“Her 100 Kişiden 81’i Depreme Hazırlıklı Olmadığını Düşünüyor”

KONDA’nın 2020 yılının Aralık ayında açıkladığı Deprem Raporu, depremle yaşamak zorunda olan bir toplum olmamıza rağmen, depreme ne kadar hazırlıksız olduğumuzu gösteriyor. Araştırmaya göre Türkiye'de her 100 kişiden 81'i depreme hazırlıklı olmadığını düşünüyor.

Depremlerde yıkım ve ölümlerin asıl nedeninin binalar olduğu konusunda bir uzlaşı sağlandığından, KONDA Deprem Raporu’nda yer alan sorular, öncelikle bireylerin yaşadıkları binaları ne kadar tanıdığına ve binaların durumuna odaklanıyor.

Türkiye’de Yüksek ivmeli ve Plansız Göç Hareketlerinin Depremle İlişkisi

KONDA tarafından yapılan araştırma raporlarında dikkat çekildiği gibi, Türkiye toplumu süreğen bir şekilde ülke içi göç hareketini sürdürüyor. Bu hareket köylerden kentlere, kentlerden ise metropollere doğru gelişiyor. Her dönem farklı şekil ve büyüklükte gerçekleşen göç akışı beraberinde apartmanlaşmayı da getiriyor. KONDA verileri, 2008 yılı Türkiye’sinde oturulan ev tipi % 33 oranında apartman iken, şimdi bu rakam % 60’lara ulaştı. Buna paralel olarak müstakil ev oranı %60’dan üçte bire düştü.

Yüksek ivmeli ve plansız göç hareketleri sonucunda özellikle 1980 sonrası rant odaklı ve yasa dışı gelişen gecekondulaşma yüzünden metropollerde ruhsatsız veya yapı denetim şartlarına uygun olmayan binalar çoğaldı. Türkiye’de 1948’den sonra 14 kez imar affı yasası veya imar barışı yasası çıkarıldı.

Yakın geçmişte Erzincan, Gölcük, Düzce, Bingöl, Van, Elazığ ve son olarak İzmir depremleri büyük yıkımlarla birlikte can kayıplarında neden oldu; söz konusu kayıplar yasal düzenlemelerin yapılmasını gerekli kıldı. Tüm bu tabloya geçen yılın Ekim ayında İzmir depreminin eklenmesiyle, TBMM’de üyesi bulunan 5 partinin uzlaşı ile tekrar Deprem Araştırma Komisyonu kuruldu. Çalışmalarını sürdüren Komisyon, depremin yıkıcı etkilerinin önlenmesi için alınabilecek önlemleri ve çözüm önerini kamuyla paylaşmayı hedefliyor.

 

Türkiye’de Depremsellik ve Toplumdaki Deprem Algısı

KONDA son 2 yılda depreme ilişkin Ekim 2019 Barometresi’nde ve Kasım 2020 Konda Aracılı Paneli’nde iki araştırma yaptı. Konda’nın Aralık 2020 tarihli Deprem Raporu, 2019 İstanbul depremi ve 2020 yılı İzmir depreminin ardından depreme dair sorulara verilen bu iki araştırmanın yanıtlardan oluşturuldu.

15 yaş üzeri Türkiye nüfusunu temsil eden araştırmanın verilerine KONDA Aracılı Paneli üzerinden ulaşılan Konda Aralık 2020 Deprem Raporu’nda 7 farklı soruya verilen yanıtlar ayrı ayrı ve birlikte ele alınarak analiz edildi.

Sorulan sorularla raporun bölümleri şu şekilde düzenlendi:

• Binanın sağlamlığı
• Deprem hazırlığı
• Yapı kontrolü
• Aile Afet Planı
• Depreme yönelik eğitim
• Deprem anında ne yapılacağı sorusu
• Deprem algısını ölçen deprem anı
• Depreme karşı en etkili önlem

Konda’nın Aralık 2020 tarihli Deprem Raporu’nda söz konusu 7 farklı soruya verilen yanıtlar ayrı ayrı ve birlikte ele alınarak analiz edildi. 7 soru etrafında şekillenen araştırmada bu sorular aynı zamanda rapor bölümlerini oluşturmaktadır.

