Munzur’da HES’lere karşı Ekoloji Mücadelesi

Türkiye’de Yerel Çevre Hareketleri dosyamıza Dersim ile devam ediyoruz. 1990’lardan sonra STK’larda örgütlenerek baraj ve HES projeleriyle doğa talanına karşı mücadeleye başlayan Dersimliler, kampanyalar ve festivallerle ekoloji mücadelesini zamanla kitlesel boyuta taşıdılar. Munzur Gözeleri’ndeki peyzaj projesine karşı yürütülen kampanya, mücadelenin son örneği. Munzur Çevre, Kültür ve Dayanışma Derneği’nden Sevil Doğan, “anlama, öğrenme, talana karşı koyma gayreti ve pratiği” olarak özetlediği ekoloji mücadelesine direniş çizgisinin hâkim olmadığı sürece, doğa ve insanlığın ağır bedeller ödemeyi sürdüreceğini söylüyor.

1990’lı yıllarda büyük şehirlere göç eden Dersimliler, STK’larda örgütlenerek baraj ve HES projeleriyle doğa talanına karşı mücadeleye başladı. Kentte verilen çevre mücadelesi, son birkaç yılda 1. derece SİT alanı olan Munzur Gözeleri’ndeki peyzaj projesine odaklandı. Munzur Gözeleri, Milli Park statüsündeki Munzur Vadisi’ne akan akarsu yatağı ve uluslararası sözleşmeler ile koruma altında. Gözeler Alevi inancında kutsal bir mekân olarak kabul ediliyor. Bu nedenle de peyzaj çalışmalarının koruma altındaki bir mekânın betonlaştırılarak doğal bir inanç merkezinin özünden koparılarak mesire ve ticaret alanına çevrilmesine karşı imza kampanyası başlatıldı. Yanı sıra, çok sayıda STK, siyasi parti, yazar, sendika ve insan hakları savunucusu bir deklarasyon yayınlayarak, Munzur Gözeleri’ndeki peyzaj projesine izin vermeyeceklerini açıkladı.

Munzur Çevre, Kültür ve Dayanışma Derneğ’inden (MÇD) Sevil Doğan ile ekoloji mücadelesinin dinamiklerini konuştuk. Doğan, Dersim’de verdikleri ekoloji mücadelenin asıl sahiplerinin yaşam ve geçim araçları yıkıma uğratılan, temiz havaya, yeşil bir çevreye hasret yaşayan milyonlarca insan olduğunu vurguluyor ve bu nedenle önceliklerinin bu milyonların doğru bir bilince ve mücadele pratiğine sahip olmaları olduğunu belirtiyor.

Yerel düzeyde çevre hareketiniz nasıl ve ne zaman başladı?

Dersim, doğanın ve yaşamın yıkıma uğratılması da dahil kapsamlı sorunlarla yüz yüze bir geçmişe ve bugüne sahiptir. Dersim’i kuşatan sorunlar tarihsel hatırlatmalarla hep süreklilik gösterdi. Bu nedenledir ki, Dersimlilerin tarihsel hafızası hep günceldir. Muhalif kimliğinin, kültürünün, dilinin, inancının uğradığı baskının yanına, doğasının sınırsız şekilde talan edilmesi de gecikmeksizin eklendi. Tarihsel bir öykünmeyle Baraj ve HES projeleri Dersim’de yaşama geçirilmeye başlanmış, doğasına yönelen “ilk saldırılar” olarak geliştirildi. Kuşkusuz görünür olmasa da Dersim’in doğası hep baskı altında tutuldu. Özellikle 90’lı yıllar boyunca uygulanan zorunlu göç politikası ve köy yakmalarla, doğa ve yaşam alanları yıkıma uğratıldı. Bu nedenledir ki ‘38’den günümüze (sürgünler, köy ve orman yakmalar zorunlu göç politikasıyla, baraj ve rant projeleriyle) Dersim’in insansızlaştırılmaya, doğasının yalnızlaştırılmaya çalışıldığını söyleyebiliriz.

