TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu’nda Neler Konuşuldu?

Parlamentoda grubu bulunan beş siyasî partinin önerisi ile Şubat 2019’de kurularak 15 Mayıs’ta faaliyetlerine başlayan “Hayvanların Haklarının Korunması ile Hayvanlara Eziyet ve Kötü Muamelelerin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu”, TBMM’nin tatile girmesi ile çalışmalarına ara verdi. Komisyonda, hayvan hakları ihlâlleri, STK’lerce kapsamlı bir şekilde dile getirildi. Araştırma Komisyonu Başkanı, Ak Parti Tekirdağ Milletvekili Mustafa Yel, komisyon raporunun Ekim ayında tamamlanacağını açıklarken, Sivil Sayfalar olarak komisyonun bu süreçteki çalışmalarını sizler için derledik.

Şubat 2019’da, Meclis’te grubu bulunan beş siyasî partinin önerisi ile kurulmasına karar verilen “Hayvanların Haklarının Korunması ile Hayvanlara Eziyet ve Kötü Muamelelerin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu”, 15 Mayıs’ta yaptığı ilk toplantı ile komisyon başkanlık divanını belirleyerek göreve başladı. Komisyondaki başkanlık divanında, Ak Parti Tekirdağ Milletvekili Mustafa Yel başkan, Ak Parti Ankara Milletvekili Nevzat Ceylan başkanvekili, Ak Parti Çanakkale Milletvekili Jülide İskenderoğlu sözcü, Ak Parti Ankara Milletvekili Zeynep Yıldız da kâtip üye olarak görev aldı.

Araştırma komisyonunda 12 üye vekil görev yapıyor. Komisyonun yarısını, 6 Ak Partili vekil oluşturuyor; komisyonda CHP’nin 3; HDP, MHP ve İyi Parti’nin de birer üyesi bulunuyor.

Komisyondaki 12 vekilin neredeyse tamamı, evini hayvanlarla paylaşıyor. Komisyon başkanı Ak Parti Tekirdağ Milletvekili Mustafa Yel, evini altı hayvan ile paylaşıyor; komisyon üyelerinden Ak Parti İstanbul Milletvekili Serap Yaşar’ın ise iki kedi ile evini paylaştığını biliyoruz. 

Komisyonun başkanvekili Ankara Milletvekili Nevzat Ceylan ise eski bir bürokrat. Ceylan, şimdiki adı Tarım ve Orman Bakanlığı olan bakanlıkta Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü ile Doğa Koruma Vakfı başkanlığı yapmış bir isim… Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF – Türkiye), Ceylan’dan şöyle bahsediyor: “…Toplam 73 bin hektarlık alan, 1994 yılında bakanlık tarafından milli park ilan edildi. Bu ve daha birçok çalışma sayesinde 1990’ların ortaları, Orman Bakanlığı’nın ve dönemin Milli Parklar Genel Müdürü Nevzat Ceylan’ın önemli katkılarıyla, Türkiye’nin doğa koruma tarihinde korunan bölgeler açısından en çok başarının elde edildiği zamanlardan biri olarak hatırlanıyor”. Yine Nevzat Ceylan, Türkiye’de avcılığın, haftada üç güne düşürülmesine ön ayak olan bir bürokrat olarak tanınıyor. 

