Engelli Hak İhlallerine Karşı Engellilerin İstihdamda Hakları Platformu Kuruluyor

Engelliler ve Gençlik Derneği Başkanı Coşkun Gök ile engelli haklarını ve yeni kurulan Engellilerin İstihdamda Hakları Platformu'nun çalışma alanlarını konuştuk. EKPSS'deki hak ihlalleri başta olmak üzere engelli haklarıyla ilgili çalışmalar yürüteceklerini belirten Gök, ''Ne yazık ki ülkemiz platformu gündemsiz bırakmayacak kadar engelli hakları ihlalinin zengin olduğu bir yer'' diyor.

Engelliler yine bir hak kaybı ve ayrımcılıkla karşı karşıya, konu nedir?

Normal şartlarda zaten yoğun olarak yaşanan engelli haklarının ihlali durumu pandeminin gerekçe gösterilmesiyle içinde bulunduğumuz dönemde daha fazla artmakta ve çeşitlenmekte. Haziran ayı başında şehirlerarası tren seferleri başlatıldı ama engellilerin ücretsiz seyahat hakkı engellendi. Ücret karşılığı trenleri kullanabilecekleri söylendi. “Ücretsiz seyahat virüsü yayıyor ama ücretli seyahat sorun yaratmıyor” der gibi! Tepki üzerine, engellileri “koruyoruz” gerekçesiyle trenlerle seyahati tamamen kaldırdılar. Engelli hakları örgütlerinin mücadelesi sonucu bu uygulamayı kaldırmak zorunda kaldılar ve engelliler seyahatlerinde trenleri kullanmaya başladılar. TCDD şimdi ise kamuoyuna açıklamadan, gizli bir hak ihlali uyguluyor: Gizli kota. TCDD, engelliler için 400 kişilik trenlerde 8600 kişilik trenlerde ise 10 kişilik kota uygulamasını kamuoyunun bilgisi olmadan hayata geçirmiş. 8 veya 10 kişilik kota dolunca tren boş bile olsa siz engelli olarak yolculuk yapamıyorsunuz. 

Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı’nın (EKPSS) sürekli ertelenmesi, bir türlü yapılamaması veya bilinçli olarak yapılmamasıyla ilgili ne düşünüyorsunuz? Bu sınav sizce şart mı?

Evet, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre engellilerin kamu personeli olmaları için bu sınava katılmaları gerekiyor. Bu sınavlara katılan engelliler için “memur” kadrosunda %3, kamu işçisi kadrosunda ise %4 oranında kontenjan ayrılmış. Sınava giren engelliler daha sonra, hiçbir zaman doldurulmayan, bu kontenjanlardan kamu personeli olmaya çalışıyorlar. Zaten ataması yapılan engelli kamu personeli sayısı devede kulak misali durumunda. Bu duruma şimdi de sınavların hiç yapılmaması eklenmeye çalışılıyor. 2017 yılında 2363, 2018 yılında 2150 ve 2019 yılında 1041 engellinin ataması yapılırken 2020 yılında henüz engelli kamu personeli ataması yapılmadı. Evet EKPSS’nin yapılması şarttır ve sonrasında da acil olarak engelli kamu personel ataması yapılmalıdır.

EKPSS’nin ertelenme gerekçesi nedir ve ne zamana ertelendi?

Merkezi bütün sınavlar gibi bu sınavı da yapma görevi ÖSYM Başkanlığı’nda. ÖSYM Başkanlığı, 23.01.2020 tarihinde yaptığı açıklamayla EKPSS’nin 26.04.2020 tarihinde yapılacağını duyurdu. Sınava katılmak için 90.600 engelli aday başvuruda bulundu. Fakat Covid-19 pandemisi gerekçesiyle Mart ayı ortasından itibaren toplumsal aktivitelere getirilen sınırlamalara paralel olarak EKPSS’de 11 Ekim 2020 tarihine ertelendi. Birçok engelli bu süreçte sınava hazırlanırken, ÖSYM Başkanlığı, sınava yaklaşık 1 ay kala, 08.09.2020 tarihinde sitesinde yayınladığı duyuru ile “COVID-19 Bilimsel Danışma Kurulu’nun tavsiye kararıyla tarihi daha sonra belirlenmek üzere EKPSS’nin ertelendiğini” duyurdu.

