Bir Başlangıç Olarak Eğitim Verisi Okuryazarlığı
Yaz Okulu’nda Buluşmak

Eğitim alanında çalışan STK’lar pek çok alanda işbirliği yapıyor. Başka alanlarda farklı amaçlarla veriden yararlanılırken, eğitim alanında da veri temelli politika yapmanın önemi bilinirken, neden eğitim verisi ve veri okuryazarlığı STK’ların bir araya gelmesi için yeni bir sebep olmasın? 

Son yıllarda üretilen verinin miktarı ve üretim hızı artıyor. Pek çok alanda farklı amaçlarla verilerden yararlanılıyor. Eğitim de bu alanlardan biri. Veri ve veri okuryazarlığı başka alanlarda olduğu gibi eğitim politikaları alanında da tüm paydaşlar için çok önemli. Bu öneme dikkat çekmek ve alana katkıda bulunmak için Eğitim Reformu Girişimi (ERG), Friedrich Naumann Vakfı Türkiye’nin (FNF) desteğiyle dokuz uzmanı ve eğitim alanında çalışan 15 sivil toplum kuruluşundan* (STK) 23 katılımcıyı 12-14 Ağustos tarihlerinde çevrimiçi olarak düzenlenen Eğitim Verisi Okuryazarlığı Yaz Okulu’nda bir araya getirdi. Hem katılımcı hem de proje koordinatörü olarak yer aldığım Eğitim Verisi Okuryazarlığı Yaz Okulu, veri ve veri okuryazarlığı üzerine düşünmek, eğitimi izleme ve değerlendirmede kullanılan mevcut göstergeleri birlikte tartışmak ve eğitim alanında çalışan STK’ların başka konulardaki işbirliklerini bu alana da taşımak için önemli bir başlangıçtı.

ERG, 2008’den bu yana Eğitim İzleme Raporları aracılığıyla eğitimle ilgili belirli verileri eğitim izleme göstergelerine dönüştürüyor ve kamuoyuyla paylaşıyor. Bu deneyim, veriye dayalı politikaların öneminin yanı sıra Türkiye’de eğitim verisine ilişkin sorunlar ve fırsatlar üzerine düşünmeyi sağladı. Türkiye’de okula devam durumundan sınav puanlarına eğitimle ilgili pek çok veri üretiliyor. Ancak bu verilerin sadece sınırlı bir bölümü kamuoyuyla paylaşılıyor. Paylaşılanların ise paydaşlar tarafından kullanılabilmesi için ya göstergelere dönüştürülmesi ya da paydaşların veri okuryazarı olmasının desteklenmesi gerekiyor. Göstergeler, eğitim politikalarının durumu ve etkilerini veri temelli izlemek ve değerlendirmek için çok önemli. Fakat ulusal ve uluslararası kurumlar tarafından kullanılan bazı göstergeler etkili bir izleme ve değerlendirme yapabilmek için yeterli değil. Bu göstergelerin paydaşlar tarafından tartışılması ve yeni göstergelerin belirlenmesi gerekiyor. Eğitim verileri ve göstergeleriyle sadece politikalar izlenmiyor, veriler politikalardan etkilenen paydaşların görünürlüğünü de artırıyor. Örneğin, eğitime erişimde dezavantajlı durumda olan Suriyeli ya da engelli çocuklarla ilgili veri paylaşılması, bu grupların sorunlarının kamuoyunda daha iyi bilinmesini sağlayabilir. Verilerle ortaya çıkan sonuçlar eğitim politikalarının değişmesine ve paydaşların ihtiyaçlarıyla daha uyumlu politikaların yapılmasına yol açabilir. Bunun için veriyi analiz edebilmenin yanı sıra veri ile savunuculuk yapabilmek, verinin sosyal etkisini yönetmek gerekiyor. 

Tüm bunlar ve daha fazlası ERG’yi eğitim verisi ve veri okuryazarlığı üzerine alandaki başka STK’larla bir araya gelip düşünmeye teşvik etti, FNF fon desteği verdi. Herkes eğitim alanında çalıştığı ve mevsimlerden yaz olduğu için bu buluşma noktasına “yaz okulu” denildi. Buluşma pandemi nedeniyle çevrimiçi olsa da tüm katılımcılar üç gün toplam 20 saat ekran başındaydılar. Dokuz uzman ve 17 kurumdan 23 katılımcının katkılarıyla üç günün sonunda herkesin yorgun ama mutlu ve heyecanlı olduğu bir başlangıç yapıldı. 

