Müze Tartışmasına Diyezden Girmek: #MuseumHour

Winston Churchill’in de aktardığı gibi, insan vücudundaki ağrı ne ise eleştiri de o işlevi görür; dikkati bir şeylerin ters gittiği yere çeker. Müzeler söz konusu olduğunda, müzenin toplum tarafından eleştirilmeye izin vermediği zamanlardan toplumun eleştirisine muhtaç olduğu zamanlara geçişinin dramatik bir biçimde gerçekleştiği görülür.

Toplumun müzelerden gerçek anlamda isteklerde bulunması, müzelerin salt ‘içeriklerin’ sergilendiği yerler olmalarından ziyade; etkileşim kuran, soru soran, çözüm üreten, birleştiren yerler olarak kendilerini yenilemelerinin önünü açacaktır. Önde gelen kamusal temsil alanları olarak müzelerin, toplumun her kesimi tarafından ve her yönleriyle eleştirilmeleri bu nedenle değerlidir. Peki, nerede? Müze tartışmalarının gerçekleştiği ortama toplum ne kadar ulaşabiliyor? Toplum, müzeyi eleştirme olanağına nerede erişiyor?

Müze uzmanları Sophie Ballinger ve Tehmina Goskar, Twitter’da oluşturdukları @museumhour hesabı ile tam da bu soruya yanıt olmayı amaçlıyor. Hesapla ilintili #MuseumHour etiketi ile her hafta farklı bir konu ya da tema binlerce kişiye açılıyor ve zaman zaman tartışmanın moderatörlüğünü farklı müze uzmanları ya da ilgilileri devralıyor. Müze eleştirisinin sürdürüldüğü en eğlenceli platform olma iddiasıyla ortaya koyulan ‘etiket tartışmaları’ her pazartesi günü Birleşik Krallık saati ile 20.00’da başlayıp 21.00’da sonlansa da, tartışılan konunun etkisi hafta boyunca sürüyor. #MuseumHour’ın toplum ile müzeler arasındaki etkileşimi güçlendirmeye olanak sağlayan yanı ise “Yayın yapma, iletişim kur!” sloganıyla açıklanıyor.

Yalnız müze çalışanlarının değil, müzelere ilgisi olan herkesin fikir paylaşımına açık olan @museumhour platformu, tartışma için belirlenen konuların öncesini ve sonrasını takip edebilmek açısından tutarlılık sağlamasının yanında; Twitter’ın #MuseumHour etiketiyle ilgili ücretsiz istatistikler sunması da, müzelerin oluşturulan bu tartışma platformunun verilerini kendilerinden yana kullanabilmelerine ortam yaratıyor. Müze tartışmalarını konferans salonlarından dışarı çıkaran ve her yaştan ve disiplinden insanın kolaylıkla katılım sağlayacağı platforma taşıyan @museumhour, oldukça geniş çaplı çevrimiçi bir panel görevi görmesiyle hem müzeler hem de topluluklar adına faydalı olmayı amaçlıyor.

#MuseumHour etiketinde şimdiye kadar tartışılan konu ve sorulardan bazıları şu şekilde:

