Meclis Deprem Araştırma Komisyonu Sivil Toplumun Katkılarını Bekliyor

30 Ekim İzmir depreminin ardından tüm partilerin uzlaşmasıyla TBMM’de Depreme Karşı Alınabilecek Önlemleri Araştırma Komisyonu kuruldu. Türkiye’de sivil toplum aktörlerinin siyasi karar alma süreçlerine katılımı sürecinde en çok kullandığı yollardan biri, Meclis komisyonlarına özellikle araştırma komisyonlarına katılmak. Bu çerçevede, dileyen her sivil aktör ve yurttaş, yeni yılda şubat ayının ilk haftasına dek görev yapacak olan komisyona görüş ve önerileri ile katkıda bulunabilir.

TBMM’de temsil edilen 5 siyasi partinin ortak önergesiyle kurulan Depreme Karşı Alınabilecek Önlemlerin ve Depremlerin Zararlarının En Aza İndirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu’nun (Depreme Karşı Alınabilecek Önlemleri Araştırma Komisyonu- Deprem Araştırma Komisyonu) görev ve faaliyetlerinden önce, meclis araştırma komisyonlarının görev ve yetkilerine açıklık getirmek gerekebilir.

Meclis Araştırma Komisyonu Ne Yapar?

TBMM’de milletvekillerinin bir komisyon aracılığı ile bir konuda araştırma araştırması, belli bir konuda ayrıntılı şekilde yasama organında bilgi edinmek amacıyla yapılır. Mecliste bir konuda araştırma komisyonu kurulması, belli bir sorun hakkında araştırma yapılması, tüm boyutları ile sorunun nedenlerini, tüm boyutları ile saptanmasını ve sorunun çözüme kavuşturulması için alınması gereken önlemlerin ortaya konulması amacıyla yapılır. Özetle, araştırma komisyonları sorunları tespit eder ve çözüme ilişkin önerilerde bulunur.

Yasama organında- TBMM’de tüm partilerden vekillerinin görev alacağı bir araştırma komisyonu kurulması demek, yürütme organının (siyasi iktidarın) meclisin araştırma yoluyla bir konuda daha dikkatli davranması gerektiği anlamına gelir.

Meclis araştırma komisyonlarının görev süresi 3 ay ile sınırlı olduğu için, kısa sürede ve yoğun bir mesai ile bu sürenin sonunda faaliyetleri sona erecek olan Komisyonu’nun ardından bir rapor hazırlaması gerekir. Meclis araştırma komisyon raporları hukuki olarak bağlayıcı değildir. Diğer bir deyişle, bu raporda yer alan öneriler yürütme organı-iktidar uymak zorunda değildir. Bununla birlikte TBMM tarafından hazırlanan hacimli ve iyi hazırlanmış araştırma komisyon raporları kişiler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından dikkate alınmakta ve ilgili düzenlemelerin yapılmasında yönlendirici işlev görmektedir.

Meclis Deprem Araştırma Komisyonu Ne Yapacak?  

Depreme Karşı Alınabilecek Önlemleri Araştırma Komisyonu 3 Kasım 2020 tarihinde kuruldu ve 10 Kasım’da göreve başladı. 3 aylık görev süresine ek olarak gerekli görülmesi durumunda 1 ay daha süre uzatılabiliyor. Bu nedenle en geç 10 Mart 2021’de Komisyon’un görev süresini bitecek.

Komisyon’un görevi, genel olarak depreme ilişkin sorunların tespit edilmesi ve bu öneriler doğrultusunda hem meclise hem yürütme organına somut önerilerde bulunmak. Komisyon Başkanı Recep Uncuoğlu, çalışmalarında toplumun her kesiminin düşüncelerine yer vereceklerini, zamanın sınırlı olması nedeniyle hızlı ve etkili kararlar alacaklarını, gerekirse alt komisyonlar kurarak Ankara dışındaki illerde de çalışma yapabileceklerini söyledi. Komisyon pandemi koşullarının izin verdiği ölçüde yerinde incelemelerde de bulunabilecek.

Komisyonun Faaliyetleri

Deprem Araştırma Komisyonu’nun 9 Aralık 2020 itibarıyla TBMM’de yaptığı 4 toplantıda ilgili kamu kurum ve kuruluşları davet edilerek depremle mücadele kapsamında yürütülen faaliyetler ile bu kurumların görüş ve önerilerine başvuruldu. Bu kurumlar arasında, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM) ile çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na bağlı ilgili kurumlar yer aldı.

