Pandemide Adil Üretim ve Sorumlu Tüketimle Sivil Topluma Katkı Sunmak 

Açık Açık Derneği ve Adım Adım Platformu kurucularından Bilgi Üniversitesi Öğretim üyesi Doç. Dr. Itır Erhart ile Gittigidiyor iş birliğiyle hayata geçirdikleri Bir İyilik Olsun projesini ve pandemide tüketim alışkanlıklarımızın nasıl değişebileceğini konuştuk. Erhart, şeffaf ve hesap verebilir STK'ların ürünlerin görünürlüğünün artmasını, daha çok kişiye ulaşmasını hedeflediklerini belirtiyor.

Pandeminin getirdiği kısıtlar nedeniyle değişen alışveriş tercihleri ve STK’ların ürünlerinin online alışveriş sitelerinde daha çok yer bulması, sivil toplumun kaynaklarını sürdürülebilir kılmasına alışveriş yolu ile katkı sunuyor. Itır Erhart’ın ifade ettiği gibi, pandemi döneminde adil üretim ve sorumlu tüketim daha da önem kazandı. Açık Açık Derneği’nin GittiGidiyor iş birliği ile başlattığı “Bir İyilik Olsun” ve Trendyol’un Sepette İyilik hareketleri, alışveriş ile sosyal fayda yaratmanın ve sivil topluma kaynak sağlamanın güncel ve iyi örnekleri…

Pandemide Değişen Alışveriş Tercihleri ve Tüketici Alışkanlıkları 

Pandemi sürecinde tüketicilerin alışveriş tercihleri değişmiş olabilir mi? COVDI-19 salgını online alışveriş tercihlerinde sosyal fayda yaratılmasına ilişkin bir değişime sebep olmuş olabilir mi? 

COVID-19’un tüketici davranışlarını önemli ölçüde değiştirdiğine ilişkin çeşitli araştırmalara göre, pandeminin getirdiği kısıtlamalar tüketici alışkanlıklarını değiştirdi; online alışveriş ve temassız ödemeler arttı ; e-ticaret sitelerinin satış hacmini yükseldi ve hijyen ürünleri, temizlik malzemeleri, kuru gıda ve kişisel bakım ürünleri daha çok talep görmeye başladı. 

Söz konusu araştırmalara dayanarak, tüketime bakış açısının değiştiği, satın alınmak istenenlere yeni bir gözle bakılmaya başlandığı ve “gerçekten ihtiyaç” duyulan şeylere yönelindiğine dair tespitler yer alıyor. Yanı sıra, bu araştırmalar, COVID-19 sürecinde değişen tüketim alışkanlıklarının uzunca bir süre daha süreceğini öngörüyor. 

İşte pandemiyle birlikte değişen tüketici alışkanlıklarını bize gösteren bu tablo, alışveriş sitelerinin sivil topluma tüketim yoluyla katkı sağlamaya yönelik kampanyalarını da artırdı. STK’ların ürün satışları ile online ticaret sitelerinde daha çok yer bulması, kaynakları daralan sivil toplum aktörleri için olumlu bir gelişme… 

Kampanyalarda az sayıda STK’nın sınırlı sayıda ürün ile yer alması, sivil toplum aktörlerinin alışveriş yolu ile kaynak geliştirme kabiliyetinin yeterince güçlü olmadığı şeklinde yorumlanabilir. Bununla birlikte, özel sektör ve sivil toplum iş birlikleri kapsamında pandemide artan iş birlikleri, Bir İyilik Olsun Hareketi ve Sepette İyilik projelerinin yarattığı ivme ile yaygınlaşabilir.

Bu yazıda yer verdiğimiz Trendyol’un Sepette İyilik Hareketi ile GittiGidiyor’un Bir İyilik Olsun kampanyaları dışında Givin ve İyilik Kazansın gibi uygulamalar da alışverişin sosyal fayda sağlamasına katkı sunan diğer örnekler. Örneğin, İyilik Kazansın Türkiye’deki STK’lara yapılan bireysel desteği arttırmak için inovatif bir çözüm olarak ortaya çıktı. İyilik Kazansın web sitesi üzerinden yapılan alışverişlerde, satın alınan ürünün mağazası bağış oranını alıyor ve kesinti yapmadan kullanıcının seçtiği STK’ya bağış olarak aktarıyor. Bu şekilde bugüne dek İyilik Kazansın sayfasında biriken bağış tutarı 7,585,28 TL’ye ulaştı. 