Yaz okulunda dördü eş zamanlı olmak üzere dokuz oturum ve eğitim göstergeleri üzerine grup çalışmaları yapıldı. İlk gün, ERG Politika Analisti Yeliz Düşkün’ün eğitim izleme göstergeleriyle Türkiye’de eğitimin mevcut durumunu anlatması ile başladı. Katılımcılar öğleden sonra veriyle çalışmaya giriş yaptılar. Akademisyen ve Veri Okuryazarlığı Derneği, Açık Veri GazeteciliğiTR kurucusu Pınar Dağ’ın eğitmen olduğu üç saatlik uygulamalı temel veri eğitiminde veri toplama, veri düzenleme, veri görselleştirme ve veri analizi konularına giriş yapıldı. Bu alanlarda katılımcılarla çeşitli araçlar ve kaynaklar paylaşıldı. İkinci gün eğitim verilerine odaklanıldı. İlk oturum eğitim alanında yapılan her çalışmanın temeli olan eğitim ve çocuk hakları üzerineydi. Hümanist Büro’dan Avukat Seda Akço, eğitim hakkının başka hak kategorileriyle ilişkisinden ve Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de yer alan temel ilkelerden (eşitlik, yarar, bütüncüllük) bahsetti. Bu oturumdan sonra katılımcılar seçtikleri alanlara göre dört çalışma grubuna (eğitimde mülteci çocuklar, öğretmen politikaları, özel eğitim ve sosyoekonomik eşitsizliklerin eğitime etkisi) ayrıldılar. Çalışma gruplarında önce alan uzmanı izleme ve değerlendirme çalışmalarına yönelik paylaşımda bulundu. Eğitimde mülteci çocuklar çalışma grubunda bu paylaşım İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden Prof. Dr. Pınar Uyan-Semerci, öğretmen politikalarında ERG Politika Analisti Yeliz Düşkün, özel eğitimde Engelli Hakları Aktivisti ve Araştırmacı İdil Seda Ak, sosyoekonomik eşitsizliklerin eğitime etkisinde ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi Çocuk Politikaları Koordinatörü Yaprak Sarıışık tarafından yapıldı. 

Paylaşımların ardından katılımcılar alanlarıyla ilgili birlikte çalışmaya başladılar. Bu çalışmada önce alanda sık kullanılan iki göstergenin eğitim izleme ve değerlendirme çalışması için yeterliliği tartışıldı. Eğitimde mülteci çocuklar ve özel eğitim gruplarında kullanılan göstergelerin veri eksikliği nedeniyle büyük resmi göstermekte yetersiz olduğu söylenirken, öğretmen politikaları ve sosyoekonomik eşitsizliklerin eğitime etkisi gruplarında ise ilk adımın kavramları doğru tanımlamak olması gerektiği belirtildi. Örneğin, başarı kavramı sadece akademik başarı olarak düşünüldüğünde sosyoekonomik eşitsizliklerle ilgili göstergelerin toplumdaki bu yanlış başarı algısını desteklemek için bir araç haline gelebileceği ifade edildi. Bu çalışmanın ardından gruplar alanla ilgili merak ettikleri konuları araştırmak için göstergeler tasarlamaya başladılar. Bu çalışma üçüncü günde de göstergeler için ihtiyaçların konuşulmasıyla devam etti. 

İlk gün veriyle çalışmaya başlayan, ikinci gün farklı alanlarda derinleşen katılımcılar, son gün verinin savunuculuk ve sosyal etki boyutları üzerine oturumlara katıldılar. Bu oturumlardan ilki Pikan Ajans’ın kurucularından Pınar İlkiz’in uzman olarak katıldığı veri ile savunuculuk oturumuydu. Bu oturum içerisinde, ERG İletişim Koordinatörü Özge Karakaya da ERG’nin veriyi iletişim çalışmalarında nasıl kullandığını katılımcılarla paylaştı. Sonraki oturumunda ise Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu’ndan (KUSIF) Proje ve Eğitim Sorumlusu Agatha Fortuna ve Proje Uzmanı Ayşegül Taşıtman yer aldı. Bu oturumda ise sosyal etki yönetiminden ve bunun için verinin nasıl kullanıldığından söz edildi. Kapanış oturumunda grup çalışmalarının çıktıları üzerine konuşuldu. Sadece verinin değil, verinin arkasındaki hikayelerin de peşine düşmek gerektiği vurgulandı. “Yaz okulunu kapatmıyoruz” denerek bir daha görüşmek üzere vedalaşıldı. 

“Eğitim alanında çalışan STK’lar pek çok alanda işbirliği yapıyor. Başka alanlarda farklı amaçlarla veriden yararlanılırken, eğitim alanında veri temelli politika yapmanın önemi bilinirken, neden eğitim verisi ve veri okuryazarlığı STK’ların bir araya gelmesi için yeni bir sebep olmasın?” denerek başlayan bu yolculuk, yeni maceralarla devam edecek. Katılımcılar birlikte yeni hayaller kurmaya devam ediyor. Yaz okulunda uzmanların yer aldığı tüm oturumlar başka eğitim paydaşlarıyla da paylaşmak için kaydedildi. ERG, FNF’nin desteğiyle 2008 yılından beri izlediği eğitim göstergelerini bir kitapçık olarak yayımlamaya hazırlanıyor. Siz de bu yolculuğa dahil olmak isterseniz, tüm bunları ve eğitim verisi okuryazarlığıyla ilgili başka gelişmeleri Eğitim Verisi Okuryazarlığı Yaz Okulu’nun internet sayfası üzerinden takip edebilirsiniz. 

* Eğitim Verisi Okuryazarlığı Yaz Okulu’na katılan STK’lar şunlardır: Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV), Başka Bir Okul Mümkün (BBOM), Diyarbakır Eğitimi İzleme ve Reform Girişimi (DiERG), Hayata Destek Derneği, Herkes için Erişilebilir Yaşam Akademisi Derneği (HEY Akademi), Kalkınma Atölyesi (KA), Köy Okulları Değişim Ağı (KODA), Maya Vakfı, Öğretmen Ağı (ÖA), Öğretmen Akademisi Vakfı (ÖRAV), Tarlabaşı Toplum Merkezi (TTM), Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV), Tohum Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı, Sulukule Gönüllüleri Derneği (SGM) ve Eğitim Reformu Girişimi (ERG). 

Özgenur Korlu

Eğitim Reformu Girişimi

Araştırmacı