İslamabad’da İlk Kez Bir Transgender Vatandaş Adına Sürücü Belgesi Düzenlendi

Express News’ten gelen haberlere göre, İslamabad’da bu haftanın başında ilk kez resmi olarak Federal Bölge’de yaşayan transgender bir vatandaş adına üzerinde toplumsal cinsiyeti açıkça “X” olarak belirtilen sürücü belgesi düzenlendi.

Laila Ali, kendisine ehliyetini teslim eden İslamabad Polis Teşkilatı Başkomiseri Muhammed Emir Zülfikar Kan’ı kamusal alanda transgender bir bireyin karşılaşmak durumunda bırakıldığı zorluklar hakkında bilgilendirerek, tüm bunların yanı sıra bir de ehliyetsiz sürücü olmanın yarattığı sıkıntıları dile getirdi.

Bunun ardından başkomiser, polis memurlarını transgender vatandaşların insan haklarından maruz bırakılmalarının önüne geçmek ve onlara öncelik verildiğinden emin olmak amacıyla görevlendirdi.

Laila, İslamabad Trafik Denetleme ve Şube Müdürlüğü’ne yönlendirilip, evraklarına gerekli özen gösterildikten sonra kendi adına düzenlenmiş olan ehliyetini aldı.

Pakistan’da Transgender Olmak

Yüksek Mahkeme’nin kararına ve parlamentodan geçen yasaya rağmen, Pakistan’daki transgender vatandaşlar marjinalleştiştirilmeye devam ediliyor. Kağıt üzerinde kaydedilen gelişmeler pratiğe döküldüğünde sonuçlar beklendiği gibi olmuyor. Transgender vatandaşlar çok uzun bir süre boyunca İslamabad toplumu tarafından dışlanmışlar.

Birleşik Krallık’tan 1947’de ayrılmadan önce transgender vatandaşlar toplum içerisinde genellikle toplumun ahlakı için bir tehdit olarak görülüyor ve “hicras” adıyla anılıyorlardı. O zamanlar “hicras” ismiyle anılan bu insanlar toplum tarafından seks işçisi, dansçı veya dilenci olarak çalıştırılıyorlardı, ki dilenmeleri de bir suç olarak kabul ediliyordu. Bu sebepten dolayı, yine toplum tarafından 1871’de “suçlular sınıfı” olarak kategorize ediliyorlardı.

Birleşik Krallık’tan bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından geçen on yıllar içerisinde, Pakistan’da başarı elde eden hükümet cinsel azınlıkları yasal olarak korumaya ve onların haklarını garanti altına almaya çalıştı.

2009’da Yüksek Mahkeme’nin verdiği karar sayesinde transgender vatandaşlar, kadın-erkek toplumsal cinsiyet ikiliğine maruz bırakılmaktan kendilerini kurtararak ayrı bir kategoride kendilerini ifade etme hakkına resmi olarak sahip oldular ve şimdi ülkede üçüncü “X” toplumsal cinsiyeti komşu ülkeler Hindistan, Bangladeş ve Napel’de olduğu gibi Pakistan’da da resmi olarak tanınıyor.

2011 yılında transgender vatandaşlar oy kullanma hakkına eriştiler ve bir yıl sonra da hükümet miras hakkı ve kanun önünde diğer vatandaşlarla eşit muamele sözü verdi. Geçen sene gerçekleştirilen nüfus sayımında transgender vatandaşların toplumsal cinsiyetleri resmi olarak üçüncü toplumsal cinsiyet olarak kabul edilen “X” kategorisi içerisinde sayıldı.

Transgender topluluklarla birlikte çalışan Peshawar’da bulunan Blue Veins isimli örgütün program koordinatörü Qamar Naseem, “Transgenderlar için asıl endişe oluşturan şey hizmetlere erişim,” diyor. Transgender toplulukların sistematikleşmiş şiddete maruz bırakılarak, sağlık hizmetlerine, ekonomik barınma olanaklarına, ulaşım ve alternatif yaşama seçeneklerine erişimlerinde ayrımcılıkla mücadele ettiklerini de sözlerine ekledi.

