Türkiye’de Genç Kürt Olmak: “Kürt Kimliği Güçlü ve Şiddeti Araçsallaştırmayan Gençler”

Rawest Araştırma’nın Kürt Çalışmaları Merkezi ve YADA Vakfı ile birlikte Kürt gençlerin farklılıklarını, endişelerini ve beklentilerini yakından görmek amacıyla yaptığı araştırma raporu, Kürt kimlikleri  güçlü olan gençlerin dünyayla entegre, hak bilinci yüksek ve şiddeti araç olarak benimsemediklerini gösteriyor.

Rawest Araştırma’nın Yaşama Dair Vakıf (YADA) ve Kürt Çalışmaları Merkezi ile birlikte İngiltere Büyükelçiliği ve Heinrich Böll Stiftung Derneği desteğiyle yürüttüğü araştırmada kimlik, kültürel yapı, ana dil, göç, ayrımcılık, sekürleşme, de-radikalleşme konularına ilişkin bulgulara yer veriliyor. Araştırma kapsamında 100 kişi ile derinlemesine görüşme, 16 odak grup toplantısı ve 1500 kişiyle yapılan anket çalışması gerçekleştirildi. Çalışma için Diyarbakır, Mardin, Urfa, Van, Adana, Mersin, İzmir ve İstanbul illerinde yüz yüze görüşmeler gerçekleştirildi.

Çeşitli başlıklar altında araştırma kapsamında öne çıkan bulgular şunlar:

İstihdam

• Kürt gençlerin sadece yüzde 34’ü çalışıyor. Bu oranın yüzde 24’ü vasıfsız işçilerden oluşuyor.
• Kürt gençlerin sadece yüzde 10’u nitelikli bir işte çalışıyor, geri kalanlar, vasıfsız işçi ya da işsiz statüsünde. Bu oranlar Türkiye ortalamasından daha kötü durumda olduklarını gösteriyor.
• İstihdamdaki kadın oranı, Türkiye ortalamasının altında.

Kimlik: Müslüman, Kürt, Özgürlükçü

Kürt gençler Kürt kimliğini muhafaza ediyor ancak evrensel kimlikleri de sahipleniyor. Kürt gençleri, Kürt, Müslüman, Özgürlükçü başlığında öne çıkan üç kimlikle kendilerini tanımıyor.

Parti aidiyetlerinde AK Partili gençlerin çoğu (4/5) Müslüman kimliğini önde tutuyor; HDP’li gençlerde bu oran 1/3.

HDP’li gençler 2/3 oranında Kürt Kimliğini vurgularken, AK Partili gençlerde bu oran 1/3’e düşüyor.

CHP’li Kürt gençlerde ise hem Kürtlük hem dindarlık vurgusunun en düşük seviyede.

Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı

• Kürt gençler toplumsal cinsiyet konusunda Türkiye ortalamasının üzerinde duyarlılığa sahip. Gençlerin 2/3’ü kadınların istediği saatte dışarı çıkabilmesi gerektiğini düşünüyor.

Daha Seküler

• Gençlerin yarısından fazlası Cem evlerinin yasal statüsünün sağlanmasını önemsiyor.
• Kürt gençleri dindarlık yönünden Türkiye ortalaması ile aynı; diğer gençlere oranla daha dindar değil,
• Kürt gençleri arasında herhangi bir dine inanmayanların oranı yüzde 17,5. Bu, Türkiye ortalamasından daha yüksek.
• HDP’li gençlerde dini inanca sahip olanların oranı, olmayanların üç katına yakın. Sanılanın aksine HDP’li gençler arasında dindarlar daha büyük çoğunlukta.

