STK’lar Rapor Hazırlarken Nelere Dikkat Etmeli? – 1

Sivil Toplum Kuruluşları, kamuoyu, kanaat önderleri ve karar alıcıların bilgilendirilme ihtiyacını karşılamak amacıyla belirli başlıklarda raporlar yayımlarlar. Bu raporlarda kendi paydaşlarının ve etkilemek istedikleri çevrenin dikkatini çekmek temel hedefleridir. Sivil toplum kuruluşları için bir araştırma raporu, raporda doğrudan ifade edilen amacını gerçekleştirebildiği ölçüde başarılıdır. Fakat amaca giden bu yolda dikkat edilmesi gereken belirli başlıklar göz ardı etmemek gerekiyor!

STK yöneticisi kuruluşun kamuoyuyla nasıl bir rapor paylaşmak istediğini, raporun hangi başlıklarla hangi bağlamda ele alınmasının arzu edildiğini, kısacası rapora ilişkin tahayyülünü yazım öncesinde yazar ile sade bir şekilde paylaşmalıdır. 

Yazar ise yöneticinin genel çerçevesini ve hedefini çizdiği raporun ayrıntılarını ve alt metinlerini yapılandırmalıdır. Raporun çerçevesi ana fikirden taşmamalıdır. 

Raporun mutfak aşamasında STK’nın hassasiyetleri ve vizyonu yazara en başından dile getirilmelidir. Bu bağlamda yönetici ve yazarın dünya görüşünün birbiriyle uyumlu olması raporun gücünü artıracaktır. Şüphesiz ki Avrupa Birliği (AB) karşıtı bir yöneticinin AB yanlısı bir yazara; AB üzerine rapor yazdırması her iki kanadı da tatmin etmeyecektir. Her araştırma raporu yazarından editörüne, tasarımcısından tashihçisine bir ekip işidir. Bu nedenle ekip motivasyonu ve gayesi birbirine yakın olmalıdır. STK’lar aynı zamanda paydaşların ve gayedaşların bir aradalıklarıdır.

Raporun İlk Cümlesi Önemlidir!

Tıpkı romanlar gibi aslında araştırma raporlarının da okuyucu etkilemek için ilk cümlesi son derece önemlidir. Raporun iddiası, raporun tezi ilk cümlede kısa ve net bir şekilde ifade edilebilir. 

Bunun yanında bir yönetici için raporda dile getirilmesi gereken en önemli noktalarından biri de raporun amacının yani bu raporun niçin yazıldığının giriş bölümünde açıkça ifade edilmesidir. Bir STK raporunda “sürpriz” sonda değil, başta verilmelidir. Raporun ulaştığı sonuç yahut ana fikir raporun girişinde cümlesinde kısa ve öz bir şekilde nokta atışı olarak okuyucuya ulaşmalıdır.

Özellikle 20 sayfayı aşan uzun raporlara yazar; tüm raporun özetini ifade eden, öne çıkanları sunan, iddiasını daha en başından veren “Yönetici Özeti” kısmını eklemeyi unutmamalıdır. Unutulmamalıdır ki herkesin 150-200 sayfalık raporları okuyabilecek vakti bulunmayabilir. Yönetici Özeti’nde (Bu rapor ne söyler?) raporun can alıcı noktaları ifade edilir; öne çıkanlarla okuyucu buluşturulur. 

Yazar ve Yönetici İşlenen Konuya Hâkim Olmalı!

Raporun başlığına ilişkin zayıf bir bilgiye sahip olmak şüphesiz ki raporun yazım sürecini ve derinliğini olumsuz etkileyecektir. Bu bağlamda etkili bir raporun kaleme alınması için yazarın ve yöneticinin meseleye ilişkin entelektüel bir arka planının bulunması raporun yazımını kolaylaştıracaktır. Bir STK mesele edindiği başlıkla ilgili güçlü bir raporun kaleme alınması için YÖKTEZ, Academia ve Google Scholar gibi (yarı) akademik veri tabanlarından benzer başlıklarda eserler vermiş uzmanlarla çalışabilir. Örneğin A meselesi ile ilgili sahada kimlerin hangi eserleri verdiği bu veri tabanlarından taranarak STK’nın dünya görüşlerine yakın hissettiği kişilerle yeni bir ortak çalışma ortaya konabilir.

