Brexit Tartışmalarının Gölgesinde İrlanda Barışı…

İngiltere, Avrupa Birliği’nden aksi bir karar alınmazsa 29 Mart 2019 gecesi ayrılmış olacak. Tarih yaklaşırken İngiltere’de olduğu kadar İrlanda’da bu karara tepkisellik artıyor.

Ayrılık kararı, Hayırlı Cuma anlaşmasıyla şiddetin sona erdiği Kuzey İrlanda’da, sınırların geri gelmesine işaret ettiği için buradaki tartışmalar daha alevli… Belfast sokakları, Sinn Fein’in Brexit karşıtı afişleriyle donatılırken, miting ve yürüyüşler de yapılıyor.

Sivil Sayfalar’da  9 Ocak 2017 tarihinde yayınlanan ”Çatışmadan Barışa Kuzey İrlanda Deneyimi İzlenimleri” başlıklı yazımda; “Kökeni 1600’lü yıllara dayanan 1970’li yıllarda 500 bin kişinin etkilendiği bir çatışmaya dönen ve 1998’de imzalanan ateşkes anlaşmasıyla silahlı yönü nihayete eren Kuzey İrlanda, şimdilerde iki ayrışmış toplumun gündelik hayatını birlikte örebilmesinin arayışında. Geçmişle yüzleşme, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden çıkma kararıyla yaşanacak sınır tartışmaları, ekonomik ve siyasi gelecek ile ilgili kaygıların eşliğinde yürüyen bu çabalarla ilgili hissettiğim ilk izlenim; tıpkı çatışmanın durdurulması için verilen uğraşlar gibi kapsayıcı olduğu ve her kesimin bu konudaki uğraşı kendi politik veya ekonomik çıkarlarının üstünde görebildiği…” cümlelerine yer vermiştim.

O günlerde yaptığımız inceleme gezisinde Brexit kararına duyulan tepkiler yer yer hissedilmeye başlanmıştı çünkü… Demokratik Gelişim Enstitüsü’nün 16-19 Ekim 2018 tarihleri arasında Dublin’de düzenlediği “Çatışma Çözümünde Medyanın Rolü” toplantının ardından Belfast’ta yapılan ziyarette; önceki yıllardaki tepkiselliğin arttığını ve hem siyasilerin hem de sivil toplum başta olmak üzere kamuoyunun gündeminde üst sıralara yerleştiğini gözlemlemiş olduk.  Belfast’ta Sinn Fein’in Brexit ve sınır karşıtı afişlerle donattığı sokakları geçerek ulaştığımız Coiste’de çatışmalı dönemi bizzat taraflarından dinledik. Coiste, çatışmalı dönemde birbirleriyle savaşan kişilerin; barışın yaygınlaşması, eski mahkumların rehabilitasyonu ve gençlerin yetişmesi için faaliyetler yaptığı bir sivil toplum kuruluşu. Barış duvarları olarak adlandırılan ama aslında çatışmalı dönemde iki tarafı birbirinden korumak amaçlı yapılan bölümleri biraz da turistik bir geziyle ziyaretçilere anlatmak da bir başka faaliyetleri.

Brexit kararı ve sınırların geri gelmesi konusu Dublin’de dinlediğimiz İrlanda Dışişleri Bakanlığı Çatışma Çözümleri Direktörü Aine Hearns ve eski IRA üyesi yazar Danny Morrison kadar Coiste üyelerinin de gündeminde.  İngiltere’nin yabancı düşmanlığından bu kararı aldığını savunan üyeler, Hayırlı Cuma anlaşmasındaki referandum maddesinin yürürlüğe konulmasını istiyorlar. Anlaşmaya göre yapılacak referandumda Birleşik İrlanda’yı savunanların sayısı fazla çıkarsa, İngiltere’nin bu bölümden çekilmesi söz konusu. Birleşik İrlanda’yı savunanlar için sorun İngiltere’nin sömürgeci tarihiyle ilgili ve Kuzey İrlanda’dan tamamen çekilmesiyle giderilmiş olacak. Britanya’ya bağlı olmak isteyen bazı Birlikçiler için de Avrupa Birliği’nden çıkma kararı yanlış, özellikle Kuzey İrlanda için ara formüller bulunmalı. Sınırların geri gelmesinin çatışmalı günlere dönüş için bir başlangıç olabileceği kimi zaman dillendirilse de; çatışmanın tarafları en kötü barışın bile şiddet dolu yıllardan daha iyi olduğu görüşünü savunmaya devam ediyor. Coiste üyesi Michael Culbert’in sözleriyle “Bir barış süreci, hiç olmayan barış sürecinden iyidir. Diyalog öldürmekten daha iyidir…”

Bir kez daha vurgulamak gerekir ki, Kuzey İrlanda gözlemleri, bize görünenin aksine savaşmanın kolay barışmanın ise daha zor olduğunu ancak tarafların egolardan ve çıkarlardan, ne olursa olsun kazanma isteğinden bir adım geriye gittiğinde en ağır çatışmalarda bile çözümün mümkün olduğunu gösteriyor…