Binanın Durumu: Konutların Sağlamlığı

KONDA deprem araştırmasında görüşülen kişilere oturdukları binanın durumunu sorulduğunda;

•   % 42’si binasının sağlam olduğunu,
•  % 24’ü sağlam olmadığını,
•  % 34’ü ise bina hakkında bilgisi olmadığını söyledi.

Görüşülen kişilerin beyanlarının esas alındığı dikkate alındığında, yanıtlar teknik raporlara ya da rasyonel olmayan gözlem ve duyumlara dayanabilir. Modernler, Geleneksel Muhafazakârlar ve Dindar Muhafazakârlar arasında binaların sağlamlığı konusunda ciddi bir fark yok.

Yapı Kontrolü: Binasını Kontrol Ettirmeyen %80’den Yüksek Kitle

• Araştırmaya göre, binasını kontrol ettirmeyenlerin oranı % 81,
• % 81’lik kesimdekilerin üçte biri kontrol ettirmedim ama binamız sağlam,
• % 39’u kontrol ettirmedim ama bir bilgim yok,
• % 28’i ise binayı hem kontrol ettirmedik hem de sağlam değil beyanını verdi.
• Binasını kontrol ettirenlerin ise yüzde 86’sı binamız sağlam, yüzde 10’u ise sağlam değil dedi.
• Tersinen bakıldığında binasına sağlam diyenlerin % 37’si aynı zamanda binasını kontrol ettirdi.
• Kontrol ettirmedim ama binam sağlam diyen ise % 63’lük grup var.

Deprem Hazırlığı: Depreme Hazırlıklı Olan Kesim Sadece % 19

Depreme hazırlık konusu Türkiye’de hayat tarzları farklı kesimler tarafından farklı yorumlanıyor. Dindarlar, Dindar Muhafazakârlar “manevi bir hazırlıktan” bahsediyor; Modernler ise “teknik bir hazırlıktan” bahsediyor. Ancak her durumda, 4/5 depreme hazırlıklı olmadığını söylüyor.

• Araştırmada görüşülen kişilerin % 19’u hazırlıklı iken % 81’i hazırlıklı değil.
• Eğitim seviyesine göre depreme hazırlıklı olmak arasında bir fark olmadığı görülüyor.
• Diğer değişkenlerden farklı olarak, hayat tarzları konusunda Modernler ve Dindar Muhafazakârların benzeştiği görülüyor.
• Dindarlık yönünden ise inanç düzeyi yükseldikçe hazırlıklıyım deme eğilimi yükseliyor.

Aile Afet Planı: Depreme Hazırlıksız ve Aile Afet Plansız Bir Toplum

Depreme hazırlıklı olmayan geniş kitle doğal olarak, Aile Afet Planlaması da yapmış değil.

• Görüşülen kişilerin % 11’inin Aile Afet Planı var;
• % 89’u  aile afet planları yok.

Aile afet planı yapmak, hayat tarzı ve eğitim durumuna göre farklılaşıyor:

• Modernler, Geleneksel Muhafazakârlar ve Dindar Muhafazakârlara göre daha yüksek oranda afet planımız var diyor.
• Modernlerin  sadece % 14’ünün Afet Planı var.
• Eğitim düzeyi arttıkça afet planı yapma eğilimi artıyor ancak üniversite mezunlarında bile aile afet planı olanlar sadece % 15
• Deprem hazırlığı ve Aile Afet Planı soruları birlikte değerlendirildiğinde;
• Depreme hazırlıklıyım diyenlerin ¾’ünün bir aile afet planı yok.
• Türkiye toplumunun % 76’sının hem aile afet planı yapmadı, hem de depreme hazırlıklı olmadığını düşünüyor.

Depreme Yönelik Eğitim Almayan ve Depreme Hazırlıklı Olmayan % 84

• Toplumun 1/3’ü deprem veya afet konularında eğitim aldı.
• 2/3 bu konularda eğitim almadı.
• Depreme yönelik eğitimlerin demografik değişkenlere göre farklılık gösterdiği görüldü:
•  Kadınların % 23’ü deprem veya afet anı için eğitim aldı, erkekler ise % 43’e yakın eğitim aldı.
•  15-17 yaş aralığındakiler Türkiye’de bu konuda en eğitimli küme.
•  Yaş yükseldikçe deprem veya afet eğitimi alma oranı düşüyor.

