi aldı.

Koronavirüs Döneminde Bilgi Alınan Kaynaklara Güven Düzeyi

• Gençlerin % 52’si ailesinden ve % 39’u arkadaşlarından aldığı bilgilere güveniyor.
• Gençlerin sadece % 33’ü Sağlık Bakanlığı’nın açıklamalarına güveniyor.
• Güven düzeyi açısından bunları sırasıyla televizyondaki haber bültenleri (% 17),
• Twitter (% 15), televizyondaki tartışma programları (% 15), ve Türkçe internet siteleri (% 15). Gazetelere ve gazetelerin internet sitelerine güvendiğini söyleyenlerin oranı % 14;  Whatsapp gruplarından aldıkları bilgilere güvenenler % 13.

Gençlerin Sivil Topluma Bakışı: Gönüllülük ve Katılım Seviyesinin “Kaygı Verici” Düşüklüğü

Habitat Derneği’nin yaptığı gençlerin iyi olma hali araştırmasında analize dahil edilen alanlarından bir diğeri katılım. Katılım, raporda hem etkinliklere hem de karar alma süreçlerine katılım olarak ele alınıyor. Çalışmada ayrıca gençlerin gönüllülük alanındaki faaliyetleri da ele alınıyor.

Gönüllülük yapmamış gençlere bunun nedenleri sorulduğunda en fazla belirtilen sebep % 69 ile gönüllülük yapmakla ilgilenmemeleri.

Gençlerin Gönüllülükleri

• Araştırmada gençlere “Herhangi bir ücret almadan gönüllü bir işte veya bir sivil toplum kuruluşunda hiç çalıştınız mı?” sorusuna, sadece % 6’sı böyle bir gönüllü faaliyette bulunduğunu söylüyor.
• Bu oran, hem diğer ülkelerle karşılaştırıldığında düşüktür hem de zaman içerisinde bir artış olmaması nedeniyle, raporda “kaygı verici” olarak nitelendiriliyor.
• Geçmişte gönüllü faaliyette bulunduğunu az sayıdaki gence, araştırmada bu faaliyetleri sırasında sorun yaşayıp yaşamadıkları sorusuna:
•  Gençler en büyük zorluk 2019’da zaman bulmakta zorlanmak (% 41),
• 2020’de en çok zorlanılan konu gönüllülük yapmak için yapılan harcamaların karşılanması (%41) yanıtını verdi.
• Gönüllülük yapmamış gençlere bunun nedenleri sorulduğunda en fazla belirtilen sebep gönüllülük yapmakla ilgilenmemeleridir ( % 69).
• Gönüllülük için zamanı olmayanlar % 64, gönüllülük için parası olmayanlar ise % 50 oranında.
• Bu gençlerin % 41’i gönüllüsü olmak isteyeceği bir sivil toplum örgütü olmadığından gönüllülük yapmıyor;  % 38’i ise sivil toplum örgütlerine nasıl erişeceğini bilmiyor.
•  Ailesinin ve arkadaşlarının gönüllülük yapmasına izin vermeyeceğini söyleyen gençlerse % 21 oranında.

Gençlerin Sivil Toplum Kuruluşlarına Üyelikleri

• Gençler, herhangi bir derneğe, spor kulübüne, siyasi partiye üye olup olmadığını sorusuna, sadece % 8’i böyle bir üyelikleri olduğunu söylüyor.
• Gönüllülük faaliyeti gibi, gençlerin STK’lar dahil diğer kurumlara katılım gösterme oranı son derece düşük.
• Gençler arasında bu kurumlara üye olanların oranı çalışanlar arasında % 10, öğrenciler arasında % 8, iş arayanlar arasında % 7, ev gençleri arasında % 6.

Habitat Derneği tarafından hazırlanan raporun tümüne buradan ulaşabilirsiniz.