Çin, Vatandaşlarını Sosyal Kredi Sistemi Uygulamasıyla Sınıflandırıyor

Independent haberine göre Komünist Parti’nin 2014’te duyurusunu yaptığı ‘Sosyal Kredi Sistemi’ ile 2020’ye kadar 1,4 milyar Çin vatandaşının sosyal kredilerinin oluşturulması planlanıyor.

Her bir vatandaş, 200 milyon kamera tarafından 7/24 izlenerek davranışları doğrultusunda 800 üzerinden puanlanacak. Özel kredi puanına benzer şekilde, kişinin sosyal puanı davranışlarına göre eş zamanlı şekilde artıp azalabilecek.

Puanlama metodu gizli tutulmakla beraber kötü araç sürmek, dumansız hava sahasında sigara içmek, fazla bilgisayar oyunu satın almak, çevrimiçi platformlarda sahte haber yayınlamak gibi ihlal sayılan örnekler mevcut. Dolandırıcılık ve yolsuzluk gibi illegal durumlarda ise sosyal kredi büyük oranda etkileniyor. Sistem dahilinde bazı insanların seyahatleri kısıtlanmaya başlandı bile. Channel News Asia’da yayımlanan haberde, resmi istatistiklere göre düşük puana sahip 9 milyon kişinin yurtiçi seyahatlerinde uçak bileti satın alması engellendi. Diğer yandan lüks bir seçenek olarak business-class tren bileti alma hakkı 3 milyon insan için kısıtlandı.

‘Güven vermeyen’ kişilerin devlet kurumlarında ve büyük bankalarda yöneticilik işleri yapmaları  ayrıca engellenirken, askerlik gibi zorunlu hizmetlerini yerine getirmeyen vatandaşların hayatını büyük oranda zorlaştıran bir uygulama söz konusu. Beijin News haberine göre, 2017’de 17 kişi askerlik yapmayı reddettiği için yüksek öğrenim başvuruları, lise başvuruları ve öğrenimlerine devam etme hakları kısıtlandı ve bazı tatil günleri ile otel rezervasyonu yapmaları yasaklandı. ABC raporuna göre kişinin yakın bir arkadaşı veya babası hükümet hakkında olumsuz bir şey söylediğinde kişinin kendisi de puan kaybediyor. Bunlar dışında internette aratılan kelimeler ve alışveriş yaparken tercih edilen ürünler, beraber olunan partnerler üzerinden de sosyal kredi etkileniyor.

Sistem sadece cezalandırmak üzerine kurulu değil, ‘iyi vatandaş’ını ödüllendirilmesi de söz konusu. Yüksek puanlı insanlar Avrupa’ya yapacakları seyahatlerinde seyahat prosedürlerini daha hızlı tamamlayabiliyorlar. Nypost haberine göre, otel veya kiralık araba depozitolarından muaf olma, havaalanlarında VIP muamele, faturalarda indirim, iş başvurularında öncelikli olma, prestijli üniversitelere daha kolay erişim gibi birçok avantaja sahip oluyorlar.

İfşa ve utandırma da bir başka taktik. Bir karaliste örneği şu anda mevcut ve cezalandırma sisteminde uygulanmakta. Listenin sol kısmında isimle beraber kimlik numaraları, sağ kısmında ise çalışılan şirket isimleri mevcut. Devlet, şirketlerin işe alımda veya kontakt kurmada ‘karaliste’yi gözden geçirmeleri için cesaretlendiriyor. İnsanlar karalisteye alınmadan önce mahkemelerce bilgilendiriliyorlar ve 10 gün içinde karara karşı itiraz edebiliyorlar.

İyi vatandaşlar için de bir liste mevcut, bu listedeki insanlar tanışma sitelerinde daha çabuk eşleşebilme imkanına sahip oluyorlar. ‘Baihe’ adlı Çin’in en büyük tanışma sitesi, skoru yüksek olan insanların profillerini ön plana çıkarıyor.

Sistemin tuhaflığına rağmen bazı vatandaşlar, insanların bu sistemle daha iyi olduğuna inanıyor. 32 yaşındaki Chen: ‘Geçtiğimiz 6 ay boyunca insanların davranışlarının gittikçe daha iyiye gittiğini hissediyorum. Örneğin yaya geçidine gelmeden duruyoruz, durmazsak puan kaybediyoruz. Başta puan kaybedeceğimizden endişelenerek yapıyorduk fakat şimdi buna alıştık.’

Diğer yandan Liu Hu, düşük kredi puanına sahip milyonlarca insandan biri ve gözaltına alınmış, hapse atılmış ve yolsuzlukla suçlanarak para cezasına çarptırılmış Çinli bir gazeteci. ‘Bu tarz sosyal kontrol mekanizması dünya düzenine aykırı. Çin’de insanların gözleri görmüyor, kulakları duymuyor. Dünya hakkında çok az şey biliyorlar ve bir illüzyon içinde yaşıyorlar.’ diyen Liu Hu’nun tren ve uçakla seyahati engellenmiş durumda. Milyonlarca takipçiye sahip olan sosyal medya hesabı da banlanan Liu Hu, şu an iş bulmakta güçlük çekiyor.

Kaynak: Independent