Büyük farklılıklar eğitim durumunda göze çarpıyor:

• Lise altı eğitimlilerin % 16’sı eğitim aldı;
• lise mezunları % 43,
• üniversite mezunlarında % 58.

Depreme hazırlıklı olma ve depreme yönelik eğitim alma arasındaki ilişki ise şöyle:

• Depreme yönelik eğitim alanlar, % 25 hazırlıklıyım diyor;
• Depreme yönelik eğitim almayanlar % 16 hazırlıklıyım diyor.
• Hem eğitim almadım hem hazırlıklı değilim diyenler % 84 oranında.

Deprem Anı

Deprem anında ne yapacakları sorusuna görüşülen kişilerin

• % 68’i bir eşya yanında hedef küçültecek,
•  % 17’si hemen kaçacak,
• % 15’i yapacağını bilemeyecek.

Depremde ne yapacağınızı bilmek demografik değişkenlerle birlikte değerlendirildiğinde:

• kadınların % 19’u ve erkeklerin % 11’i  ne yapacağını bilmiyor.
• Lise altı eğitimlilerde, ne yapacağını bilmeyenler ve hemen kaçacağını söyleyenler toplumun geneline göre daha yüksek.
• Üniversite mezunları depremde ne yapacağını bilme konusunda en bilinçli küme.
• Üniversite mezunlarının % 83’ü deprem esnasında bir eşya yanında hedef küçülteceğini söylüyor. Modernler ve Geleneksel Muhafazakârların % 12’sinin deprem esnasında ne yapacağını bilmiyor.
• Ne yapacağını bilmeyen Dindar Muhafazakârlar ise % 25.

Deprem esnasında doğru olanı yapmak, depreme hazırlık olmak anlamına da geliyor.

• En yüksek risk altında olan % 14’lük küme, depreme hazırlıklı hissetmiyor ve ne yapacağını bilmiyor;
• Diğer %  14’lük küme hem hazırlıklı hissetmiyor hem de deprem esnasında kaçacağını beyan ediyor.

Depreme Karşı En Etkili Önlem: Binaların Sağlamlaştırılması

Araştırmada görüşülen kişilere 3 seçenek sunuldu ve bunlardan hangisinin depreme karşı en etkili yöntem olduğunun seçilmesi istendi:

1-binaların depreme yönelik sağlamlaştırılması

2-insanların depreme yönelik eğitilmesi

3- toplumun dine ve Allah inancına yaklaşması

• %71’i binaların depreme yönelik sağlamlaştırılması,
• % 22’si insanların depreme yönelik eğitilmesi,
• % 6,5’i ise toplumun dine ve Allah inancına yaklaşması gerekir.

Aynı soru, Ekim 2019 Barometresi’nde, İstanbul’da meydana gelen 5,8 büyüklüğündeki depremden sonra sorulduğunda;

• % 60 binaların sağlamlaştırılması yüzde 60,
• %25 depreme yönelik eğitim,
• %14  dine yönelmek demişti.

KONDA araştırması, Ekim 2020’de İzmir’de meydana gelen depremin toplumun depreme bakış açısını değiştirdiği tespitini yapıyor:

• 2019 yılında toplumun % 14’ü depreme karşı en etkili yöntemin dine yönelmek olduğunu söylerken bu oran 2020’de % 7’ye geriledi.
• Binaların depreme yönelik sağlamlaştırılma seçeneği 2019’da % 60’tan % 71’e yükseldi.
• Eğitim düzeyi yükseldikçe, bilimsel yaklaşımlara verilen onay artıyor.
• Farklı eğitim seviyelerinde ve tüm demografik kümelerde 2019 yılından 2020 yılına gelindiğinde binaların depreme yönelik sağlamlaştırılması tercihi yükseldi.

KONDA 2020 Deprem Raporu’nun detaylarına buradan ulaşabilirsiniz.

Görseller: Veri Kaynağı ve KONDA 2020 Deprem Raporu

Sivil Sayfalar’ın #SallanmadanHazırlan   kampanyası için tıklayınız.