1338 Yıldır Süren Yas: Matem Orucu

Aleviler yüzyıllardır her yıl Hicri Takvim'e göre Muharrem Ayı'nın başlamasıyla beraber 12 gün oruç tutuyor.  Muharrem Orucu Aleviler için aynı zamanda bir Matem Orucu'dur. 

“Bugün matem günü geldi
Ah Hüseyinim vah Hüseyinim
Senin derdin bağrım deldi
Ah Hüseyinim vah Hüseyinim”

Matem Orucu denmesinin nedeni Hz. Hüseyin’in Muharrem ayında Kerbela Çölü’nde katledilmesinden dolayıdır. İmam Hüseyin, 10 Ekim 680 (Hicri Takvim’e göre 10 Muharrem Hicri 61) Kerbela’da 72 yareniyle beraber Yezit’in ordusu tarafından katledildi. İmam Hüseyin katledildiğinde Muharrem Orucu’nu tutuyordu. Muharrem orucunun tarihi Adem peygambere kadar gider. Hz. Muhammed de Muharrem orucu tutmuştur.

İmam Hüseyin, İslam Peygamberi Hz. Muhammed’in torunu, Hz. Ali ile Hz. Ana Fatma’nın oğludur. 

Bu nedenledir ki Muharrem ayı Aleviler için matem ayı, Muharrem Orucu da matem orucu olmuştur.

Aleviler, Muharrem ayında 12 gün oruç tutarken aynı zamanda İmam Hüseyin ve Kerbela Şehitleri için yas tutarlar. 

12 gün oruç 12 İmam’a ithafendir. M.S 900’de 12. İmam olan İmam Mehdi gaip oldu. 932 yılında İran ve Irak topraklarında kurulan Büveyhoğulları Devleti, Abbasi Devletine son verdi. Çünkü Abbasiler, Ehlibeyt soyuna zulm ediyordu,  Hz. Ali taraftarlarını katlediyordu. Büveyhoğulları tarihte bilinen ilk Alevi devletidir. Büveyhiler, bugün Anadolu’da Zazaca konuşan Alevilerin ataları olarak kabul edilmektedir. Matem Orucu’nun 12 gün olması Büveyhliler döneminde başlamıştır.  

Büveyhiler, 12 İmam İnancının yok olmaması için Hz. Ali’den başlamak üzere Kerbela Şehitleri’ni anmak, Emevi Dinini teşhir etmek için “ 12 İmam Orucunu ve 12 İmam Matemini “ kabul ettiler. Muharrem Orucu’nun adı zamanla  “Matem Orucu”, “12 İmamlar Orucu” olarak  değişti. Böylece 12 günlük matem orucu günümüze kadar devam etti. 

Aleviler, 12 günlük oruç boyunca 12 İmamlar ile Kerbela şehitleri için dua edip göz yaşı dökerler, Muaviye ve oğlu Yezit için ise lanet okurlar. 

Muharrem Orucu ne zaman tutulur?

Her yıl Kurban Bayramının 1. gününden başlayarak 20 gün sayılır. 21. gün ilk oruç tutulur.  Anadolu Alevilerinde kimi yörelerde 12 günlük oruçtan önce 3 günlük Masumu Paklar ve Ana Fatma Orucu tutulur.

Muharrem Orucu için niyet edilir ve oruç başlar. Niyet edildikten sonra gece 12 ile gün batımı arasındaki sürede hiç bir şey yenilmez ve içilmez. 

Oruç için niyet duası okunur. Dua şöyledir:

“Bism-i Şâh, Allah Allah!
Er Hak- Muhammed-Ali âşkına, İmâm Hüseyin Efendimiz’in susuzluk orucu niyetine, Kerbelâ’da şehid olanların tertemiz ruhlarına, Fâtıma-tüz Zehra’nın şefaatına, Oniki İmamlar, Ondört Masum-u Pakların aşkına!
Onyedi Kemerbestler’in hürmetine; hazır, gaip ve gerçek erenlerin himmetleri üzerimizde hazır ve nazır ola. Yuf münkire, lanet Yezid’e, rahmet mümine!
Gerçek erenler demine, dost erenler hü!
Sekkahüm ya Hüseyin!
Allah eyvallah hü dost!”

