Demokrasi, Hak Gibi Soyut Kavramları Somutlaştıran Proje Çocuk (H)aklı

Eşitlik ve hak gibi soyut kavramların çocuklar için daha anlaşılabilir kılınması ve çocukların doğrudan özne olduğu etkinlikler yoluyla bu kavramların çocuklarca içselleştirilmesi amacıyla 5. Kez yapılan “Çocuk (H)aklı” projesi Universus Sosyal Araştırmalar Merkezi ve çeşitli üniversitelerin insan hakları kulüpleri ile birlikte Özel Balkaya Okulları’nda gerçekleştirildi. Daha önce Feriköy ve Okmeydanı’nda bulunan bilgi evlerinde de gerçekleştirilmiş olan ve toplamda 3 gün süren proje 5 farklı etkinliği içerisinde bulunduruyor.

Etkinlikler ise şöyle:

• İnsan Hakları Oyun Atölyesi:

Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi tarafından uzmanlarca hazırlanmış olan “Söz Küçüğün” ve “Neden Olmasın” adlı kutu oyunlarını barındıran etkinlik 4,5 ya da 6 kişilik gruplar halindeki çocuklara Çocuk (H)aklı gönüllülerinin kolaylaştırıcılık yapması ile gerçekleştiriliyor. Çocukların kendi oyunlarının öznesi olmasına özen gösterilen atölyede “Söz Küçüğün” kutu oyunu, çok bileşenli bir oyun olup çocukların bir takım sorunlar karşısında verdikleri tepkiler üzerinden ilerlemekte. Toplumsal yaşamda karşılaşılan ayrımcılık, yabancı düşmanlığı, bireysel silahlanma gibi sorunların, somut örneklerle çocuklar tarafından değerlendirildiği oyunda gönüllü kolaylaştırıcıların yardımıyla çocukların insan haklarını tartışması sağlanmakta.

“Neden Olmasın” kutu oyununda ise toplumsal cinsiyet rollerinin sebep olduğu hak ihlalleri ve eşitsizlikleri konu edinilmekte. Ve hak ihlallerini görselleştiren kartların çocuklar tarafından yorumlanması istenmekte.

• Sadako Sasaki’nin Yarım Kalan Hayali ve Barışa 356 Turna

2. Dünya Savaşı’nda Hiroşima’ya atom bombası atıldığında henüz 2 yaşında Japon bir kız çocuğu olan Sadako Sasaki’nin öyküsü projenin barış temalı bu etkinliğine ilham olmuş. Atom bombasının yaydığı radyasyon sebebiyle kansere yakalan Sadako, bir Japon efsanesine göre “kâğıttan bin turna kuşu yaptığında hayalinin gerçekleşeceğine” inanır. Barışı düşleyerek hasta yatağında kağıttan turna kuşları yapmaya başlayan Sadako, 1955 yılında henüz 12 yaşında hayaline ulaşamadan hayatını kaybeder.

Bu etkinlikte Çocuk (H)aklı gönüllülerinden Fırat Çoban, öncelikle Sadako’nun yaptığı 644 turna kuşunun hikayesini, savaşın masun çocuklara nasıl zarar verdiğini anlatmakta ve sonrasında da çocuklarla birlikte  Sadako’nun yarım kalan hayalini tamamlamak için barışa turna kuşları yapılmakta.

• Mahalleni Çiz

Çocukların hayallerindeki mahalleyi ve o mahallede neler olduğunu resmettikleri bir etkinlik olan Mahalleni Çiz’de, çocuklar tarafından çizilen resimler sonrası kolaylaştırıcılar çocukların çizdikleri resimlerdekiler ile etkinlik boyunca konuştukları hak çeşitleri arasında bağlantıyı çocuklar ile konuşmakta.

• Özgür Resim Çalışması

Proje boyunca konuşulan hak, özgürlük gibi soyut kavramların çocuklar tarafından çizecekleri bir resme aktarılmasını ve çocukların kadın-erkek eşitliğine, hayvan haklarından eşit ve genel oya kadar çok geniş bir yelpazede yaratıcılıklarının ortaya konulması hedeflenmekte.

• Gök, Deniz ve Toprak

Kütüphaneci ve yazar Feridun Büyükyıldız’ın insan haklarını konu alan Gök, Deniz ve Toprak isimli kitabını anlatan kısa bir videoyu içeren etkinlikte, etkinlik sonunda kitap çocuklara hediye edilmekte.