“Sepette İyilik Hareketi” 

Trendyol tarafından başlatılan Sepette İyilik Hareketi de STK’ların ortaya çıkardığı sosyal faydayı artırmayı ve sivil toplumun gelişmesine katkı sağlamayı amaçlıyor.

Alışveriş sitesi, daha önce platforma eklediği panel ile müşterilerini STK’lara bağış yapmaya teşvik etmiş ve STK’ların ürünlerini satmasına olanak tanımıştı. Bu sayede Türkiye’nin her yerinden dileyen bir müşteri alışveriş sitesi üzerinden STK’ların ürünlerine kolaylıkla ulaşabilir. 

Trendyol tarafından yapılan açıklamada, Sepette İyilik Hareketi ile gerçekleşen satışların tüm gelirinin, komisyon alınmadan STK’lara aktarıldığı belirtiliyor. Yanı sıra, Sepette İyilik Hareketi butiğindeki ürünlerin daha fazla sayıda müşteri tarafından görünebilmesi için pazarlama desteği veriliyor. Bu sayede, STK’ların platformdaki ürün satışlarından elde ettikleri ek gelirle, ürettikleri toplumsal faydayı artırmalarına katkı sağlamayı hedefliyor. Ayrıca, STK’ların bağış kabul ettikleri internet bağlantı adreslerini paylaşan Trendyol, müşterilerini STK’lara bağış yapmaya teşvik ediyor. 

Sepette İyilik Hareketi’ne destek olmak isteyenler, Trendyol’un web sitesine girerek ÇED, Givin, Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV), Kanserli Çocuklara Umut Vakfı (KAÇUV), Tüvana Okuma İstekli Çocuk Eğitim Vakfı (TOÇEV), Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV), Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği (TOFD), Tohum Otizm Vakfı, Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) ve Yeşilay’ın ürünlerinden satın alarak STK’lara alışveriş yaparak destek verebiliyorlar.

Projeye ilişkin Trendyol tarafından yapılan açıklamada, sosyal sorumluluk faaliyetlerinin ölçeklenebilir ve sürdürülebilir olmasına önem verildiği ve alışveriş platformu ile ticareti dijitalleştirirken Türkiye’nin kalkınmasına katkı sunmanın hedeflendiği belirtiliyor. Topyekûn kalkınma için kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının birlikte çalışması gerektiği hatırlatılan açıklamada, Sepette İyilik Hareketi’nin de özel sektör ve sivil toplum işbirliği kapsamında başlatıldığı ve müşterilerinin Sepette İyilik Butiği’ndeki ürünlerden satın alarak toplumsal sorunların çözümüne ortak olmaya davet edildiği belirtiliyor. 

Trendyol’un #BirliktenKuvvetDoğar sloganıyla pandemide başlattığı ve Biz Bize Yeteriz Türkiyem ile Kızılay, TEMA gibi çeşitli STK’lara doğrudan bağış yapılmasını olanaklı kılan bir web sayfası da bulunuyor.

Trendyol tarafından hayata geçirilen bir diğer kampanya “1 Al 1 Bağışla – Aynı Çatı Altında Umutla Yarına”; bu kampanya, Türk Kızılay ve P&G iş birliği ile yürütülüyor. Kampanya ile Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde ihtiyaç sahiplerine hijyen paketleri ulaştırılıyor. Kampanya sayfasından satın alınan her bir hijyen paketi ile ihtiyaç sahibi bir aileye aynı paketin ulaştırılmasına destek verilmiş olunuyor. 

Yine Trendyol’un desteği ile Tohum Otizm Vakfı’nın hayata geçireceği Tohum Online Alışveriş Festivali, otizmli çocuklar yararına düzenleniyor.  Festival, 15 Eylül-15 Ekim tarihleri arasında yapılacak. 

“Bir İyilik Olsun” Kampanyası 

Açık Açık ile GittiGidiyor iş birliği ile hayata geçen “Bir İyilik Olsun” ile alışveriş sitesinde STK’ların ürünleri tek bir çatı altında toplanıyor. Kâr amacı gütmeyen bu kampanyada, web sayfası üzerinden seçilen STK’ların mağazalarından alışveriş yaparak sivil toplum çalışmalarına katkıda bulunulması hedefleniyor. 