25 Kasım tarihli Komisyon toplantısına davetle katılan AFAD, Türkiye genelinde 18 bin 925 toplanma alanı belirlediklerini söylerken; Kandilli Rasathanesi, Türkiye’nin her an her bölgesinde büyük deprem riski olduğunu belirtti. DASK, deprem sigortası kapsamında ödeme gücünü 40 milyar liraya çıkardığını, MTA ise depremde en çok tehlike arz eden yapıların sıvılaşma yatkın yerler olduğundan bu tür yerlerin haritalarının hazırlanması gerektiğini söyledi.

2 Aralık tarihli Komisyon toplantısında yer alan kurumlar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü, İller Bankası AŞ, Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Müdürlüğü, Mekânsal Planlama Müdürlüğü, Tapu ve Kadastro Müdürlüğü ve Toplu Konut İdaresi (TOKİ) idi. Söz konusu kurumlar görev alanlarında hayata geçirdikleri yeni düzenlemeleri paylaştı.

Yapı İşleri Genel Müdürü Aslan Can, 2019’da Elektronik Beton İzleme Sisteminin uygulanmaya başlandığını belirterek, bu sistemle beton içine çip yerleştirildiğini ve betondaki kayıp kaçağı sıfırlamayı hedeflediklerini kaydetti. Can, ayrıca tüm binalara ait verilerin bir merkezde toplanmasına ve denetlenebilmesine imkân sağlayan Bina Kimlik Sistemini 2021’de kullanmaya başlayacaklarını dile getirdi. Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürü Gürgen, Türkiye’de kentsel dönüşümün hızlı tamamlanması halinde, riskli binaların hasarlar ve afetlerden korunacağının altını çizerken, 2012’de yapılan yasal değişiklikle birlikte 81 ilde 696 bin konut ve iş yerini riskli yapı olarak tespit ettiklerini, bunlardan yaklaşık 590 binini yıktıklarını söyledi. Toplandı sunum yapan bir diğer konuşmacı TOKİ Başkanı Ömer Bulut , son 17 yılda yaklaşık 4 milyon vatandaşın yaşadığı 1 milyon sosyal konut üretildiğini, şehirlerdeki konut stokunun hem kamu hem de özel sektör eliyle acilen yenilenmesini gerektiğini ve Kentsel dönüşüm uygulamaları kapsamında, 61 il, 146 ilçede 245 bin konutun projelendirildiğini aktardı.

TBMM Deprem Araştırma Komisyonunun 9 Aralık 2020 tarihinde yapılan Deprem Araştırma Komisyonu 4. toplantısında, Sağlık, İçişleri ve Çevre Şehircilik Bakanlığı’na bağlı kuruluşlar ile Kızılay ve AKUT’un çalışmaları, görüş ve önerilerini dinlendi. Toplantıda, Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü, Coğrafi Bilgi Sistemi Genel Müdürlüğü, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Nüfus ve Vatandaşlık Hizmeti Genel Müdürlüğü, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile AKUT ve KIZILAY yetkilileri sunumlarını yaptı.

Türk Kızılayı Genel Başkanı Kerem Kınık, vatandaşın afet yönetim süreçlerine katılımını sağlayacak mevzuat düzenlemeleri yapılması gerektiğini dile getirirken; Arama Kurtarma Derneği’nden (AKUT) Murat Harun Öngören, afet sonrası sıcak çalışmaların yapıldığı alanda “afet turizminin” önlenmesi gerektiğini ifade etti. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürü İsmail Tüzgen ise 81 il ve ilçelerinin 3 boyutlu verisinin olduğunu ve bunların analizini yapmaya devam ettiklerini söyledi.

Komisyonun 11 Aralık 2020 tarihli toplantısına Karayolları Genel Müdürlüğü, TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü, TCDD Taşımacılık AŞ Genel Müdürlüğü ile Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü katıldı. Karayolları Genel Müdürü Abdulkadir Uraloğlu, sismik onarım gerektiren köprülerin güçlendirilmesini stratejik hedef olarak belirlediklerini ifade ederken, DHMİ Genel Müdür Yardımcısı Erhan Ümit Ekinci, kurum bünyesindeki tüm havalimanlarının güncel acil durum planı bulunduğunu dile getirdi. Ekinci, ayrıca DHMİ Afet ve Acil Durum Yönetim Sistemi yazılımının 2021’de tamamlanarak kullanılmaya başlanacağını belirtti. “Hiçbir baraj aktif fay hattı üzerinde yer almıyor. Baraj projeleri, en yüksek deprem riski dikkate alınarak yapılıyor” diyen Tarım ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdür Yardımcısı Oğuz Kasap’ın ardından söz alan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürü Turan Konak depreme karşı hazırlık konusunda belediyelerin geniş anlamda yetki sahibi olduğunu vurguladı.

