TBMM Araştırma Komisyonu, Faytonlardaki Atların Haklarını Kabul Edecek Mi?

Mayıs ayında kurulan TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu’nda gündeme gelen konulardan biri de atların yaşadığı fayton zulmüydü. Yıllardır tartışma konusu olan ve kamuoyunun yoğun tepkisini çeken faytonlar, bu kez yasaklanacak mı? Araştırma komisyonu, fayton zulmüne karşı nasıl bir tavır alacak; ne gibi önerilerde bulunacak? Hayvan hakları aktivistleri, zulmün sona ermesi için tek çözümün faytonların kaldırılması olduğunu savunuyor. TBMM Araştırma Komisyonu, ezber bozup faytonlarda çalıştırılan atların haklarını kabul mü edecek Yoksa ezberden düşünüp atları “robot” gibi tanımlamaya devam mı edecek? Hak mı ağır basacak, kölelik mi?..

15 Mayıs’ta göreve başlayan TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu, hayvan hakları ihlâllerini, hem STÖ’lerden hem de hayvan hakları hareketince eleştirilen sektör temsilcilerinden dinledi. Komisyonun üzerinde durduğu hayvan hakları ihlâllerinden biri de faytonlardaki sistematik zulüm ve can kayıplarıydı. Komisyonda bilgisine başvurulan Faytona Binme Atlar Ölüyor İnisiyatifi, faytonlarda kullanılan atların maruz bırakıldıkları hak ihlâllerine ilişkin bir sunum yaptı; milyonlarca yurttaşın ve yüzlerce STÖ’nün ortak talebini Meclis’te yineledi: Atlı faytonlar tamamen kaldırılsın!

 Araştırma komisyonunda, faytonlarda çalıştırılan atların yaşadığı hak ihlâlleri ve talepler ile ilgili bir sunum yapan Faytona Binme Atlar Ölüyor İnisiyatifi Sözcüsü Elif Ertürk şöyle konuştu: “Türkiye’deki faytonların büyük kısmı İstanbul Adalar’da. Atların hiç de doğasına uygun olmayacak şekilde asfalt zeminde, kışın soğuğunda, yazın sıcağında çok dik yokuşlarda, insan kalabalığının, trafik gürültüsünün olduğu yerlerde atların ölümüne çalıştırıldığını görüyoruz. 2015 yılında, bir yılda ölen at sayısı 400’ken bugün 2019’a geldiğimizde ölen at sayısı maalesef 2 katına çıktı sadece Adalar’da. Haziran 2018’de Ruam hastalığı karantinası nedeniyle Adalar’a at girişi yasaktı. Fakat tüm bunlara rağmen Anadolu’dan getirilen 209 at Büyükada’ya sokuldu, 220 at da maalesef Beykoz’daki bir arazide feci koşullarda, yağmurun, güneşin altında aylarca bekletildi”.

Ne Talep Ediliyor?

Bugüne kadar faytonların kaldırılması yönünde alınan UKOME (İBB’deki, faytonlar konusunda yetkili karar merci) kararlarının hiçbir şekilde uygulanmadığına dikkat çeken Ertürk, faytonların tamamen yasaklanması ve atların koruma altına alınması gerektiğini ifade etti. Faytona Binme Atlar Ölüyor İnisiyatifi’nin talepleri, komisyon toplantısında şöyle aktarıldı:

“Nostalji ve turizmin bir unsuru olarak pazarlanan ve ayakta duran faytonculuğun derhâl yasaklanmasını istiyoruz. Burada çalıştırılan tüm atların emekliye ayrılmasını istiyoruz. Bu atların yaşam hakları güvence altına alınarak ömürlerinin sonuna kadar yaşamsal ihtiyaçlarının giderileceği, her türlü tehlikeden ve tehditten uzak bir barınak yapılmasını istiyoruz. ‘Emekliliğe ayrılan’ atların bu güvenli merkezlerde yaşatılmalarını istiyoruz. ‘Yük hayvanı’, ‘binek hayvanı olarak mevzuatta tanımlanan hayvanlar için de ciddi bir koruma politikası izlenmeli, altyapısı oluşturulmalı”. 