12 Eylül ve onu takip eden ‘90’lı yıllar boyunca büyük şehirlere göç eden Dersimlilerin ihtiyaçtan doğan örgütlenmeleri (Dernekler) üzerinden baraj projelerine yönelik mücadele gelişmiştir. Yürütülen kampanyalarla baraj karşıtı mücadeleye kitlesel bir karakter kazandı, düzenlenen festivaller doğanın talana ve sömürüye açılmasına yanıt oldu. Öyle ki; halkın dilini, kültürünü yaşatma ve doğayı koruma amaçlı gerçekleştirdiği festivalleri dahi yasaklandı.

Siz bu hareketin içinde neden yer alıyorsunuz? Amacınız ne?

Tüm mücadeleler gibi ekoloji mücadelesi de doğanın sömürüye ve talana açılması, tüketilmesi karşısında kaçınamayacağımız bir mücadele, hareket olarak gelişti. Doğaya ve yaşam alanlarına yönelik talan sınırsız biçimde sürüyor. Doğaya yönelik talanın yaygınlığı direniş ve mücadeleleri de geniş bir alana yayıyor. Direniş her yerde! Bizim de parçası olduğumuz ekoloji mücadelesinin gövdesi her geçen gün genişliyor. Ve biliyoruz ki gelişen mücadeleler olmasaydı doğanın ve yaşam alanlarının uğradığı yıkım daha büyük boyutlu olurdu. Bugün de doğaya ve yaşam alanlarına yönelik saldırıların dizginleri elden bırakılmış durumda. Bizler de tüm yapacaklarımızla bu sömürü ve talanın önüne geçmeye çalışacağız. Nihai amacımız elbette ki sömürü ve talanı sonlandırmak, doğanın özgürleşmesini sağlamak. Bu gerçekleşinceye kadar, ekoloji hareketi toplumsal mücadelenin parçası olmaya, varlık göstermeye devam edecek.

Ekoloji Mücadelenin Asıl Sahipleri, Yaşam ve Geçim Araçları Yıkıma Uğratılan Milyonlar!

Neler yaptınız? Hangi yol ve yöntemleri kullanıyorsunuz? Hukuki süreç ve diğer yolları denediniz mi?

Doğaya ve yaşam alanlarına yönelik saldırılar sistemli ve sürekli. Mücadele de kaçınılmaz olarak uzun soluklu gelişecek. Geride bıraktığımız dönem boyunca yapmaya çalıştıklarımız elbette ki geniş bir yelpazeye sahip. Anlama, öğrenme ve talana karşı koyma çabası ve pratiği olarak özetlenebilir. Mücadelemizin benimsediği yol ve yöntemler, doğaya ve yaşam alanlarına yönelik saldırıların niteliğine ve düzeyine göre biçimleniyor.

Başlangıç noktamız, doğayı ve yaşam alanlarını kuşatan saldırılara örgütlü karşı koyabilmek. Doğanın gün gün yoksullaşmasının yanı sıra sömürü ve talandan etkilenen yoksul köylüler ve kentlerde yaşayan işçi ve emekçiler bulunuyor. Kendimizle sınırlandıramayacağımız mücadelenin asıl sahipleri sularına, toprağına el konulan, yaylaları yasaklanan, ormanları kesilen, dağları delik deşik edilen, yaşam ve geçim araçları yıkıma uğratılan, temiz havaya, yeşil bir çevreye hasret yaşayan milyonlarca insan.

Önceliğimiz, sömürü ve talanı sonlandıracak milyonların doğru bir bilince ve mücadele pratiğine sahip olmaları.