17 Aralık tarihli Komisyon toplantısına Türk Telekomünikasyon (TT) Anonim Şirketi,  Turkcell İletişim Hizmetleri Anonim Şirketi , Vodafone Telekomünikasyon Anonim Şirketi, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Haberleşme Genel Müdürlüğü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ), Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) ve Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi’nden(BOTAŞ) yetkililer katılarak afet anında enerji, telefon, doğalgaz, su gibi alanlarda kesinti yaşanmaması için alınan önlemleri ve hayata geçirdikleri yeni uygulamaları paylaştılar.

18 Aralık tarihli toplantıya Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Milli Eğitim Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünde yetkililer katıldı. BTK Yetkilendirme Dairesi Başkanı Beytullah Kuşçu, komisyonda yaptığı sunumda, afet ve acil durumunda şebeke trafiğinde artış yaşanabildiğini, bunun önlenmesi için çalışmalar yapıldığını belirtti. Millî Eğitim Bakanlığı’ndan katılan yetkililer okullarca can güvenliğinin temini için yapılan güçlendirme çalışmalarında söz ederken; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürü Bülent Tekbıyıkoğlu, afet döneminde, afet eğitimi ve saha tecrübesi olan personelin görevlendirilmesinin ve afetzedelerin bilgilerinin zamanında kayıt alınmasının ve güncel tutulmasının önemine değindi. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgı ise deprem başta olmak üzere yangın, su baskını gibi durumlarda müzelerdeki eserlerin zarar görmemesi için yürüttükleri çalışmaları anlattı.

Komisyonun Hedefleri

Depreme Karşı Alınabilecek Önlemleri Araştırma Komisyon Başkanı Recep Uncuoğlu, daha önce yaşanan depremleri ve sonrasında kurulan komisyonları hatırlatarak, yeni kurulan Deprem Araştırma Komisyonu’nda önerilecek görüşlerin somut ve uygulanabilir olmasını göz önünde tutarak çalışma yürüteceklerini ve nihai olarak hazırlayacakları raporda da bu hususa dikkat edeceklerini belirtti.

10 Kasım 2020 itibariyle göreve başlayan Komisyon, en son 2010 yılında kurulan deprem araştırma komisyonunun çalışmalarını, önerilerini ve tespitlerini geçen 10 yıllık süre zarfında gelinen noktayı da görebilmek amacıyla, dikkate alacak. Komisyon Başkanı Uncuoğlu’nun önerilerin uygulanabilirliğini göz önünde bulundurarak, raporlarına yansıtacaklarını belirtmesi, Türkiye’de depremle mücadelede ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyetleri çerçevesinde TBMM’nin somut önerilerle ve hızla hayata geçirilebilecek bir rapor hazırlama hedefi taşıdığını gösteriyor.

Öte yandan 1999 Gölcük ve Düzce depremlerinden sonra 2010 yılında kurulan deprem araştırma komisyonu 154 sayfalık bir rapor hazırlamış ve bugün de geçerliliğini koruyan pek çok tespit ve öneride bulunmuştu. Bu Komisyon, gerçekleştirdiği 12 toplantıda 53 farklı kurum ve kuruluşu komisyona davet etmiş ve 100’den fazla kişiyi dinlemişti. 2010 yılında görev yapan Meclis Deprem Araştırma Komisyonu, “Türkiye’nin Depremselliği” ve “Zarar Azaltma” bölümleriyle iki farklı başlıkta hazırladığı raporunda, deprem öncesi, deprem anı ve deprem sonrasına yönelik alınan ve alınması gereken tedbirleri sıralamıştı.

TBMM çatısı altında daha önce de kurulan deprem araştırma komisyonları ve hazırladıkları raporlar yürütme organlarına iletilmişti.  İlk olarak 1962’de, ardından 1966, 1976, 1977, 1978 ve 2010 yıllarında deprem araştırma komisyonları kuruldu.

