Meydan Söyleşileri: Yerelden Yola Çıkarak Üretiyoruz

Mavi Kalem Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği 1999 Marmara Depremi sonrasında, Eylül 2000’de gönüllü çalışan birlikte çalışma uyumunu yakalayan, paylaşma ve dayanışmanın önemine inanan küçük bir grup tarafından kuruldu. 18 yıllık yerel bir sivil toplum kuruluşu olarak Fatih-Balat bölgesinde çalışmalarına devam ediyorlar.

Meydan Buluşması öncesi görüşlerini aldığımız Arzu Karacanlar mevcut projelerini ‘Mavi Kalem halen Suriyeli ve Suriyeli olmayan mülteci çocuklara yönelik, çocuk koruma risklerinin tespiti, risk azaltmaya yönelik hizmetlere erişim, ev sahibi toplum ile sosyal temas alanları oluşturulması’ ve ‘Suriyeli kız çocuklarına yönelik, eğitime kazandırma, güçlendirme ve sosyalleşmelerini desteklemeye yönelik projeler’ olarak belirtti.

Derneğinizin kuruluş amacı ve çalışma alanları nelerdir?

Uluslar arası insani yardım prensiplerinin yaygınlaştırılması; kadınların güçlendirilmesi, kadın  sağlığı ve sağlık hakları ile çocukların eğitime yönlendirilmesi ve eğitimlerinin desteklenmesi Mavi Kalem’in öncelikli çalışma alanlarıdır.

Hali hazırdaki çalışmalarınız nelerdir?

Mavi Kalem halen Suriyeli ve Suriyeli olmayan mülteci çocuklara yönelik, çocuk koruma risklerinin tespiti, risk azaltmaya yönelik hizmetlere erişim, ev sahibi toplum ile sosyal temas alanları oluşturulması,  çocuk dostu çevrenin güçlendirilmesi ve toplum temelli çocuk koruma anlayışının yerleştirilmesine yönelik çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalarda kamu kurumları ve UNHCR ile işbirliği yapmaktadır. Bunun dışında, devam eden bir diğer proje kapsamında Suriyeli kız çocuklarına yönelik, eğitime kazandırma, güçlendirme ve sosyalleşmelerini desteklemeye yönelik projeler uygulamaktadır.

Uzun yıllar boyunca bulunduğunuz Fatih/Balat bölgesinden sizi İstanbul’un bir başka semtinde Zeytinburnu’na da çalışma alanınızı genişleten ‘Çocuk Koruma Projesi’nden bahsedebilir misiniz?

Mavi Kalem tarafından yürütülen Çocuk Koruma Projesi; İstanbul Fatih ve Zeytinburnu bölgesinde Suriyeli aileler ve çocuklar için nitelikli çocuk koruma hizmetlerini geliştirmeyi amaçlar. Bu proje, amacı sığınmacı toplumla çocuk koruma üzerine çalışan yerel aktörlerin genel kapasitesini güçlendirmek ve onlara destek olmak amacı taşıyan bir programdır. Projenin nihai hedefi; belirtilen bölgelerde şiddet, istismar, sömürü ve ihmal olarak dört kategoriye ayrılan temel Çocuk Koruma riskleri altındaki çocukları tespit etmek, bu çocuklara psiko-sosyal destek sağlamak, çocuk koruma konusunda hem yerel toplumda hem sığınmacı toplumda farkındalığı arttırmak üzere bilgilendirici çalışmalar yapmak, sığınmacı topluluktan aileleri ve çocukları;  geçici kimlik edinme, sağlık, eğitim ve hukuksal ihtiyaçları hakkında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Devlet Hastaneleri, Milli Eğitim Bakanlığı ve Kızılay tarafından verilen hizmetler konusunda bilgilendirmektir. Mavi Kalem, proje kapsamında; Türkçe-Arapça-İngilizce bilen, sosyal hizmetler eğitimi almış ve insani yardım çalışmalarında deneyimli kız ve erkek çalışanlardan oluşan Saha Çalışanı ve Vaka Yönetimi Ekibi istihdam etmektedir. Bu ekipler, Mavi Kalem veri tabanında mevcut olan adreslere ek olarak, yerel otoriteler ve diğer STK’ların yönlendirdiği adreslere ziyaretler yaparak, hane içindeki Çocuk Koruma riskleri altında bulunan çocukları tespit etmekte ve hangi hizmetlere yönlendirme yapılacağına karar vermekte, çocuk işçilik ve çocuk evlilikleri konusunda farkındalık yaratma amaçlı kampanyalar yürütmektedir.