Covid-19 Pandemisi riski gerekçesi uygun ve doğru bir gerekçe değil mi? Ertelemeye neden itiraz ediliyor?

Evet, pandemi koşullarında merkezi bir sınavı yapmak risk olabilir. Ama birçok emare yaşananların pandemi ile ilgisinin olmadığını gösteriyor. Örneğin; 2020 yılı içinde engelli kamu personel ataması yapılmadı. Çalışma Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın engelli kontenjan doluluk oranının %95 civarında olduğunu açıklamasına rağmen  2020 yılında yapılan atamalarla beraber engelli kontenjanlarının %60’ı boş durumda. Engelli kamu personel ataması da pandemiden etkileniyor olamaz. Atama konusunda harekete geçilmemesi, EKPSS’nin sürekli ertelenmesi konusu soru işaretleri yaratmakta. Ama asıl soru işaretleri ÖSYM’nin sınav takvimi listesinde! ÖSYM, EKPSS’yi yapmanın risk olacağını söylediği Mart-Eylül döneminde 19 tane merkezi sınav yaptı. Bu sınavlara yaklaşık 7 milyon aday katıldı. Yapılan bu sınavlardan olan üniversiteye giriş sınavlarına 7.000 engelli de katıldı. EKPSS’yi belirsiz bir tarihe erteleyerek bir anlamda görünür vadede sınavın yapılmasının risk olacağını belirten ÖSYM, Eylül-Aralık döneminde de 24 tane daha merkezi sınav yapacağını planlamış ve kamuoyu ile bu planını paylaştı.

Yani ÖSYM, Pandeminin devam ettiği 2020 yılında toplam 53 merkezi sınav yapabilmiş olacak, bu sınavlara yaklaşık 10 milyon aday katılacak, ÖSYM bunun planlamasını yapıp, tedbirlerini alabilecek ama EKPSS için bu planlama ve tedbirler oluşturulamayacak! Bunun gerçeklikle hiçbir alakası yok. Burada başka bir durum söz konusu. Burada çok aleni şekilde ayrımcılık ve insan hakkı ihlali söz konusudur. EKPSS’nin ertelenmesi yönünde öneride bulunan COVID-19 Bilimsel Danışma Kurulu” üyeleri ve kararı alan ÖSYM Başkanlığı’nın kararın gerçek gerekçesi konusunda açıklama yapması gerekiyor. ÖSYM ve “COVID-19 Bilimsel Danışma Kurulu”na soruyoruz, Nedir gerekçe? Engelliler kendilerini koruyamazlar mı? Engelliler virüsü daha fazla mı yayıyorlar? Engelliler sınav görevlileri ve diğer kişiler için risk ve tehdit mi oluşturuyor? Engellilerin haklarının önemsiz olduğunu mu düşünüyorsunuz? Engelli haklarının rahatlıkla gasp edilebileceğini mi düşünüyorsunuz? Yoksa engellileri, engellilerin yerine siz mi korumaya çalışıyorsunuz? Eğer engellileri koruma gibi ilkel bir düşünceyle davranıyorsanız üniversiteye giriş sınavına katılan 7000 engelliyi neden unuttunuz? Onlar arada kaynadılar mı? Diğer sınavlara giren adayların yaşam hakkı sınavını ertelediğiniz engellilerin yaşam hakkından daha mı az değerliydi de 19 tane merkezi sınavı yaparak 7 milyon kişinin sağlığını riske attınız? Yoksa sınava giremeyen engellilerin hayallerinin, gelecek planlarının, umutlarının, çalışma haklarının bir değerinin olmadığını mı düşünüyorsunuz? EKPSS’nin ertelenme gerekçesi bize göre pandemi değildir. Ertelenme gerekçesi yukarıdaki sorularda saklıdır.

ÖSYM Başkanlığı ve COVID-19 Bilimsel Danışma Kurulu evrensel insan hakları değerlerine, uluslararası sözleşmelere ve ulusal anayasa ve yasalara kağıt parçası muamelesi yapmaktadır. Çünkü var olan bütün hukuksal ilkeyi ihlal etmektedirler. Ortada büyük bir ayrımcı uygulama ve ayrımcılık yasağı ihlali suçu var.