Geçtiğimiz Ocak ayında Peshawar’da bir transgender birey, bir suç çetesinin toplu tecavüzüne uğramıştı. Benzeri bir başka vaka da, 2016 yılında yine aynı bölgede Alisha isimli bir transgender kadının vurulmasıyla gerçeklemiş ve vaka, Alisha’nın kaldırıldığı hastanedeki görevlilerin onu kadın hastalarla mı yoksa erkek hastalarla mı birlikte hastaneye kabul edecekleri konusunda bir karara varamadıkları için hayatını kaybetmesiyle sonuçlanmıştı. Fakat yine de transgender aktivistler yasal korumanın bir fark yaratabileceğini düşünüyorlar.

Al Jazeera’dan gelen haberlerde, 20’li yaşlarındaki transgender kadın Jannat Ali sahnede herhangi bir aile baskısı görmeden klasik Bollywood dans performansı sergilemekte özgür hissettiği bildiriliyor. “Dans benim en iyi arkadaşım. En azından kendim olabileceğim bir platform var,” diyen Ali, diğer transgender bireylerle dayanışmaya başlamasının ardındaki sebebi, olur da bir gün ailesi tarafından reddedilirse başka seçeneklerinin de bulunması olarak aktarıyor; yarı şaka yaparak “Başka bir ailem daha olacak,” diyor. Fakat şimdilik kendisi ve ailesi arasında bir problem de olmadığını ekliyor. Durumu “Tolerans gösteriyorlar – belki de onlara baktığım içindir,” olarak açıklıyor. Ali ailesinin desteğini alan ender transgenderlar arasında olmasına rağmen, durumun her zaman böyle olmadığını ifade ediyor. Kardeşinin onu ailenin adını lekelemekle ve aslında ailenin ana para kaynağı yine kendisi olmasına rağmen aileye hiçbir katkı sunmamakla suçladığı zamanların da olduğunu ekliyor. “7 yıldır kendi paramı kazanıyorum,” diye ailesine hatırlattıktan sonra sözlerine ekliyor: “Kendime bu paradan bir gıdım bile almadım.”

Üçüncü Toplumsal Cinsiyet “X” ve Pakistan’da Transgender Vatandaşların Sürücü Belgelerine Erişimleri

Pakistan; Punjab, Khyber Pakhtunkhwa (K-P), Sindh ve Balochistan olmak üzere 4 eyaletten; iki otonom bölgeden ve bir federal bölgeden oluşmakta. Dolayısıyla kimi bölgede tanınan haklar diğer bölgelerde tanınmamış veya çoktan tanınmış olabiliyor. Bunun en iyi örneği ise, geçtiğimiz Mart ayında 4 eyaletten biri olan Khyber Pakhtunkhwa’da transgender vatandaşlara üçüncü toplumsal cinsiyet “X” ile resmi sürücü belgelerinin verilmeye başlanmış olması.

Mart ayında The Express Tribune’ün haberine göre, Khyber Pakhtunkhwa’daki Trafik Denetleme ve Şube Müdürlüğü, sürücü dersleri vermese de 30 transgender vatandaşa ehliyet vermişti. Bu adımın tamamiyle eşit haklara erişim yolunda yalnızca bir başlangıç olduğunu da unutmadan, 30 transgender vatandaş kendilerine sonunda rahat hareket etme olanağı sunan bu değişimi memnuniyetle karşılamışlardı.

Ehliyetler, Khyber Pakhtunkhwa (K-P) Trafik Denetleme ve Şube Müdürlüğü’nde vatandaşların kendileri tarafından atanan toplumsal cinsiyetlerine ve zaten yürürlükte olan kimlik kartlarına duyulan saygıyı koruyarak gerçekleştirilen törende sahiplerine teslim edilmişti.