Bir Rapor Daha Okunur Hale Nasıl Gelir?

Bir akademisyenin “Türkiye’de akademik metinler yaklaşık iki bin kişinin birbirine yazdığı mektuplardır.” ifadesi aslında bir STK’nun raporu hedef kitlesine ulaştırmasında şiar edebileceği bir cümle olabilir. Türkiye’deki raporların en önemli sorunlarından biri de anlaşılması zor ağır akademik cümlelerdir. STK’ların araştırma raporları yarı akademik metinler olmakla birlikte; bir STK için bir raporu sadeleştirmek ve görsellerle basitleştirmek onun da çok okuyucuya ulaşabilmesi anlamına gelir. 

Araştırma Raporlarının En Büyük Sorunlarından Biri: Uzun Cümleler

Bazı yazarlar daha uzun cümlelerin daha güçlü olduğunu düşünürken; geniş bir yaş aralığına sahip okuyucu kitlesinin dikkatini göz önünde bulunduramayabilirler. Oysa bir araştırma raporunun kavranabilirliğini artıran kısa ve sade cümleleridir. Nitekim daha uzun yazmak daha iyi yazmış olmak manasına gelmez. 

Burada bir ölçü vermek doğru olmayabilir fakat 16-18 sözcüğü aşan cümlelerin bir STK raporu okuyucusunu yorduğunu ifade etmek mümkündür. Geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmak isteyen STK raporları 16 yaşındaki bir okuyucu için bile anlaşılabilir olacak sadelikte kaleme alınmalıdır. Aşağıdaki (aşırılaştırılmış) örnekteki gibi 53 kelimelik bir cümleyi insanlar ilk okuyuşta anlayamayacaklardır. Büyük çoğunluğu da tekrar okumak için geri dönmeyecektir. 

Oysa cümlelerin makul uzunlukta olması okuyucunun dikkatinin daha uzun süre raporda kalmasını sağlar. Uzun cümleler için en güzel yöntem belirli fiillerle bu cümleleri ayırmaktır.

Okuyucunun Tahayyülüne Dokunmak İçin Grafikler!

Salt metinden oluşan araştırma raporları, okuyucunun uzun süre metinde kalamamasına neden olabilir. Bununla birlikte hemen hemen her raporda görselleştirebilecek ve grafikleştirilebilecek cümleler bulunmaktadır. Örneğin sayısal veriler, madde imleri, tarihsel süreçler veya belirli oranlar excel, photoshop, illüstratör gibi programlarda görselleştirilebilir. Bunun yanında veri görselleştirme için “canva.com” ve “onlinecharttool.com” isimli çervrimiçi sayfalar ziyaret edilebilir. Bu noktada hacimli STK raporlarını görselleştirilerek infografikler hazırlayan usta siteye de değinmeden geçmeyelim: visualcapitalist.com 

İnfografikler kavranması zor ve detaylı verilerin okuyucu tarafından özümsenebilmesini kolaylaştıracaktır. Bu noktada tasarımcının ya da yazarın veri görsellerini boyut ve çözünürlükte (baskı için 300 dpi, internet sayfaları için 72 dpi) tasarlaması esastır. Düşük çözünürlüklü ve sündürülmüş (oranı bozulmuş) olmamalıdır.

Ayrıca STK’lar kamuoyunu etkilemek için hassasiyet gösterdiği başlıklarda hazırladıkları raporları afiş haline getirebilirler. Bu afişleri sosyal medyada (uygun boyutlarda) paylaşarak içerik üretebilirler. 

Yazının devamında araştırma raporlarında spotlar, kavranabilirlik, kenar sözlükler, dizgi aşaması ve akademik tutum ele alınacaktır.