Meclis’ten Sokağa: Gerçeklik Küpü Eylemi…

Meclis’te faytonlarda sömürülen atlara özgürlük talep edilirken, sokaklarda fayton zulmü teşhir edilmeye devam edildi. Geçtiğimiz ay, Bağımsız Hayvan Hakları Topluluğu, Hayvan Özgürlüğü İnisiyatifi, Hayvanlarla Dayanışma İnisiyatifi (HAYDİ) ve İstanbul Vegan İnisiyatifi’nin çağrısı ile bir araya gelen hayvan özgürlüğü aktivistleri, Türkiye’nin şimdiye dek en büyük “gerçeklik küpü” (Cube of Truth) eylemini gerçekleştirerek faytonlarda atlara yaşatılan zulmü iki saat boyunca insanlara gösterdiler.

Hayvan özgürlüğü aktivistleri, bu ay ise Ekrem İmamoğlu, İBB Başkanı seçildikten sonra ilk kez Saraçhane’deki İBB binası önündeydi. Okunan basın açıklamasında, İmamoğlu’nun verdiği sözü tutması ve faytonların bir an önce kaldırılması talep edildi. Birkaç gün önce ise Don Kişot Bisiklet Kolektifi’nin “Faytondan in bisiklete bin” çağrısıyla Kadıköy Adalar İskelesi önünde buluşan bisiklet sürücüleri, atlı faytonların kaldırılması için Bostancı Adalar İskelesi önüne kadar bisiklet sürdü.

Fayton zulmüne karşı toplumsal tepki gün geçtikçe artarken, TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu, faytonlarda çalıştırılan atların durumunu yerinde gözlemlemek için, ikinci çalışma ziyaretini İstanbul Adalar’a gerçekleştirdi. Çalışma ziyareti boyunca hiç hoş görüntülerle karşılaşmadıklarını ifade eden TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu Başkanı ve Ak Parti Tekirdağ Milletvekili Mustafa Yel, “Hayvanların bir dakika bile durmaması gereken yerlerdeyiz. Biz burada tespitlerimizi dile getirip bununla ilgili yerel yönetimler başta olmak üzere valiliğimize de belirttiğimiz aksaklıkları yazacağız. Bulunduğumuz görev dolayısıyla biz, hayvan hakları ihlâli var mı yok mu onu tespit ediyoruz. Veteriner sağlık hizmetleri konusunda eksiklikler olduğunu; düşkün, bitkin, güçten düşmüş hâldeki hayvanların da bakılmayıp ormana bırakıldığı konusunda çok güçlü düşüncelerimiz, bize gelen iddialar var. Bu hayvanların da korunması, barınması için onlarla ilgili bakımevi, rehabilitasyon merkezlerinin yapılmasının zorunluluk olduğunu görüyoruz” diye konuştu.

TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu üyelerinden, CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca ise “Buradaki durum, atlar açısından çok kötü. Çok sağlıksız bir ortam. Bu kadarını beklemiyordum. Gerçekten çok kötü şartlar gördüm” şeklinde konuştu.

Komisyon Neler Önerecek?

Çalışma ziyaretinde tespit ettikleri noktaları ve hak ihlâllerini Cumhurbaşkanı Erdoğan’a birinci ağızdan aktardığını açıklayan Komisyon Başkanı Yel, araştırma komisyonu raporunda birçok çözüm önerisinde bulunacaklarını açıkladı. Basına yansıyan öneriler şöyle:

– “Faytonculuk” adı altındaki mafyatik yapılanmaların önlenmesi, çeşitli STK’lerin menfaat elde etmesiyle ilgili konular gibi bu tarz yapıları da ortadan kaldırmakla ilgili İçişleri Bakanlığı başta olmak üzere ilgili bakanlık ve birimlere önlem almaları için teklifler olacak.

– Atlı faytonların ulaşımdan tamamen çekilmesi; elektrikli, motorlu araçların devreye sokulması önerilecek. Atlı faytonlar turistik amaçlı olarak sınırlı sayıda Adalar’da bulundurulabilir.