TransAction pankartı altında trans hakları için aktif olarak mücadele veren transgender aktivist Farzana Jan yeni sürücü ehliyetini ilk alan kişiler arasındaydı. Ehliyetlerin teslim edildiği tören sırasında Jan duygularını “Bugün, translar ve K-P’deki insan hakları için bir başka zafer günü,” diyerek aktarmıştı. Ulusal Veri Tabanı Kayıt Merkezi tarafından verilen yeni “X” kategorili kimlik kartını ve yine ilk “X” kategorili pasaportu alan Jan sözlerine şunları da eklemişti: “Bu vermekte olduğumuz savaşın sonu değil, bu yalnızca bir başlangıç.”

Törende, TransAction Alliance’ın genel sekreteri transgender Arzu Khan, hükümetten ve toplumdan talep ettikleri eşit haklara erişim sürecinde kendilerine her daim arka çıkan yoldaşlara ve destekçilere minnettar olduğunu söylemişti; “Bir ehliyet almak benim için bir hayaldi ve bu hayal gerçekleştiği için mutluyum.”

Blue Veins’in program koordinatörü ve Transgender Hakları Özel Başbakanlık Komitesi’nin bir üyesi olan Qamar Naseem elde edilen bu tarihi başarıyı selamlarken, “İnsanların kağıt üzerindeki toplumsal cinsiyet kategorilerini güncellemelerine izin veren ve diledikleri toplumsal cinsiyet ile kimliklerini onlara vererek, fiziksel görünüşleri kimliklerindeki toplumsal cinsiyet ile örtüşmediğinde yaşadıkları taciz vakaları ve deneyimledikleri ayrımcılığı azaltıyorlar,” dedi.

Peace Justice and Youth Örgütü’nün koordinatörlerinden biri olan Taimur Kamal transgender bireylerin ehliyetleri üzerindeki isimlerini ve toplumsal cinsiyetlerini değiştirmek istediklerinde Avrupa gibi trans hakları konusunda gelişmiş ülkelerin bulunduğu bir kıtada bile çizgiyi aşan hatta zaman zaman aşağılayıcı olabilecek tıbbi prosedürlere maruz kalabildiklerini belirtmişti. “Dünya ‘özel yaşama saygı hakkı’nı gayet ilerici bir bakışa sahip olan K-P’den öğrenmeli,” diyerek sözlerini sürdürmüştü.

İlçe yönetimlerine de transgender dostu toplu taşıma erişimini garantiye almaları için çağrıda bulunan K-P hükümeti güncel olarak transgender koruma politikalarını bir sonuca bağlama sürecinde. Ayrıca, eyalet hukuku transgender bireylerin veya toplumdaki diğer korunmaya ihtiyaç duyan toplulukların toplu taşımaya erişimleri önünde engel oluşturan yaklaşımları kesinlikle yasaklıyor.

Bu esnada, trafik polisleri transgender bireylerden veya toplumdaki diğer korunmaya ihtiyaç duyan topluluklardan hizmet karşılığında ekstra ücret talep eden, saldıran veya hizmet vermeyi reddeden toplu taşıma araçlarına karşı harekete geçeceklerine dair söz veriyorlar.

Peshawer Trafik Amiri Yasir Afridi de transgender vatandaşların eşit ölçüde ülke vatandaşı olduğunu kabul etti. “Biz transgender bireylerin kimliklerine ve kendilerini ifade biçimlerine saygı duyuyoruz,” dedi. Sözlerine eyalet hükümetinin kalbini bir kez daha transgender vatandaşlar için açmakta öncü olmasından dolayı memnuniyet duyduğunu da ekledi; “Dünyada transgender olarak seyahat etmek yeterince zor. En azından, sizin ehliyetlerinize erişiminizi olduğundan daha da zor hale getirmemeyi garanti altına alabilmek için gayret gösterebiliriz.”

Transgender vatandaşların toplumdaki hareketliliğini arttırmak için trafik polisleri, Peshawar Cantt Emniyet Müdürlüğü Sürücü Kursu’nda transgender vatandaşlar için ayrı bir sürücü kursu organize etmeye karar verdiklerini açıkladılar.

Kaynaklar: 1- 2- 3