Proje ile alakalı olarak konuştuğumuz proje gönüllülerinden Ertuğrul Atlı Çocuk (H)aklı projesini: “Egemen anlayışın dışında, öğreten-öğrenen ya da anlatan-anlayan ilişkisinin olmadığı bir proje. Bu bakımdan bir insan hakları eğitimi olmanın ötesinde karşılıkla etkileşime dayanan bir atölye diyebilir Çocuk (H)aklı’na. Çocuk (H)aklı Daha çok bir sosyal sorumluluk projesi olarak tanımlanabilir. Medyada, siyasette, okul kitaplarında, bilgisayar oyunlarında ayrımcılığın, nefret söyleminin, şiddet övgüsünün her çeşidine tanıklık eden çocuklara başka pencereler açmak iddiasındayız. Çocuklarla adaleti, eşitliği, insan haklarına dayanan bir toplum hayalini onların merkezinde olduğu etkinliklerle, onların kavramlarıyla konuşuyoruz. Bu bağlamda Çocuk (H)aklı biz gönüllülerine de bir toplumsal barış projeksiyonu çizme olanağı tanıyor. Proje her uygulamadan sonra gelişen, dönüşen etkinliklerden oluşuyor. Raporlama süreçlerinde çocukların ve gönüllülerin dönütleri doğrultusunda da materyaller ve içerik bir sonraki Çocuk (H)aklı için güncelleniyor. Projenin amaçlarını ise şöyle sıralayabiliriz;

• Eşitlik ve hak gibi soyut kavramların çocuklar için daha anlaşılabilir kılınması ve çocukların doğrudan özne olduğu etkinlikler yoluyla bu kavramların çocuklarca içselleştirilmesi.
• Çocuklarda “insan hakları” bilincinin temellerinin atılması; hak ihlallerine dönük farkındalık oluşturulması ve hak savunuculuğunun teşvik edilmesi.
• Çocuklar arasında fiziksel, dini, sosyal, ekonomik vb. farklılıkların ortak bir zenginliğe dönüştürülmesi; böylece çocukların iletişiminde ve sosyalleşmesinde, bireysel ve ailesel farklılıklardan doğan engellerin aşılması.
• Toplumsal uzlaşı ortamının sağlanmasına katkı sunmak amacıyla çocuklarda nefret söylemi ve ayrımcılığa karşı bir bilinç oluşturulması.” Şeklinde anlatıyor.

Çocuk (H)aklı Gönüllülerinden Notlar:

Deniz:
Biz 8. Sınıflarla beraberdik. 14 yaş grubundaki arkadaşlarımız “Mahalleni Çiz” etkinliğinde hayali mahallelerine mülteci kampları çizdiler. Kimi bunu “sokaklarda yaşamak zorunda kalmamaları için bir yaşam alanı” olarak tanımlarken kimi de ayrımcı bir söylemle açıklıyordu.

Ertuğrul:
Animasyon filmleri izledikten sonra yaptığımız sohbetlerde çocukların bu temel ve çoğu kez soyut görünen hakları kendi hayatlarındaki örneklerle ilişkilendirmelerini hedefliyoruz. Bu etkinlikte, “sığınma hakkı” konusundaki sorularımız üzerine çocuklar Suriyeli sığınmacılara dönük yaygın önyargıları dile getirdiler. Onların Türkiye’ye göç etmelerinin, parklarda, sokaklarda yaşıyor olmalarının sorumluluğunu sığınmacılarda görüyorlardı.

“Bizim savaşımız değil” diyen bir çocukla, bunun Suriyeli çocukların da savaşı olmadığını tıpkı Sadako Sasaki’nin hayat hikayesinde olduğu gibi, büyüklerin savaşlarının bedelinin çocuklara ödetildiğini konuşmaya çalıştık.

Bahar:
Özgür resim çalışmasında, çocuklara hak, özgürlük, insan hakları, adalet gibi kavramların kendilerine çağrıştırdıklarını bir kağıda çizmelerini istiyoruz. Bu etkinlikte bir çocuğun silah çizmesi üzerine kendisine neden silahı tercih ettiğini sorduk. “Silah kullanma özgürlüğü” yanıtını aldık.

Duygu:
İlk projemiz olan Feriköy’deki özgür resim çalışmasında bir çocuk, Şirin babanın şapkasını Şirine’ye giydirmiş ve toplumsal cinsiyet rollerini bir küçük sembolle altüst etmişti. Projenin en çarpıcı çıktılarından biri bu oldu

Aysu:
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Animasyon Filmini izledikten sonra çocuklara burada anılmayan ama sizin sahip olmak istediğiniz bir hak var mı diye sorduk. Bir çocuk “sınırsız internet” yanıtını verdi. Özgür, sınırsız, ulaşılabilir internet erişimi artık temel insan hakları arasında anılıyor, çocuklar da bunu talep ediyorlar.