İklim Değişikliği ‘Fındık Üretimini’ Büyük Ölçüde Etkileyecek

EKOLOGOS Sürdürülebilirlik Araştırma Birimi'nin hazırladığı “Fındık, İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Türkiye Raporu”, değişen iklim koşullarının, dünyanın en büyük fındık üreticisi konumunda olan Türkiye’nin fındık üretimini büyük ölçüde etkileyeceğine dikkat çekiyor. Rapora göre, en iklime duyarlı bitkilerinden biri olan fındık, iklim değişikliği sonucu yeni tip bitki hastalıklar ve zararlılarının yaygınlaşmasından etkileniyor. Rapor ayrıca, fındığın ekosistem ve toplumsal temelli tüm sorunlarına çözümün ancak iklim değişikliğine dirençli, çevresel etkilerini kontrol eden, bulunduğu ekosistemle barışık bir fındık yetiştiriciliği ve bütüncül bir kamusal fındık politikası ile bulunabileceğine dikkat çekiyor.

Önlem alınmadığı taktirde önemli verim düşüşlerinin yaşanacağı uyarısında bulunan Fındık, İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Türkiye Raporu adlı kapsamlı araştırmada, öncelikle iklim değişikliğinin genelde küresel, özelde Türkiye ve Karadeniz Bölgesi’ndeki etkilerini ve gelecek dönemde yaşanabilecek değişiklikler ile bu etkinin tarım ve özellikle de fındık üzerinde nasıl bir etkide bulunabileceğini gösteren araştırmalara yer veriliyor. Raporda ayrıca saha araştırması ve uzmanlarla yapılan derinlemesine mülakatlar ve bilimsel projeksiyonlar ile sahada yaşananların uyum ve ayrım noktaları saptanmaya çalışılıyor. Fındığın toplumsal ve biyolojik temelli yapısal sorunları ile iklim değişikliğinin etkilerinin nasıl iç içe geçtiği incelendiği raporda, fındık yetiştiriciliğinin iklim değişikliği ve çevre üzerindeki negatif ve pozitif etkileri ortaya koyuluyor.

Dünyanın En İklim Duyarlı Bitkilerinden Fındık ve İklim Değişikliği

Dünyanın en iklim duyarlı bitkilerinden biri olan fındık sadece belirli bir kuzey enleminde ve belirli hava koşulları, nem, yağış ve sıcaklık seviyelerinde verim ve kalite kazanıyor. Fındığın ana vatanı Anadolu olarak kabul ediliyor. Tarihsel olarak Doğu Karadeniz’in Ordu ve Giresun ilçelerinde yoğunlaşan fındık üretimi, Türkiye’nin en büyük zirai ihracat kalemlerinden. Dünya fındık üretiminin tek başına ortalama %70’ini sağlayan Türkiye, buradan her yıl yaklaşık 2 milyar dolar gelir elde ediyor.

Raporda fındık üretiminde mevcut pek çok yapısal sorun sıralanıyor ve bu sorunların yanında, büyük ve belirleyici bir sorun olarak İklim değişikliğinin eklendiğine dikkat çekiliyor. Araştırmada, tüm dünyayı etkileyen insan kaynaklı iklim değişikliğinin, ortalama sıcaklık artışından çok kendini kuraklık, sıcak dalgaları, fırtınalar ve şiddetli yağış gibi aşırı iklim olaylarıyla gösterdiğini ve özellikle tarımsal üretimde önemli dalgalanmalara yol açabildiğini hatırlatıyor. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz Havzası, iklim değişikliğinden en çok etkilenecek, en kırılgan bölgeler arasında sayılıyor.

Ortadoğu ve Anadolu’da kendini şimdiden kuraklık ve sıcaklık artışlarıyla gösteren iklim değişikliğinin, dünyanın birincil fındık üretim alanı olan Karadeniz’in, dolayısıyla Türkiye fındık üretiminin derinden etkileyeceği, verim ve kalitede düşüşler olacağı belirtiliyor.  Karadeniz’de son yıllarda fındığın yetiştirme takvimi değişiyor, daha önce hiç gündemde olmayan yaz aylarında sulama zorunlu hale geliyor, zararlı ve mantar türlerinde önemli artışlar yaşanıyor. Seller artarken toplam yağış miktarında değişim olmuyor; standart yağış miktarı değişmiyor ancak yağış dağılımı değişiyor. 1.500 mm bir günde yağabiliyor.