Bilinç taşıyan etkinlikler, kahvaltılardan, panel ve konferanslara kadar çeşitlenerek sürüyor. Periyodik olarak çıkardığımız “derği” yine bu görevi yerine getirerek süren direniş ve mücadelelerin sesi olmaya çalışıyor. Talan ve sömürüyü frenleyecek, geriletecek ve püskürtecek tek yöntem ciddi ve kararlı mücadelelerdir. Bizler de mücadeleyi sapmaya uğratacak her şeye göğüs gererek, gelişen her mücadelenin parçası olamaya, içinde yer almaya, dayanışmanın sınırlarını aşmaya çalışıyoruz.  Hukuksal mücadeleler de dahil, biliyoruz ki başvurduğumuz yol ve yöntemler bugüne kadar yaptıklarımızdan daha fazlasını yapmaya muhtaçtır.

 Size destek olan STK’lar, siyasiler ya da başka kurumlar var mı?

Öncelikli olan doğanın tahribatından doğrudan etkilenen kitlelerin buluşması ve mücadele etmesidir. Asıl gayemiz bu yöndedir. Ekoloji mücadelesi sürdüren, ciddi ve bağımsız örgütlenmeler birlikte hareket edeceğimiz, dayanışma içerisine olacağımız güçlerdir. Yakın zaman da sosyal medya paylaşımları nedeniyle tutuklanan derneğimizin başkanı Ali Ekber Barmağıç’ın özgürlüğüne kavuşmasında dayanışmanın payı büyük oldu. Bu türden dayanışmalar karşılıklı olarak örülmeye devam edecektir.

Ekoloji mücadelesini programına yazmakla yetinmeyen, sömürü ve talana karşı mücadele eden her örgütlenmeyle ve siyasi partiyle dayanışma içerisindeyiz.

Siyasi partiler konusunda elbette ki ihtiyatlı bir yaklaşıma ve ölçülere sahibiz. Devletten olduğu gibi siyasi partilerin etkisinden bağımsız bir ekoloji mücadelesi yaklaşımına sahibiz. Doğanın sömürüye açılmasına ön ayak olan, yasalar hazırlayan, yasaların altına imza atan hiçbir siyasi partiyle ilişkimiz ve iletişimimiz söz konusu olamaz. Yine programına sadece “yeşil” güzellemeler yazan siyasi partilerle aramızda asla kapanmayacak mesafeler var. Ekoloji mücadelesini programına yazmakla yetinmeyen, sömürü ve talana karşı mücadele eden her örgütlenmeyle ve siyasi partiyle dayanışma içerisindeyiz.

Ekoloji Mücadelesi Zorlu ve Sancılı Bir Sürecin İçinden Geçiyor

Medyada yer almak için bir çaba gösteriyor musunuz? Kampanyanızı yürütmek için neler yapıyorsunuz? Size yerel ve ulusal medyada yer veriliyor mu?

Elbette çaba gösteriyoruz. Doğayı talan eden şirketlerin sözcülüğüne soyunan burjuva basında görünür olmak, imkansızı başarmaktan farksız. Ekoloji mücadelesinin sesi olan yazılı ve görsel basında yer almak bu nedenle önceliğimiz oluyor. Kampanyalarımızı kendi gücümüze ve olanaklarımıza dayanarak sürdürmeye çalışıyoruz. Kampanyamızı destekleyecek tüm kesimlerle buluşmaya özen gösteriyoruz.

Süreç nasıl ilerliyor? Talepleriniz nasıl karşılık buldu? Olumlu yanıt bulan talebiniz var mı? Yıllar içinde bir değişim gözlemlediniz mi?

Kazanılmış hakları korumak için defalarca mücadele etmek zorunda olduğumuz bir ülkede yaşıyoruz. Bu nedenledir ki, ekoloji mücadelesi zorlu ve sancılı bir sürecin içerisinden geçiyor. Rant projeleri, “ekonomik yatırım, doğaya dost, iş ve istihdam” yalanlarıyla pazarlanıyor. Halkı aldatmaya ve yanılgıya düşürmeye yönelik bir politika izleniyor. Doğaya ve yaşam alanlarına dönük saldırıya karşı koymanın yolu, halkın bu politika karşısında uyanık kalmasını sağlamaktan, mücadele bilinci kazanmasından geçiyor. Taleplerimiz sömürüye ve talana karşı mücadeleyi yükseltme başlığı altında çeşitleniyor. Mücadele ettikçe, ısrarla doğaya ve yaşan alanlarına sahip çıktıkça taleplerimizin yaşam bulması mümkün oluyor. Bu sayede, olandan daha fazla sömürü ve talanın engellenmesi mümkün oluyor.