Komisyonun sözcülüğü görevini yürüten Çanakkale Milletvekili Jülide İskenderoğlu’nun ise hayvanları çok sevdiği her hâlinden belli; genelde vekiller bir barınağı ziyaret ettiğinde kokudan burnunu kapatır, köpeklerden uzak durur. Jülide Hanım, zaman bulsa barınaktaki hayvanları neredeyse teker teker sevecekti… Komisyonun kâtip üyesi Ankara Milletvekili Zeynep Yıldız ise komisyon toplantılarının neredeyse tamamını yakından, ilgiyle takip ediyor. Yıldız, hayvan hakları ihlâlleri ile ilgili videoları izleyemiyor; belli ki yüreği kaldırmıyor… Zeynep Yıldız, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, hayvan hakları ile ilgili oluşturulacak yasa teklifi için görevlendirdiği Ak Parti heyetinde de yer alıyordu. Komisyonun Ak Partili bir diğer üyesi de hukukçu, İstanbul Milletvekili Serap Yaşar; kendisi uzun süre sivil toplumda çalışmış bir vekil. Mülteci hakları alanında çalışan Yaşar, hak mücadelesine yabancı bir isim değil. Komisyonun Ak Partili üyesi Kars Milletvekili Yunus Kılıç da TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Başkanı; kendisi aynı zamanda bir veteriner hekim, profesör. Geçmiş dönemlerde Tarım ve Orman Bakanı olarak görev yapan siyasetçilere danışmanlık yapmış bir vekil… 

CHP’nin kadrosu da hayvan haklarına aşina isimlerden seçilmiş. CHP Doğa Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı ve Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca; kendisini İstanbul Barosu Hayvan Hakları Komisyonu’ndan ve aynı zamanda Oyuncular Sendikası’ndan tanıdığımız İstanbul Milletvekili Sera Kadıgil… Komisyonun CHP’li bir diğer üyesi ise Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz; kendisini ekolojik duyarlılığı ile tanıyoruz. 

İyi Parti’nin komisyondaki üyesi ise Mersin Milletvekili Zeki Hakan Sıdalı; kendisi komisyonun en ilgili üyelerinden… Sıdalı da evini hayvanlar ile paylaşan ve sivil toplum diyaloğuna oldukça önem veren bir vekil. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) ve TBMM Çevre Komisyonu Üyesi de olan Sıdalı, komisyona seçildikten sonra kendi ilindeki barınağı merak ederek ziyaret etti. Sıdalı, devletin hayvanlara yönelik şiddeti kolaylıkla önleyebileceğine, denetimlerin layıkı ile yapıldığında ihlâllerin büyük ölçüde azalacağına inanıyor. Haksız da sayılmaz…

HDP’nin komisyondaki üyesi Oya Ersoy. Hukukçu olan Oya Ersoy’u, ekoloji duyarlılığı ile tanıyoruz, kendisi aynı zamanda Halkevleri’nin eski genel başkanı.

MHP’nin komisyondaki üyesi, Hasan Kalyoncu… Biyoloji profesörü olan Kalyoncu da Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu’nda, komisyonun başkanvekili. Kendisinin de imzacı olduğu, Hayvanları Koruma Kanunu’nun değişikliği ile ilgili bir kanun teklifi, TBMM Çevre Komisyonu’nda hâlâ bekliyor.

Komisyon üyesi vekillerin, hayvanlara karşı bir duyarlılıkları olduğu kesin ancak bu duyarlılıklarının, komisyon raporuna nasıl yansıyacağını, 376 STK ve oluşumun müşterek taleplerini iletmek üzere kurulan Hayvan Hakları Yasama İzleme Delegasyonu ile diğer STK ve gönüllülerin beklentilerini ne kadar karşılayacağını Ekim ayında göreceğiz. Meclis tatile girdi ama komisyondaki yasama uzmanları ve danışmanların mesaisi sürüyor. Araştırma komisyonu raporunun, 4 Ekim Dünya Hayvanlar Günü’nde açıklanması kuvvetle muhtemel…

