294 STK “Yargıda Acil Reform” Çağrısı Yapıyor!

Denge ve Denetleme Ağı’na (DDA) dahil olan 294 STK tarafından hazırlanan ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde yargıyı ele alan “2021’e Girerken Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Yargı” başlıklı rapora göre, Cumhurbaşkanlığı Sistemiyle birlikte yürütmenin yargı üzerindeki etkisi artarken, yargıya güven toplumun tüm kesimlerinde azaldı. DDA bünyesindeki STK’larla birlikte, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının sağlanması ve yargıya güvenin tesisi için acil reform çağrısı yapıyor.

294 sivil toplum örgütünün oluşturduğu Denge ve Denetleme Ağı (DDA), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin kabul edildiği ve hukuk sisteminde önemli değişikliklerin yapıldığı 16 Nisan 2017 referandumundan bu yana yargının durumunu mercek altına alan bir rapor hazırladı. Raporda,

• I. ve II. Yargı Reformu Paketleri’in yargıdaki temel sorunlara çözüm olmadığı,
• Üst mahkemelerin ve uluslararası mahkemelerin aldığı kararların uygulanmamasının hukuk devletinin temel prensibi olan normlar hiyerarşisini bozduğu,
• Tüm bunların sonucunda, yargıya güven toplumun tüm kesimlerinde düşüş gösterdiği,
• Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının sağlanması ve yargıya güvenin tekrar tesisi için acil reform yapılması gerektiği vurgulanıyor.

“Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile Beraber Yürütmenin Yargı Üzerindeki Etkisi Arttı!”

Rapor, temel olarak Cumhurbaşkanlığı Sistemiyle birlikte yürütmenin yargı üzerindeki etkisi arttığı, yargıya güvenin toplumun tüm kesimlerinde azaldığı tespitine dayanıyor.

“2021’e Girerken Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Yargı” başlıklı rapora göre, Meclis’ten geçen yargı paketleri, kısmi iyileştirmeler sağlasa da uzun tutukluluk süreleri, yargılama süreçlerindeki belirsizlik ve etkin olmayan soruşturma süreçleri gibi temel sorunlara çare olamadı. Anayasa Mahkemesi başta olmak üzere, üst mahkemelerin kararlarının alt mahkemeler tarafından siyasi söylemlerin etkisiyle uygulanmaması normlar hiyerarşisini bozdu.

Tüm bunların sonucu olarak yargıya güven, siyasi görüşü ne olursa olsun toplumun tüm kesimlerinde azalış gösterdi.

Yargıya güven probleminin artık partiler üstü bir sorun haline geldiği vurgulanan raporda, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını güvenceye alacak, yargıda likayat ve yetkinliği arttıracak, adil yargılanma ve etkin savunma başta olmak üzere, temel hak ve özgürlüklerin korunmasını sağlayacak düzenlemeler yapılması çağrısında bulunuldu.

Hukukun Üstünlüğünde Baş Aşağı Gidiş

Raporda, Türkiye’de yargının dört temel alanda sorunlar yaşadığı belirtilirken, bu başlıklar şöyle sıralandı:

•  Hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı,
•  Yargıda liyakat ve etkinlik,
• Temel haklar ve özgürlükler açısından tutukluluk süreleri, adil yargılanma hakkı ve savunma,
• Yargıya güven.

Raporda, Türkiye’nin hukukun üstünlüğü alanındaki bu sorunlu durumunun, uluslararası saygınlığa sahip endekslere de yansıdığına dikkat çekildi.

Raporda dikkat çeken diğer tespitlerden bazıları şunlar;

• Yüksek Yargı Yürütmenin Kontrolüne Girdi: Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) yapısında yapılan değişikliklerle, HSK’nın üye kompozisyonunun belirlenmesinde hakim ve savcıların yetkilerinin ortadan kaldırıldı.
• AYM ile Kutuplaşma: Anayasa Mahkemesi (AYM) ve yürütme arasındaki kutuplaşmanın hukukun üstünlüğünü zedeyelen etkenlerden biri oldu.
• Normlar Hiyerarşisi Bozuldu: AYM ve AİHM gibi yüksek yargı organlarının kararlarının alt mahkemeler tarafından uygulanmadığı durumların, hukukun üstünlüğü ve normlar hiyerarşisi prensipleri yönünden sorun yaratmayı sürdürüyor.
• Reform Paketleri Çare Sunmadı: Yargı Reformu Strateji Belgesi çerçevesinde çıkarılan paketlerin etkisi sınırlı kaldı.
• Yargıya Güven Artık Partiler Üstü Bir Sorun: Türkiye’deki siyasi kutuplaşma seviyesi göz önüne alındığında, bu veriler yargıya güven probleminin partiler üstü bir sorun haline geldi.
• Reform Çağrısı: Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını güvenceye alacak, yargıda likayat ve yetkinliği arttıracak, adil yargılanma ve etkin savunma başta olmak üzere, temel hak ve özgürlüklerin korunmasını temin edecek olan ve raporda belirtilen somut öneriler dikkate alınmalı.

Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.