Sivil Aktörler ve Yurttaşlar Komisyona Nasıl Katkı Sunabilir?

Depreme karşı alınacak önlemleri tespit etmek amacıyla kurulan Meclis Deprem Araştırma Komisyonu’na, tüm yurttaşlar ve sivil toplum aktörleri görüş ve önerileri ile katkıda bulunabilir. Komisyon kendisi de gerekli gördüğü hallerde, uygun bulduğu ilgili STK’ları çağırarak bilgilerine başvurabilir.

STK’lar’ın komisyon toplantılara doğrudan davet edilerek görüşlerine başvurulabileceği gibi, pandemi koşullarında TBMM Başkanlığı’nın onay vermesi durumunda çevrimiçi ortamda da öneri ve talepleri dinlenebilir.

Diğer bir deyişle, Deprem Araştırma Komisyonu kendiliğinden ilgili STK’ları araştırarak dilediklerini toplantılarına çağırıp dinleyebilir ya da Komisyon toplantılarına katılmak isteyen STK’lar bu taleplerini araştırma komisyonuna başvurarak iletebilir ve davet edilmeleri durumunda görüşlerini komisyona aktarabilir.

Komisyona Görüş ve Öneriler Nasıl İletilebilir?

Meclis Deprem Araştırma Komisyonu’nun uzmanlarından aldığımız bilgiye göre, halihazırda komisyona farklı kanallardan pek çok öneri ulaşmakta ve gelen tüm öneriler konularına göre tasnif edilmekte. Komisyonda her alandan ilgili uzman bulunduğu ve STK’lar, diğer sivil aktörler ve yurttaşlar önerilerin söz konusu uzmanlar tarafından dikkatle incelendiğini kaydeden Komisyon uzmanları, özenli ve dikkatli bir şekilde sivil toplum tarafından hazırlanarak iletilecek metinlerin, daha etkili sonuç vereceği görüşünde.

Deprem Araştırma Komisyonu web sayfasından çalışmaları takip edebilir; STK’lar, diğer sivil aktörler ve yurttaşlar, çeşitli yollarla Komisyona görüş ve önerilerini iletebilirler:

Komisyon çalışmalarının 3 ay gibi kısa bir süre ile sınırlı olduğu dikkate alındığında, TBMM’de her hafta düzenli olarak yapılan toplantılara davet edilmeyi ya da katılım talebinin kabulünü beklemeden, tüm sivil aktörler ve yurttaşlar internet üzerinden veya mektup, faks, e-posta gibi yollarla komisyona görüşlerini iletebilirler.

Bu şekilde komisyona iletilen görüş ve öneriler, resmi evrak olarak işlem görür; konuyla ilgileri ve nitelikleri oranında komisyon tarafından dikkate alınır. Dolayısıyla STK’lar tarafından iyi hazırlanmış ve çözüme yönelik bir yaklaşımla iletecek görüş ve önerilerin Komisyon tarafından dikkate alınma olasılığı yüksektir.

Vatandaşların ve STK’ların görüşlerini Komisyon’a iletebilecekleri farklı yollar:

1- Yurttaşlar ve tüm sivil aktörler deprem@tbmm.gov.tr adresinden veya Komisyon’un 0 (0312) 420 53 88-90 numaraları telefon hattından ya da 0312 420 53 77 faks numaralarından Komisyon’a önerilerini iletebilirler.

2- Mektup yolu ile görüş iletmek isteyenler ise bunları TBMM Yerleşkesi, Ana Bina 1. Kat 295 Numaralı Oda-ANKARA adresine ulaştırabilirler.

3– Deprem Meclis Araştırma Komisyonu 3 aylık sürede ve pandemi koşulları nedeniyle sınırlı sayıda kişi ve kurum ile doğrudan görüşme gerçekleştireceğinden, sivil aktörler davet edilmeyi beklemek ya da talep etmek yerine, görüşlerini doğrudan aşağıda isimleri ve iletişim bilgileri yer alan Komisyon üyelerine iletebilirler.