Bu ayrımcı uygulama ortadan nasıl kaldırılabilir ve engelli hakları STÖ’leri bununla ilgili ne yapıyor?

Bu ayrımcı uygulamanın ortadan kaldırılması ve 90.600 engellinin karşı karşıya kaldığı hak ihlalinin telafisinin tek yolu çok ileri bir tarihe bırakılmadan, EKPSS’nin 2020 yılı içinde yapılmasıdır. Bunun için de ÖSYM Başkanlığı’nın engellilerin beklediği açıklamayı acil olarak yapması gerekmektedir.

Bununla ilgili engelliler ve engelli hakları alanında çalışan STÖ’ler tarafından çok yönlü ve yoğun bir çalışma yapılmaktadır. Türkiye Görme Engelliler Derneği tarafından bir imza kampanyası başlatıldı ve şu an imza sayısı 15 bine yaklaşmış durumda. İmza kampanyası Change.org üzerinde devam ediyor. Engelli hakları alanında çalışan STÖ’ler çok kısa bir süre içinde bir araya geldiler ve “Engellilerin istihdamda Hakları Platformunu” oluşturdular. Engelli hakları alanında 6 STÖ temsilcisinin (Altınokta Körlere Hizmet Vakfı, Türkiye Körler Federasyonu, Gören Kalpler Eğitim Derneği, Sağlık Hizmetleri Sendikası (SAHİMSEN) Engelliler Komisyonu, Türkiye Sakatlar Derneği ve İşitme Engellileri ve Aileleri Derneği) temsilcisinin bir çağrı deklarasyonuyla kuruluşu başlatılan platforma 15 gün gibi kısa bir sürede 400 civarında STÖ dahil oldu. Platformun EKPSS’nin ertelenmesine karşı bazı planları bulunmaktadır. Platform sanal olarak yürütülen imza kampanyasını destekliyor ve yaygınlaştırmak için çalışıyor. ÖSYM Başkanlığı ve Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile görüşmeler yapılmaya çalışılıyor.

Önümüzdeki günlerde basın toplantısı, basın açıklaması yapılması planlanmakta. Bu süreçte milletvekilleriyle görüşmeler yapılıyor, sosyal medya hesapları üzerinden gündem sürekli canlı tutulmaya ve kamuoyu oluşturulmaya çalışılıyor. Ayrıca Platformun üyesi Engelliler ve Gençlik Derneği tarafından ayrımcılık ve insan hakkı suçu işlendiği gerekçesiyle ÖSYM Başkanlığı hakkında Kamu Denetçiliği Kurumu’na şikayet dilekçesi verildi ve bu süreç takip ediliyor. Önümüzdeki günlerde ulusal veya uluslararası başka hak arama mekanizmalarının kullanılması da mümkün. Çalışmaların yoğunlaşma ve izleyeceği seyir tamamen ÖSYM Başkanlığı’nın tutumuna bağlı. ÖSYM’nin şu andaki tutumu devam ederse önümüzdeki günlerin yoğun ve hareketli geçeceği kesin. Çünkü eğer toplumun herhangi bir kesimine yönelik bir ayrımcılık suçu işleniyor, bir hak ihlal ediliyorsa buna karşı durmak meşrudur ve karşı durmak her vatandaşın sorumluluğudur.

EKPSS’nin yapılması sağlandıktan sonra platformun gündeminde başka hangi konular olacak?

Platform EKPSS’nin 2020 yılı içinde yapılması için çalışıyor. Bu hak elde edildikten sonra engelli kamu personel atamalarının yapılması, açık bulunan engelli kamu personel kotalarının doldurulması ve engellilere tanınan kamu personel kotalarının artırılması gündemde olacak. Ayrıca, TCDD’deki ayrımcılık meselesi de Ulaşımda Engellilerin Hakları Platformuyla işbirliği halinde şu an platformun gündeminde olan ve mücadele yürüttüğü gündemlerdir.  Ne yazık ki ülkemiz, platformu gündemsiz bırakmayacak kadar engelli haklarının ihlalinin zengin olduğu bir yerdir. Yani yol uzun!