Türkiye Fındık Haritası Değişiyor!

Fındık üretiminin iklim değişikliğinden nasıl etkileneceği konusunda az da olsa öncü araştırmaların olduğu belirtilen raporda, bu araştırmalara dayanarak Karadeniz’in sahil kesimlerinin özellikle son 4-5 yılda verim kaybına uğradığı, fire oranlarının arttığı, bunun karşısında bugüne kadar ikinci planda olan ve çakıldak tabir edilen, daha yüksek yerlerde ve daha zor koşullara dayanaklı fındık türlerinin ön plana çıktığı belirtiliyor. Ayrıca, iklim değişikliklerinin etkisiyle, yağışın azaldığı ve sıcaklığın arttığı dönemlerde bitkilerde külleme hastalığının artabileceğini düşünülüyor. Raporun dikkat çektiği bir diğer konu, fındığın iklim değişikliği ve çevre üzerindeki etkileri. Fındık üretiminin, fındığın çok yıllık bir ağaç olması nedeniyle, bir karbon kazanım yolu, yani karbon yutağı olması…

Raporda saha araştırması ve alanda yapılan diğer bilimsel araştırmalara referansla ulaşılan bazı bulgular:

• İklim değişikliğinin esas etkisi yağış rejimi üzerinde gerçekleşiyor.
• İklim değişikliğine bağlı sıcaklık artışları Karadeniz’e kadar ulaştı.
• İklim değişikliği, 1500 metrenin üzerindeki alanları fındık tarımına elverişli hale getirebilir.
• Karadeniz iklimi değişiyor ve bu fındık üretimini etkiliyor.
• İklim değişikliğine bağlı olarak fındığın geleceğinin sıkıntılı olduğunu söylemek mümkün
• En büyük dezavantajımız fındık bitkisiyle ilgili bilimsel araştırmaların azlığı.
• İklim değişikliğinin zararlılar üzerindeki etkileri daha çok araştırılmalı.
• İklim değişikliği nedeniyle soğuğa dayanıklı fındık en kaliteli fındık haline geldi.
• Fındık üretimi sahilden daha yüksek rakımlara doğru kayacak.

Sürdürülebilir Fındık Üretimi için Öneriler

Çok uzun zamana dayanan, kimi biyolojik kimi ise sosyolojik temelli sorunlar, iklim değişikliği tamamen dışarıda bırakılsa bile, Türkiye fındık üretiminin önemli sorunları olduğu tespiti yapılan raporda, iklim değişikliğiyle çetrefilleşen, dallanan ve budaklanan bu sorunlar tam anlamıyla anlaşılmadan ve altında yatan kök nedenler giderilmeden, fındık üretiminin iklim değişikliğiyle başa çıkmanın güç olacağı tespiti yapılıyor. Tüm sorunların fındık üretimini bir yol ayrımına doğru götürdüğü vurgulanan rapora göre, iklim değişikliğine dirençli ve çevresel etkilerini kontrol eden, bulunduğu ekosistemle barışık bir fındık yetiştiriciliği, bütüncül bir kamusal fındık politikası gerektiriyor.

Buna göre: tüm paydaşların katılımıyla oluşturulacak yeni fındık politikasının, geçmişin sosyal ve biyolojik temelli yapısal sorunları ile iklim değişikliği kaynaklı şimdinin ve geleceğin sorunlarını bir arada ele alması ve bütüncül çözümler üretmesi gerekiyor. Aksi takdirde, tüm bir bölgeye ekonomisi, kültürü ve toplumsal ilişkileriyle damgasını vuran fındık yetiştiriciliğinin Türkiye’deki geleceği, tahmin edilenden çok daha sıkıntılı olacak.

Rapora ulaşmak için tıklayınız.