– Turistik faytonlarda da kullanılacak atların Adalar’ın coğrafî yapısına uygun olması sağlanabilir. Yokuşlu ve engebeli yollarda daha verimli çalıştıkları söylenen Katana ırkı atlar getirtilebilir.

– Sağlık ve hijyenik şartlar sürekli takip edilmeli.

– Deniz polisi ve sahil güvenlik sıkı denetim yaparak kaçak at girişini engelleyecek. Yaş sınırı gelebilir.

– Faytonlardaki atların çalışma koşulları düzenlenebilir.

– Atlar “sahipli” olsa da belediyeler, veteriner hekim çalıştırma zorunluluğu getirebilmeli.

– “Sahipli hayvan” statüsünde olan atlar, faytoncuların kendi çiftliklerinde, bahçelerinde beslenmiyor; atları kamunun ortak malı olan yerlerde gezdiriyorlar. Dolayısıyla tüm kamuyu etkileyen bu konuda belediyeler düzen getirmeli.

Hayvan hakları örgütleri, atlı faytonlar tamamen kaldırılmadan zulüm ve kölelik koşullarının da ortadan kalkmayacağı, işkence ve ölümlerin durdurulamayacağı görüşünde…

Siyasîler Faytonlar İçin Neler Söyledi?

Faytonlardaki zulüm, daha önce de birçok kez siyasîlerin söylemlerine konu olmuştu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 24 Haziran 2018’deki Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçiminden bir gün önce seçmenlere seslendiği mitingde “Atları faytonların boyunduruğundan kurtaracağız” demişti. Erdoğan’ın bu beyanının üzerinden 13 ay geçmesine rağmen, yürürlükteki mevzuatın tam olarak, hayvanlar lehine uygulanması, atlı faytonların iyileştirilmesi ya da düzenlenmesi konusunda bile hiçbir gelişme yaşanmadı. Bu ay, Komisyon Başkanı Mustafa Yel, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tekrar söz verdiğini aktardı: “Hayvanseverler rahat olsun. Hassasiyetle takipçisiyim, gereken yapılacak”

Fayton zulmü, geride bıraktığımız yerel seçim sürecinde de sıkça gündeme gelmiş; İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanlığı için yarışan Cumhur İttifakı’nın adayı Binali Yıldırım da Millet İttifakı’nın adayı Ekrem İmamoğlu da fayton zulmünün gündemlerinde olduğunu belirtmişti. Yıldırım, “Bu rezilliğe bir son vereceğiz. Her şey para demek değil” derken, İBB Başkanı seçilen İmamoğlu ise Hayvan Hakları Yasama İzleme Delegasyonu’nun hazırladığı ve faytonların kaldırılmasını da içeren “Söz Veriyorum” belgesini 27 Mart’ta imzalamıştı.

23 Haziran’da tekrarlanan İBB Başkanlığı seçimlerinde yeniden seçilen İmamoğlu, şu ana dek faytonlarda kullanılan atlar konusunda bir adım atmış değil. Ajanimo.com haber sitesinde, 20 Haziran’da yayınlanan röportajda, Ekrem İmamoğlu, kendisine sorulan fayton zulmü ile ilgili soruya şöyle yanıt verdi: “Fayton uygulamasına son veriyoruz. Elektrikli faytonlarımız kullanıma geçecek. Tüm hayvanlarımıza uygulanan zulümü engellemek için elimizden gelen her şeyi yapacağız”. 

İBB kulislerinde ise, İmamoğlu ve ekibinin fayton zulmü konusunda girişimde bulunmak için, TBMM Genel Kurulu’na sunulacak araştırma komisyonu raporunu bekleyeceği; komisyondan muhtemelen çıkacak olan “faytonları sembolik sayıya düşürerek sınırlandırma” yönündeki tavsiye kararını uygulayarak hayvan haklarına duyarlı yurttaşların tepkisini çekmemeye çalışacağı konuşuluyor.