GittiGidiyor tarafından yapılan açıklamada, “Açık Açık Platformu iş birliğiyle iyiliğin yarattığı enerjinin herkes tarafından keşfedilmesini sağlamayı ve STK’lara destek olmanın” amaçlandığı ifade ediliyor. Bu şekilde, STK’ların ürünlerinin daha hızlı ve kolay bir şekilde kullanıcılara ulaştırılması öngörülüyor. 

Türkiye’de bağışçıları, bağışçı haklarını tanıyan şeffaf ve hesap verebilir dernek ve vakıflarla bir araya getiren Açık Açık Derneği’nde (Platformu) yer alan 11 STK  “Bir İyilik Olsun” sayfasında ürünlerini satışa sunuyor.

“Bir İyilik Olsun” sayfasında; Bir Dilek Tut Derneği (Make a Wish), Gülmek İyileştirir Derneği, İstanbul Zihinsel Engelliler için Eğitim ve Dayanışma Vakfı (İZEV), Kanserli Çocuklara Umut Vakfı (KAÇUV), Temel İhtiyaç Derneği (TİDER), Tohum Otizm Vakfı, Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG), Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV), Türkiye Omurilik Felçlileri Derneği (TOFD), Tüvana Okuma İstekli Çocuk Eğitim Vakfı (TOÇEV) ve Yeşilay yaklaşık 250 ürünü GittiGidiyor üzerinden tüm Türkiye’ye sunuyor.

Az ve Bilinçli Tüketim ile Türetici Olmaya Davet 

Açık Açık Derneği ve Adım Adım Platformu kurucularından Bilgi Üniversitesi Öğretim üyesi Doç. Dr. Itır Erhart ile Gittigidiyor iş birliğiyle hayata geçirdikleri Bir İyilik Olsun projesini ve pandemide tüketim alışkanlıklarımızın nasıl değişebileceğini konuştuk. 

Öncelikle Bir İyilik Olsun kampanyasının Açık Açık Platformu olarak neyi hedeflediklerini sorduk. Erhart, ”Şeffaf ve hesap verebilir STK’ların ürünlerin görünürlüğünün artmasını, daha çok kişiye ulaşmasını hedefledik. Özellikle COVID-19 pandemi döneminde adil üretim, sorumlu tüketim daha da önem kazandı. Bu projeyle bizler de bir yandan da buna vurgu yapmak istedik.” diyor. Erhart, sivil toplum ve özel sektör iş birliklerini çok değerli bulduğunu belirterek, Bir İyilik Olsun projesinin başka iş ve güç birliklerine ilham vermesini umuyor. 

Bir İyilik Olsun projesinde, Açık Açık Platformu’ndan ürünleriyle yer alan 11 STK sayısının artacağın kaydeden Erhart, pandemi sayesinde az ve bilinçli tüketim, satın aldığımız ürünlerin nereden geldiğini, hangi şartlarda kim tarafından üretildiğini sorgulayanların sayısının gün geçtikçe arttığına dikkat çekiyor. Moda dergilerinin de bu yönde girişimleri olduğunu ve kendisinin GQ’da modern etik üzerine yazarak, bu konulara değindiğini kaydeden Itır Erhart, bu konuda hepimize sorumluluk düştüğünü hatırlatıyor.  

İhtiyacımız kadar satın almak, satın aldığımız ürünlerin üretim şartlarını sorgulamak, daha adil şartlarda, hiçbir canlıya ve doğaya zarar vermeden üretilmiş ürünleri tercih ve talep etmek… Bireyler olarak sorumluyuz gezegenden… Sosyal medyada paylaşım yapalım; neden bu ürünleri tercih ettiğimize dair, paylaşalım. Herkesi türetici olmaya davet edelim…

STK’ların alışveriş siteleri ile iş birliği yapmalarının sivil toplumda kaynak geliştirme yöntemlerinden biri olduğundan hareketle, Itır Erhart’a özel sektörün sivil alana katkısına ilişkin pandemide dikkatini çeken örnekler olup olmadığını sorduk. Erhart, pandemi döneminde özel sektör ve STK iş birlikleri çok arttığını vurgulayarak, süreçten çok etkilenen özel tiyatrolar için Tiyatro Kooperatifinin başlattığı kampanyaya Anadolu Efes’in verdiği desteği örnek olarak gösteriyor.  Bin adet gösterim kartı satın alan Anadolu Efes, bu kartları tıp öğrencilerine hediye etti ve soruna dikkat çekerek projenin yaygınlaşmasını destek verdi. Dahası, tıp öğrencilerini sanatla buluşturdu.