Bölgedeki çocuklardan, esnaftan, bölgenin yaşayanından şahsi gözlemim Mavi Kalem’e karşı duyulan güven. Bu güveni ilk sağlamak ve elbette devam ettirmek bölgenin demografik yapısı itibarı ile de zor. Bunu bir stk olarak nasıl sağladınız?

Öncelikle saha çalışmasını temel almak, çalışma alanında yerleşik olmak ve nitelikli hizmet üretmek Mavi Kalem’in çalışmalarının temel adımlarıdır. Çalışma alanında yerleşik olmak, alanın dinamiklerini anlamayı, içeriden bir bakışla çalışma yapmayı sağlamakta. Bunun yanında Mavi Kalem Derneği, bağımsız, hesap verebilir, şeffaf, yararlanıcıların katılımını destekleyen bir yaklaşımı önemser ve savunur. Çalışmalarda yerelden yola çıkarak üretmek ve yararlanıcının her aşamada katılımını önemsemek, Mavi Kalem’i kuruluşundan itibaren geçen 18 yıl içinde Balat’ın bir parçası haline getirdi.

Bir yandan çocuklarla çalışırken bir yandan da kadın çalışmalarınız var, bahseder misiniz?

Kadın sağlığı ve sağlık hakları, cinsiyete dayalı şiddetin önlenmesi, kadınların gelir getirici işlerle güçlendirilmesi, kadın dayanışması ve bireysel psikoterapi desteği Mavi Kalem’in hayata geçirdiği kadın çalışmaları arasında yer aldı.  Bu çalışmalarda yararlanıcıların doğrudan uygulamaları yönlendirmesini sağlayacak yöntemler kullanıldı. Kadın sağlığı, sağlık politikaları, sağlık hakları konularında yararlanıcılara yönelik bilgilendirme ve farkındalık geliştirme amaçlı yayın ve interaktif atölyeler uygulandı. Sorunlar, ihtiyaçlar ve çözüm seçenekleri kadınların katılımı ile ve kadın bakış açısından ele alınmaktadır. Yerel çalışmalarda kadınlara yönelik sosyo-demografik araştırmalar yapılarak, ihtiyaç analizi ve yararlanıcı profili belirlemede kullanıldı. Türkiye’deki kadın sağlığı politikalarının kadınların gözünden değerlendirilmesi ve talep oluşturmak amacıyla,  4 büyük ilde kadın kuruluşları ile kadın sağlığı politikaları forumları yapıldı ve sonuçları yayınlandı. 2016 yılından itibaren Mavi Kalem, çalışma alanları arasında etkin bağlantılar oluşturmayı hedeflemekte. Kız çocuklarına yönelik programlar ve afet ve acil durumlarda kadınların zarar görebilirliğine yönelik çok disiplinli çalıştay yapıldı, sonuç raporu yayınlandı.

Toplumsal cinsiyet alanında çalışmalarınız nelerdir?

Mavi Kalem toplumsal cinsiyet alanını bir proje konusu olarak ele almak yerine, toplumsal cinsiyet analizine dayanan bir bakış açısını yaptığı tüm çalışmaların zemini olarak görür. Bu nedenle toplumsal cinsiyet eşitliğini çalışmalarında ana akım olarak ele alarak çalışmalarını sürdürmektedir. Bu nedenle Mavi Kalem kadınlardan oluşan çalışma ekipleri oluşturmaya öncelik verir. Operasyonel ve idari alanlarda kadınların söz ve karar sahibi olmasını destekler. Hem projelerinde hem de kurumsal işleyişte şiddet, cinsiyetçilik, ayrımcılık, yolsuzluk yaklaşımlarını ve tutumlarını dışlar.

Çalışmalarınızı yürütürken kimlerle işbirliği gerçekleştiriyorsunuz? Bu süreci nasıl işletiyorsunuz?

İnsani yardım alanında çalışan uluslararası ve ulusal STK’lar, ilgili kamu kurumları, akademisyenler, konuyla ilgili profesyoneller, yerel toplum, gönüllüler  ve projelerin yararlanıcıları Mavi Kalem’in çalışmalarında işbirliği yaptığı kişi, topluluk ve kurumlardır.