10 Kez Toplandı; 2 Kez Çalışma Ziyareti Düzenledi

Araştırma komisyonu, 15 Mayıs’tan Meclis tatile girene kadar, 10 kez toplandı. Komisyon üyesi vekiller, iki çalışma ziyareti düzenledi: Bunlardan ilki Ankara’da gerçekleşti; komisyon, Ankara Büyükşehir Belediyesi ve Çankaya Belediyesi’nin barınaklarını -mevzuatta geçici bakımevi diye tanımlanan tesisler- gezdi ve belediye görevlilerinden bilgi aldı. Komisyonun barınak ziyaretlerine, Hayvanların Yaşam Hakları Konfederasyonu (HAYKONFED) temsilcileri ile Ankaralı hayvan koruma gönüllüleri de refakat ederek barınaklarda yaşanan hayvan hakları ihlâlleri hakkında komisyon üyelerine bilgi verdi. Komisyonun ikinci durağı ise İstanbul’du. Komisyon üyeleri, Adalar’daki faytonlarda çalıştırılan atların koşullarını yerinde gözlemledi ve yaşanan sorunlar ve hak ihlâlleri konusunda bilgi aldı. Komisyonun çalışma ziyaretine Faytoncular Odası temsilcileri katılırken, Adalar ilçesindeki yönetici ve bürokratlar da faytonlara dair komisyon üyelerine bir sunum yaptı. Komisyon üyeleri, Adalar’daki çalışma ziyaretinin ardından İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin “Tepeören Sahipsiz Hayvan Geçici Bakımevi ve Bahçeli Yaşam Alanı”nı gezerek belediye yetkililerinden bilgi aldılar.

Ayrıca Komisyon Başkanı Mustafa Yel ve Komisyon Sözcüsü Jülide İskenderoğlu, komisyonda göreve başladıktan birkaç gün sonra, Lapseki-Çardak Hayvan Koruma Derneği, Dayanışma Hayvan Hakları Federasyonu ve Hayvan Hakları Yasama İzleme Delegasyonu’nun birlikte organize ettiği “Trakya-Kuzey Ege Hayvan Hakları ve Yasalar Çalıştayı”na katılarak hayvan koruma gönüllüleri ile bir araya geldi ve Lapseki’deki hayvan barınağını ziyaret etti.

21 hayvan koruma/hayvan hakları STÖ’sü, 2 gönüllü ve 4 meslek örgütü dinlendi

Komisyon hem davet ettiği hem de kendisine başvuran, toplam 21 sivil toplum örgütünü dinledi. 

Komisyonda, sırası ile Doğa Derneği, Hayvanların Yaşam Hakları Konfederasyonu (HAYKONFED), Karadeniz Hayvan Hakları Federasyonu, Empati Platformu, Ege Hayvan Hakları Federasyonu, Hayvan Hakları Federasyonu (HAYTAP), Hayvan Hakları Yasama İzleme Delegasyonu, Dayanışma Hayvan Hakları Federasyonu (DAYANIŞMAFED), Hayvanlara Adalet Derneği (HAD), Faytona Binme Atlar Ölüyor İnisiyatifi, Yunuslara Özgürlük Platformu, Hayvan Hakları İzleme Komitesi (HAKİM), Hayvan Hakları ve Etiği Derneği, Deneye Hayır Platformu, Anadolu Hayvan Hakları Federasyonu (ANADOLUFED), Hayvan Kurtarma Derneği, Simorg Derneği, Empati Dohaysa Derneği, Patiko Başkent Birliği, Ak Teşvikiye Hayvanseverler Platformu ve Hayvanları Doğal Ortamlarında Yaşatma Derneği’ni (HAYDOY) dinlendi.

Ayrıca komisyonda, iki hayvan koruma gönüllüsü ile bir kuş gözlemcisi ve köpek eğitmeni de dinlendi. 

Araştırma komisyonu, Türkiye Veteriner Hekimleri Birliği ile Türkiye Barolar Birliği Hayvan Hakları Kurulu, Ankara Barosu Hayvan Hakları Kurulu ve İstanbul Barosu Hayvan Hakları Merkezi’nden meslek profesyonellerini dinledi.