Türkiyelilik/Kürtlük

• Gençlerin “Türkiyelilik” kimliği öne çıkıyor.
• “Türk sevgilim olmasın” diyen yarıya yakın Kürt gencinin çoğu, göç etmiş olanlar ve ayrımcılığa maruz kalanlardan oluşuyor.
• Farklı kimliklere karşı Kürt gençleri hayli tutucu gözüküyor.  Uzak durmak istedikleri kimliklerin başında tarikat mensubu/sofu, eşcinsel, ateist, Suriyeli ve Araplar geliyor.

Türkçe & Kürtçe

• Gençler Türkçe’yi Kürtçe’den daha çok kullanıyor.
• Gençlerin yarısı ana dilini iyi biliyor ancak gündelik hayatta Türkçe’yi daha fazla kullanıyor.
• Gençlerin en az 1/5’i, Kürtçe’yi pek bilmiyor ya da hiç kullanmıyor.
• Gençler ana dilde eğitim, Kürtçe’nin resmi dil olarak kabul edilmesi gibi talepleri kendilerinden önceki kuşaklara göre daha açık dile getiriyor, istiyor.
• Gençlerin tamamına yakını Kürtçe’nin, okullarda tek ya da Türkçe ile birlikte eğitim dili olması gerektiğini düşünüyor.

Umut/Karamsarlık

• Kürt gençlerinin yaşamlarından memnuniyet oranı, Türkiye ortalamasının altında. Gençler bulundukları şehir ve Türkiye’den memnun değiller.
• Doğudaki gençler, batıdaki gençlere oranla daha karamsar.

Amedspor

• Türkiye ortalamasından farklı olarak Amedspor özellikle İstanbul ve İzmir’de yoğun bir ilgi görüyor.

Göç Deneyimi

•  Kürt gençlerin yarısından çoğu iş ya da eğitim için göç tecrübesi yaşamış.
•  Türkiye’nin batı illerinde yaşayanların 2/5’i batıda doğup büyümüş.
• Her 5 gençten 1’i de 10 yıldan fazla süredir aynı şehirde yaşıyor.

Ayrımcılık Deneyimi

• Gençlere göre, Kürtlerin yaşadığı en önemli sorunlar ana dil ve ayrımcılık.
• Her 10 gençten yaklaşık 7’si nadir ya da sık ayrımcılığa uğramış. Türkiye genelinde ise bu oran % 5.
• Batıda Kürtler aleyhine önyargı nedeniyle ayrımcılığa maruz kalıyorlar.

Radikalleşme/Kültürel Kimlik  

Araştırmanın en önemli bulgularından;

• “Kürt gençlerinin bireyselleşmeleri politik süreçler üzerinden ilerlemiyor.”
• “Bu yüzden daha sert bir tutuma kayma şartları zayıf.”
• “Bugün gençlerin şiddete daha mesafeli oldukları gözlemleniyor.”
• “Radikalleşme azalırken, kültürel kimlik yükselişte.”
• “Kürt gençleri gündemle yakından ilgileniyor.”
• “Kültürel olarak hem Türkiye’ye hem batıya entegre olma eğilimleri kuvvetli fakat kendi kimliklerinden de uzaklaşmıyorlar.”

Çözüm Süreci

• Kürt gençlere çözüm sürecinin bitmesinin sorumluluğunun % 52’si AK Parti’yi, % 20’si HDP’yi sorumlu tutuyor.
• HDP’li gençlerin PKK ve HDP’ye eleştirel tutumu göze çarpıyor.

Araştırmanın Sonuçları

• Kürt gençlerde ekonomik zorluklarla karşılaşma oranı daha yüksek.
• Ayrımcılık deneyimleri belirleyici olsa da Türkiye aidiyetleri zayıflamıyor.
• Kürt sorununun çözümü konusunda karamsarlar.
• Kürt kimliğinden uzaklaşmadan hem Türkiye’ye hem batıya entegre olma eğilimleri güçlü.
• Radikalleşme azalırken kültürel kimlikleri yükselişte.
• Dindarlık oranları Türkiye ortalaması ile aynı; sekülerleşme eğilimleri daha yüksek.