Milletvekilinin Adı Soyadı	Komisyon Görevi	Seçim Çevresi
Recep UNCUOĞLU Telefon : +90 (312) 420 58 24 +90 (312) 420 58 25 Faks : +90 (312) 420 22 10	Başkan	Sakarya
İlyas ŞEKER Telefon : +90 (312) 420 61 58 +90 (312) 420 61 59 Faks : +90 (312) 420 23 55 E-Posta : ilyas.seker@tbmm.gov.tr Web : http://www.ilyasseker.com	Başkan Vekili	Kocaeli
Selahattin MİNSOLMAZ Telefon : +90 (312) 420 55 96 +90 (312) 420 55 97 Faks : +90 (312) 420 21 07	Sözcü	Kırklareli
Lütfi KAŞIKÇI Telefon : +90 (312) 420 60 62 +90 (312) 420 60 63 Faks : +90 (312) 420 23 15	Katip	Hatay
Müzeyyen ŞEVKİN Telefon : +90 (312) 420 51 76 +90 (312) 420 51 77 Faks : +90 (312) 420 25 68	Üye	Adana
Ahmet KILIÇ Telefon : +90 (312) 420 62 12 +90 (312) 420 62 13 Faks : +90 (312) 420 23 80	Üye	Bursa
Cemal ÇETİN Telefon : +90 (312) 420 60 10 +90 (312) 420 60 11 Faks : +90 (312) 420 22 91	Üye	İstanbul
Mustafa DEMİR Telefon : +90 (312) 420 55 82 +90 (312) 420 55 83 Faks : +90 (312) 420 20 95	Üye	İstanbul
Abdullah GÜLER Telefon : +90 (312) 420 57 00 +90 (312) 420 57 01 Faks : +90 (312) 420 21 51 E-Posta : abdullah.guler@tbmm.gov.tr	Üye	İstanbul
Ali KENANOĞLU Telefon : +90 (312) 420 63 32 +90 (312) 420 63 33 Faks : +90 (312) 420 22 58	Üye	İstanbul
Hayrettin NUHOĞLU Telefon : +90 (312) 420 65 88 +90 (312) 420 65 89 Faks : +90 (312) 420 24 10	Üye	İstanbul
Hulusi ŞENTÜRK Telefon : +90 (312) 420 61 18 +90 (312) 420 61 19 Faks : +90 (312) 420 23 38	Üye	İstanbul
Gökan ZEYBEK Telefon : +90 (312) 420 54 78 +90 (312) 420 54 79 Faks : +90 (312) 420 20 54	Üye	İstanbul
Sevda ERDAN KILIÇ Telefon : +90 (312) 420 53 52 +90 (312) 420 53 53 Faks : +90 (312) 420 26 11 E-Posta : sevda.erdankilic@tbmm.gov.tr	Üye	İzmir
Necip NASIR Telefon : +90 (312) 420 60 68 +90 (312) 420 60 69 Faks : +90 (312) 420 23 18	Üye	İzmir
Kamil Okyay SINDIR Telefon : +90 (312) 420 63 88 +90 (312) 420 63 89 Faks : +90 (312) 420 24 56 E-Posta : kamil.sindir@tbmm.gov.tr	Üye	İzmir
Selman ÖZBOYACI Telefon : +90 (312) 420 61 46 +90 (312) 420 61 47 Faks : +90 (312) 420 23 50 E-Posta : selman.ozboyaci@tbmm.gov.tr	Üye	Konya
Ahmet ÇAKIR Telefon : +90 (312) 420 63 40 +90 (312) 420 63 41 Faks : +90 (312) 420 24 36	Üye	Malatya
Bedri YAŞAR Telefon : +90 (312) 420 64 40 +90 (312) 420 64 41 Faks : +90 (312) 420 20 10 E-Posta : bedri.yasar@tbmm.gov.tr Web : http://www.bedriyasar.com	Üye	Samsun
Yusuf Ziya YILMAZ Telefon : +90 (312) 420 59 58 +90 (312) 420 59 59 Faks : +90 (312) 420 23 45	Üye	Samsun
Ulaş KARASU Telefon : +90 (312) 420 57 60 +90 (312) 420 57 61 Faks : +90 (312) 420 21 66	Üye	Sivas
Muazzez ORHAN IŞIK Telefon : +90 (312) 420 54 35 +90 (312) 420 54 36 Faks : +90 (312) 420 25 56	Üye	Van

Öte yandan, Komisyon tarafından davet edilmesine rağmen COVID-19 ya da çeşitli gerekçelerle TBMM’de toplantıya katılamayacak olanların, çevrimiçi kanallar üzerinden görüşlerine başvurulması da bir seçenek olarak TBMM Başkanlığı tarafından uygun bulunursa mümkün olabilecek.