Göbeklitepe’nin Sırları, Tartışmaları ve Önemi

12 bin yıllık Göbeklitepe Tapınakları, Şanlıurfa’nın Örencik Köyü'nde keşfedildiği günden bu yana sırları ve tartışmalarıyla insanları şaşırtmayı sürdürüyor.

Göbeklitepe’nin insanlık tarihindeki önemi

Göbeklitepe, arkeoloji tarihinde bugüne dek keşfi ile deprem etkisi yaparak, mevcut tarihi teorileri sarsan en önemli kazı alanıdır.

Daha yerleşik yaşama geçilmeden avcı-toplayıcı kültür aşamasında tapınaklar inşa edilmesi olasılığı, insanların sosyal evrimi  ve dinlerin doğuşuna dair mevcut teorileri sarmış, ilk ‘Tanrı’ olgusunun Ana Tanrıça ile yaratıldığına dair varsayımlar da Göbeklitepe’de keşfedilen imgelerle açmaza girmiştir.

Göbeklitepe’nin keşfi bu alanlardaki mevcut teorileri sarmış ve varsayımların yeniden gözden geçirilmesini zaruri kılmıştır.

2011 yılında Birleşmiş Milletler (BM) Bilim, Eğitim ve Kültür Teşkilatının (UNESCO) Dünya Mirası Geçici Listesi‘nde alınan Göbeklitepe Ören Yeri ve Arkeoloji alanı  2018 yılında UNESCO Kalıcı Miraslar Listesine kabul edildi.

Aynı yıl Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2019’u Göbeklitepe Yılı ilan etti.

Şanlıurfa’nın Haliliye ilçesininin Örencik Mahallesinde yer alan tepede Paleolitik Çağ kalıntıları bulunabileceği olasılığı ilk kez  1963’te İstanbul Üniversitesi ve Chicago Üniversitesi araştırmacılarının yüzey çalışmaları sırasında sezinlenmiş ve kayda geçmiştir. Ancak alan uzun yıllar sadece evraklarda paleolitik alan olma olasılığı bulunan yer olarak kalmıştır. Tâ ki 1994 yılında Şanlıurfa Müzesi ve Alman Arkeoloji Endtitüsü tarafından Prof. Dr. Klaus Schmidt başkanlığında kazı çalışmalarına başlanana kadar.  Prof. Dr. Klaus Schmidt başkanlığındaki kazılarda ortaya çıkan devasa T şekilli ve üzeri kabartma resimlerle dolu taşlar arkeologları hem sevince hem şaşkınlığa boğmuştur.

Göbeklitepe’nin 12 bin yıl ve muhtemelen daha da eski tarihe sahip olduğu keşfedildi. Uzun yıllar süren kazılarda Neolitik çağa ait boyları 3 ile 6 metre arasında değişen üzerinde çeşitli hayvan figürleri işlenmiş insan bedenini andıran tonlarca ağırlıkta dikili taşlara ulaşıldı. T şekilli taşların dairesel şekilde sıralanması ve dairenin tam ortasında da iki ayrı T şekilli taş olması dikkat çekiyor

Alanda şu anda  tamamen kazılmış 4 tapınak görülebiliyor. Bu tapınaklar A, B, C ve D tapınakları olarak adlandırılmışlar. A tapınağında yılan, B de tilki, C de yaban domuzu ve D de kuş ve yılan kabartmaları yoğunlukta.

Ulaşılan bu eserler bu güne kadar bilinen en eski tapınaklardan dahi daha eski. Hatta yer altında  kazılmayı bekleyen çok sayıda tapınakğın varlığı da teknoloji sistemlerle tespit edilmiş durumda.

Göbeklitepe’teki Tapınaklar Bilinçli Şekilde Gömülmüş

Göbeklitepe’nin günümüze kadar doğal bir şekilde korunmuş olarak ulaşabilmiş olmasının nedeni ise oldukça ilginç.

Bu tarihsel mirasın inşa edildikten yaklaşık bin yıl sonra üzerinin kapatılarak yerin altına gömüldüğü tespit edilmiştir. Bu sayede Göbelitepe tapınakları doğal koşullardan çok fazla etkilenmeden günümüze kadar sağlam şekilde ulaşabilmiştir.

Schmidt’e göre Göbelitepe bir tapınak merkezi, dini bir merkezde toplanan insanların bu merkeze yakın olma ihtiyacı onları yerleşik yaşama geçişe mecbur bırakmıştır. Bu tapınak çevresinde yaşayan insanlar zamanla yeterli kaynak elde edebilmek için tarımsal üretime geçmiştir. Böylece dini inanç ve tapınaklar beraberinde tarımı ve yerleşik yaşamı zorunlu kılmıştır.

Göbelitepe’nin bir inanç merkezi olduğu insanların dini ritüellerini gerçekleştirmek için burada bir araya geldiği ve bu inanç merkezine yakın olma arzusunun tarımı ve yerleşik yaşamı beraberinde getirdiği tezi bilinen tarih anlayışını ters düz etmesi açısından bilim dünyasının ilgisini çekmektedir.

Ancak tüm araştırmalara rağmen tapınakları kimin, neden, hangi olanaklarla inşa ettiği ve neden gömmeye karar verdiği hâlâ çözülememiş bir gizem.

Göbeklitepe sadece antik değil güncel sırları da gizliyor. Nasıl keşfedildiğine dair rivayetlerden, kaşifinin ölümünden sonra yeniden görevlendirmelere kadar iç yüzü kamuoyuna yansıyamayan ilginç rivayetler var… Sırlar ve gizemler Göbeklitepe yılında aydınlanır mı bilinmez ama bu yılın en çok Turizimcileri sevindiriyor.

2019 Göbeklitepe Yılı

Şu ana kadar 1 milyon ziyaretçiyi ağırlayan Göbeklitepe’nin ünü ve ziyaretçsisi gün geçtikçe daha da artıyor. 2019 Göbeklitepe yılında 2 buçuk milyon turist hedefleniyor.

Ancak enflasyonun yeniden tırmanışa geçtiği Türkiye’de kalabalık bir ailenin topluca alanı gezmesi ekonomik açıdan bütçelerini hayli sarsacak seviyede. 2019 Göbeklitepe yılında alanın gizemini görmek isteyen kalabalık Türk ailerinin işi zor olsa da şehrin ve ülkenin tanıtımı açısından umutlar bir hayli yüksek.