• Müzenin önemli politik konularda tarafsız davranmaması, toplulukların o müzenin koleksiyonuna verdiği değeri nasıl etkiler?
• Sizce müzeler, koleksiyonları aracılığıyla çok sayıda siyasi görüş ve düşünceyi temsil edebilir mi?
• Müzelerin tarih anlatısında engelli insanlar nerededir? Engelli insanlara yalnızca sözlü tarih anlatılarında mı yer verilmiştir? Müzeler bu anlatıya kendi içlerinde nasıl yer verebilir?
• Müze koleksiyonunun bir alanı hakkında bilginizi genişletebilseydiniz bunun hangi alan olmasını isterdiniz?
• Müzeler eşitlik politikasını gerçekten benimsenmiş durumda mıdır? Cinsiyet ve etnik köken konularında, izlediği politikaları ile bildiğiniz en iyi ve en kötü durumda olan müzeler hangileridir?
• Toplumsal uyum konusunda müzelerin toplumsal tarih projelerinin rolü nedir? Toplumsal uyum düşüncesi, gerçekte daha fazla ayrıcalığa sahip olanlar tarafından mı ortaya konmuştur?
• Müzede en az ilgi gören ya da hiç ilgi görmeyen alanlar nerelerdir? Bu alanlar müzeye dâhil edilmeli midir/nasıl dâhil edilebilir?
• Müzede kullanılan dâhili personel ağı, eğitim videoları gibi dijital yöntemler etkili midir yoksa zaman kaybı olarak mı görülür?
• Bildiğiniz bir müzenin topluluk ile yaptığı en başarılı işbirliği nasıl gerçekleşmiştir?
• Müzenin toplumsal tarih sergilemeleri, toplumu olduğu gibi mi göstermeli yoksa toplumu yücelten bir anlatıyı mı benimsemelidir? Müzelerde tarafsız bir anlatı oluşturmak olanaklı mıdır ve tarafsız anlatı her zaman için gerekli midir?
• Müzedeki işinizden ayrılmayı hiç düşündünüz mü? Müze sektöründen ayrılan birini tanıyor musunuz?
• İnternet ortamında yer almayan müze gerçekte ne kadar var olabilir?
• Bir koleksiyon nesnesi hakkında çalışmak için ne kadar bilgi gereklidir? Nesne sıfırdan ele alınabilir mi yoksa nesneyi yorumlamak yüksek eğitim düzeyine sahip olmayı mı gerektirir?
• Müze tuvaletlerinin nasıl olması gerektiğini üç kelime ile ifade edebilir misiniz?
• Boşluğu tamamlayınız: Müzeler yerel toplulukları ve farklı kültürleri kendilerine çekmek için çok sıkı bir şekilde çalışmazlarsa (…………).
• Toplulukların kültürel mirasa ve müzelere erişmede karşılaştıkları zorlukları, anlamlarını da yazabileceğiniz beş emoji ile açıklayabilir misiniz?
• Müzelerde yaşadığınız en kötü deneyimler nelerdir? Kötü müze deneyimleri konusundaki anı ve düşüncelerinizi paylaşabilir misiniz?

En zararsız görünen eleştirinin bile önemli bir etkiye sahip olabileceği düşüncesiyle kitlelerin erişimine açılan yanıtlar, #MuseumHour’ın yalnızca eğlenceli bir Twitter etiketinden daha fazlasını olmayı amaçladığını gösteriyor. Bu haftalık çevrimiçi panelde, birbiriyle çatışan eleştiri ve yorumların belirli bir yerde uzlaşmasından çok, her türlü eleştirinin açık bir biçimde ortaya konabilmesi amaçlanıyor. Giderek artan katılımcı sayısının getirisi olan farklı yorum ve eleştiriler, müzelerin kendileri için kerteriz noktası (ya da noktaları) belirlemelerine ve yönlerini buna göre tayin etmelerine olanak sağlıyor. Buradan sonrası bir nevi müzelerin insafına kalıyor. Müzeler bu eleştirileri, Aristoteles’in de söylediği gibi, hiçbir şey söylemeden, hiçbir şey yapmadan ve böylece bir hiç olarak kolay yoldan önlemeyi seçebilirler. Ancak zor yolu seçerek bu eleştirilerden ders çıkaran, kendilerini düzenleyen, profesyonel gelişmeyi hedefleyen ve böylece var olmayı seçen müzeler de göz ardı edilemez. Müzelerin topluma olan uzaklıklarını ölçmeleri ve hali hazırdaki bednam tavırlarını düzeltmeleri konusunda yardımcı olacağından, dört yıldır sürdürülen #MuseumHour etiket tartışmalarının farklı dillerde yerelleşerek yaygınlaşması hem topluluklar hem de müzeler açısından faydalı olacaktır. Tabii, eleştirilerin dile getirilebildiği ve karşılanabildiği ölçüde… 

İlgili Twitter hesapları:

@tehm (Tehmina Goskar), @sospot (Sophie Ballinger), @KateGroome (Kate Groome), @Katy_Heritage (Katy Jackson)