Kendi yereliniz dışında, ulusal düzeyde de sesinizi duyurabiliyor ve destek alabiliyor musunuz?

Ekoloji mücadelesi dünden daha fazla sesini duyurma, destek bulma şansına sahiptir. Elbette ki yeterli düzeyde değildir. Ekoloji mücadelesinin gücünü bir araya topladığı, ortak tavır aldığı, sesini yükselttiği örgütlenmeler sayesinde sesimizi duyurma, talana ve sömürüye karşı koyma çabası içerisindeyiz.

Pandemi, kolluk baskısı, siyasi aktörlerin tutumu gibi zorluklarla siz nasıl baş ediyor, mücadelede nelere ağırlık veriyorsunuz?

Pandemide karantinaya girmeyen tek şey biliyorsunuz ki doğanın ve yaşam alanlarının talanı oldu. Pandemi fırsata çevrilerek yeni yeni rant projelerinin startı veridi. Torba yasalarla maden şirketlerinin önü sınırsız şekilde açılmaya çalışıldı. Polis ve jandarmanın talan için gelmiş şirketlere, iş makinelerine nasıl siper olduğunu, karşı koyanların, direnenlerin nasıl yerlerde sürüklendiğini hep birlikte yaşadık ve gördük.

Tüm bu olumsuz şartlara rağmen mücadele eksilmedi, hiçbir talan girişimine sessiz kalınmamdı. Bizim de dahil olduğumuz ekoloji örgütlerinin mücadelesi sonucu, maden şirketlerinin önünü açan 6. madde torba yasadan çıkarılmıştır. Şirketler sondaj makinelerini söküp, talan girişimini sonlandırmak zorunda kalmıştır. Sayısız mücadele ve direniş yaşanmıştır. Tüm bunlar doğanın ve yaşam alanlarının daha güçlü mücadelelerle savunulabileceğini, korunacağını gösteriyor. Bizler de bugünden bu mücadeleyi inşa etme gayreti içerisindeyiz.

Ekoloji Hareketine Mücadele ve Direniş Çizgisi Hâkim Olmalı

Eleştirel bir değerlendirme yaparsanız, Türkiye’de genel olarak çevre hareketini ve siz kendi yerel çevre hareketinizi nasıl değerlendirirsiniz? Siz etkili yol ve yöntemler kullandığınızı düşünüyor musunuz? Hangi konuda kendinizi başarılı ve hangi konuda başarısız görüyorsunuz?

Ekoloji mücadelesinin bugünü ve geleceği için, sistemin yarattığı sonuçlar yerine, onun karşısında konumlanan bir mücadele çizgisine ulaşmak tayin edici olacak. Bizler içinde bulunduğumuz koşulların (salgın sürecinin) kendiliğinden gösterdiği gerçeklerin ekoloji hareketinin hanesine olumlu etkide bulunacağını düşünüyoruz. Biz elimizden geldiğince ekoloji hareketinin net ve berrak bir çizgiye, kitlelerle bütünleşen bir mücadeleye doğru yol alması için mücadele edeceğiz.