Matem Orucu’nun Kuralları

Aleviler, 12 günlük oruç boyunca bir takım kurallara uyarlar.  12 gün süresince düğün, nişan, sünnet, eğlence ve benzer törenler/etkinlikler yapılmaz. Bunun nedeni matem ayı olmasıdır. 12 İmam Orucu Aleviler için aynı zamanda matem ayıdır.

Kurban kesilmez, et yenilmez, Kerbela Şehitleri’nin çektikleri susuzluğu hissetmek için su içilmez. Çünkü Hz. Hüseyin ve 72 yareni Kerbela Çölü’nde aç, susuz bırakılarak, başları kılıçla kesilerek katledildi. Bu nedenle matem ayında kan dökülmez, canlıya kıyılmaz, ağaçlar kesilmez, ekinler biçilmez, bitkiler koparılmaz.

Su saf olarak içilmez. Vücudun su ihtiyacı yenilen yemeklerden, çay, kahve, meşrubat, meyve suyu, ayran gibi sıvı içeceklerden karşılanır. Aynı zamanda alkol tüketilmesi de yasaktır. 
Yumurta, soğan ve sarımsak gibi yiyecekler yenilmez. 

Süslenilmez, saç sakal kesilmez. (Ancak çalışanlar için bu kural istisnaidir.)
Cinsel ilişki olmaz. Kırsal kesimlerde bu kuraller daha da katıdır. Örneğin aynaya bakılmaz, tv seyredilmez, 12 gün boyunca çile çekilir.

Bu kurallar sadece oruç tutanlar için geçerli değildir. Her Alevinin bu matem süresince bu kurallara uyması gerekir.  Matem ayı nefs ile mücadele ayıdır. İkrara bağlı kalmak nefsine yenik düşmemekten geçer.

İftar ve Sahur Yok

12 İmam Orucu’nda iftar, sahur yoktur. Oruç güneşin batmasıyla açılır,  lüks sofrada oruç açılmaz. Sahura kalkılmaz, Gece 12’den sonra bir şey yenilmez, içilmez. 

Oruç açıldıktan sonra İmam Hüseyin ve Kerbela şehitleri için dualar edilir, gözyaşı dökülür. Cemevlerinde bir araya gelen Aleviler, Kerbela hakkında konuşurlar. 

Hz. Hüseyin Muharrem’in 10. günü katledildiği için matemin 10. günü cem bağlanır. Hz. Hüseyin’i anmak için cemevlerinde bir araya gelen canlar İmam Hüseyin ve Kerbela Şehitleri için gözyaşı dökerler. Pir, ceme katılan canlara Kerbela Faciası’nı anlatır. Kerbela Şehitleri için dualar edilir, gözyaşları dökülür. Hz. Hüseyin için mersiyeler (ağıtlar) okunur, Yezit için lanet okunur. 

Şükür Kurbanı ve Aşure

Aleviler, 12 günlük oruç ve matemden sonra şükür kurbanı keserler, aşure pişirip dağıtırlar. Muharrem ayının 13. günü 12 çeşitten oluşan aşure pişirilir ve dağıtılır. Şükür kurbanı kesilmesinin nedeni ise İmam Hüseyin’in oğlu Zeynel Abidin’in Kerbela’da sağ olarak kurtulmasıdır. Böylece Ehlibeyt soyu devam etmiştir. İmam Hüseyin’in şahadetinden sonra imamiyet Zeynel Abidin’e geçmiştir. 

Bu yıl 12 İmamlar Orucu ve Matemi 11 Eylül’de başlayıp, 22 Eylül’de sona erecek.