Hayvan hakları örgütlerinin yasaklanmasını istediği atlı faytonlar, mobil kısırlaştırma, yunus parkları ve hayvan üretiminden ticarî kazanç sağlayan kişilerden oluşan ve eleştirilerin odağında olan, Faytoncular Odası, Evcil Hayvancılık İş Adamları Derneği, Deniz Memelileri ve Yunus Parkları Derneği ile belediyelerden mobil kısırlaştırma üzerinden hizmet alımı yapan bir veteriner hizmetleri şirketi de komisyonda dinlendi.

Akademisyenlerin Görüşleri Alındı

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nden 3; Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Etiği ve Tarihi Ana Bilim Dalı’ndan 1; İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nden 1; Hasan Kalyoncu Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden 1; Rumeli Üniversitesi’nden 1; İstanbul Şehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden de 1 olmak üzere toplam 8 akademisyenin, çeşitli konularda görüşlerine başvuruldu.

Komisyon bugüne dek, Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü, İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü; Adalet Bakanlığı Mevzuat Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığı; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü Mevzuat Daire Başkanlığı; İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nden bürokrat ve bakanlık görevlilerini dinledi.

Ayrıca komisyon üyeleri, hayvanlarla ilgili konularda istişarede bulunmak üzere Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca ile de görüştü. Hayvan hakları örgütlerinin en çok eleştirdiği kurumlardan olan belediyelerin temsilcileri de dinlendi. Komisyon, Türkiye Belediyeler Birliği; Ankara’dan Mamak Belediyesi, Yenimahalle Belediyesi, Çankaya Belediyesi; Eskişehir’den Tepebaşı Belediyesi; Ankara, Samsun, Konya, İstanbul, Denizli, Erzurum ve İzmir’den de büyükşehir belediyesi temsilcileri ve veteriner hekimlerini dinledi.

“Hayvana Şiddet Suçtur” diyen 1 milyon 457 bin 512 yurttaşın imzası da Komisyon’a teslim edildi

Hayvan Hakları Yasama İzleme Delegasyonu, Deneye Hayır Platformu’ndan Yağmur Özgür Güven’in Change.org sitesi üzerinden başlatmış olduğu “Hayvana Şiddet Suçtur” kampanyasına imza veren 1 milyon 457 512 yurttaşın imzası da TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu’na teslim edildi. Yurttaşlar, hayvanlara yönelik suçların caydırıcı hapis cezası talebini yıllardır dillendiriyor.

Komisyonda Neler Tartışıldı?

Araştırma komisyonunda ağırlıklı olarak sokak hayvanları konusu tartışılsa da hayvanları ilgilendiren birçok konu ve sorun görüşüldü. 

Komisyonda tartışılan konular şöyle: Evlerde bakılan hayvanların hukuksuz tahliyeleri, hayvanların kesimi, hayvanlara yönelik şiddet ve suçların önlenmesi, bu suçların faillerinin psikolojik eğilimleri, mevzuata dair beklenti, talep, görüş, öneri ve tespitler, “yasaklı” köpek ırkları, sokak köpekleri ile iletişim konusunda halkın bilinçlendirilmesi, barınakların durumu ve yaşanan hak ihlâlleri, petshoplar ve üretim çiftlikleri, farklı ülkelerin ceza mevzuatı ve hayvanlara yaklaşımları, sokak hayvanı popülasyonuna dair politika ve uygulamalar, hayvanların terk edilmesinin önlenmesi, evcil hayvan ithalatı, toplumda yuvalandırmanın teşviki, hayvanlara ayrılacak bütçe/maddî kaynak, çocuklara yönelik hayvan hakları eğitimi, mobil kısırlaştırma, hayvanlara karşı işlenen suçlarda cezalar ve yaptırımlar, avcılık ve yaban hayatı sorunları, hayvan dövüşleri, atlı faytonlar, hayvan deneyleri, eğitimde etik/vicdanî ret hakkı ve alternatif yöntemler, denetimsizlik, yunus parkları, hayvanlı sirkler, yerel hayvan koruma görevlileri, hayvan zabıtası teşkilâtlanması, mezbaha zulmü.