Ekoloji hareketine mücadele ve direniş çizgisi hâkim olmaksızın doğa ve insanlık yıkıma uğramaya, ağır bedeller ödenmeye devam edecektir. Bu mücadele çizgisi olmaksızın ekoloji mücadelesini büyütmek, sömürünün, talanın önüne geçmek mümkün değildir. Ekoloji hareketinin en büyük dezavantajı, ekoloji mücadelesiyle bu zeminde buluşmada yaşadığı handikaptır. Salgın süreci bu handikabın aşılmasına uygun zemin hazırladı. Salgın gibi, yok edilen ormanlara, kuruyan derelere, delik deşik edilmiş dağlara, yağmalanmış tarım arazilerine, kirletilmiş havaya, denize baktığımızda gördüklerimize vereceğimiz cevap önemlidir. Salgın süreci bu cevabı tüm açıklığıyla bize veriyor.

Sadece virüse yakalanmış insanlar, kesilmiş ağaçlar, kurumuş dereler, nefes alamayan insanlar ya da kıyıya vurmuş balıklar, katledilmiş hayvanlar görmüyoruz. Gördüğümüz tam da emperyalist kapitalist sistemin kendisi. Ekoloji hareketi yaratılan her türlü sonuçta, yıkımda bu sistemi görmeye başladığı zaman, doğanın ve yaşamın özgürleşme mücadelesi dinamizm kazanacak. Sömürüyü ve talanı engelleme çabamız doğru araç ve yöntemlerle buluştuğunda mücadelemiz başarı kazanacak. Bir yandan bugüne kadar sonuç aldığımız, başarı kazandığımız yöntemleri geliştirmekle, bir yandan da bizi ileriye taşımayan yöntem ve araçlardan kurtulmakla yükümlüyüz. Doğru olan bilinçle buluşsak da en büyük zorlanmayı asıl olarak o yöntemleri hayata geçirmekte, pratiğe uygulamakta yaşıyoruz. Bu nedenle, üzerinde yoğunlaşacağımız konular, ekoloji mücadelesini daha derin kavrama çabası ve uygulama yöntemleri olacak.

Nerede sömürü ve talan varsa hemen önünde yeni direniş ve mücadeleler boy veriyor.

Ekoloji Mücadelesi Parçalı Halden Kurtarılmalı!

Bundan sonrası için ne yapmayı planlıyorsunuz?

Bu söyleşiyi yaparken dahi toprağını, suyunu, yaylasını ormanını savunan insanların mücadele ettiğini biliyoruz. Bizler de talanın ve sömürünün önüne geçmek için, bugüne kadar yaptıklarımızın daha fazlasını yapmaya devam edeceğiz.

Ne olmasını öngörüyorsunuz? Umutlu musunuz?

Salgın ve kriz koşulları doğayı ve yaşam alanlarını daha fazla sömürü ve talan parantezine çekiyor. Tüm ülke inşaat şantiyesi görünümüne sahip durumdadır. Bu gerçeklik aynı zamanda büyük bir tepki ve öfke biriktiriyor. Nerede sömürü ve talan varsa hemen önünde yeni direniş ve mücadeleler boy veriyor. Bu mücadele isteği elbette ki bizlere umut ve esin kaynağı oluyor.

Sizce, ne yapılırsa başarılı bir sonuç alabilirsiniz? Neye ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsunuz?

Yapılacaklar elbette bugüne kadar yapılanların kapsamını genişletmeyi etkili hale getirmeyi gerektiriyor. Öncelikli olan parçalı haldeki ekoloji mücadelesinin doğru bir mücadele çizgisi üzerinde inşa olmasını sağlamaktır. Bu buluşma sağlanabildiği oranda ekoloji mücadelesinin dinamikleri ve potansiyeli daha etkili ve sonuç alıcı olacaktır. İhtiyacımız olan, doğanın talanı karşısında geniş kitleleri birleştirmeyi, harekete geçirmeyi hedefleyen merkezileşmenin sağlanması, mücadelenin parçalı halden kurtarılmasıdır

Bu elbette kolayca mümkün olacak bir şey değildir. Ekoloji mücadelesini güçlendirmeye olanak tanıyacak bu gelişmeye de yine mücadele ederek kanal açmak zorundayız.

Türkiye’de Yerel Çevre Hareketleri adlı dosyanın diğer haberlerine buradan ulaşabilirsiniz.