Yetişkin Becerilerinde Türkiye nerede? PIAAC 2015 sonuçları

OECD tarafından yürütülen ve 15 yaşındaki gençlerin farklı alanlardaki akademik becerilerini karşılaştırma imkanı sunan PISA sınavı dönem dönem ülkemizde de gündem oluyor ve Türkiye’de eğitim sisteminin dünyanın çok gerisinde kaldığı tartışmalarına yol açıyor.

PISA sonuçlarına dair daha önce sivilsayfalar’da bir yorum yazmıştım. Bu yazıda ise yine OECD tarafından yürütülen ve PISA kadar bilinirliği olmayan ancak eğitim sistemleri açısından en az PISA kadar önemli bulgular sunan başka bir araştırmadan bahsedeceğim: PIAAC. Yetişkin Becerilerinin Uluslararası Karşılaştırması Programı (The Programme for International Assesssment of Adult Competencies)/ PIAAC da PISA gibi çeşitli alanlarda becerileri ölçüyor. Fakat, programın ölçeği 15 yaşındaki öğrencilerle sınırlı değil. PIAAC’ta 16-65 yaş arası nüfusun sözel, sayısal ve  teknoloji zengin ortamlarda problem çözme becerilerini ölçülüyor. Çalışma çağındaki nüfusun sosyal ve profesyonel ortamlarındaki akademik becerilerini ölçen bu araştırma esasında eğitim sistemlerinin çıktılarının uzun vadeli bir değerlendirmesini yapıyor diyebiliriz.

PIAAC henüz sadece bir kez yapıldı. Araştırmayı 27 ülke 2012’de, Türkiye’nin de içinde bulunduğu 9 ülke ise 2015 yılında tamamladı. Maalesef, PIAAC sonuçları da PISA sonuçları gibi Türkiye için pek iç açıcı değil.

* (2. ve 3. Seviyedeki katılımcıların yüzdesi)

Kaynak: OECD[i]

[i] OECD’nin PIAAC raporuna linkteki adresinden, Türkiye’ye dair kısa Türkçe rapora ise linkten erişilebilir.

PISA’da olduğu gibi PIAAC’ta da Türkiye son sıralarda, sözel beceriler başlığında Türkiye’nin puanı 227. Sadece Şili ve Endonezya’nın Jakarta bölgesi 220 puanla Türkiye’nin gerisinde. OECD ortalaması ise 268. Sözel becerilerde en yüksek puan ise 296 ile Japonya’ya ait.

Bu alanda katılımcıların çeşitli metinleri okuması ve metinlere uygun cevaplar vermesi bekleniyor. Verilen cevaplara göre 5 yeterlik düzeyi belirlenmiş. Temel okuma ve kelime bilgisi gerektiren ikinci düzeyin altında tüm ülkelerden katılımcıların % 20’sinden azı bulunuyor. Türkiye, Şili ve Jakarta dışında ikinci düzeyin altında sözel beceri oranı % 30’un üzerine çıkan ülke yok. Türkiye’de katılımcıların % 53’ü ikinci düzeyin altında sözel becerilere sahip. Başka bir deyişle 16-65 yaş arası nüfusumuzun yarısından fazlası okuduğunu anlamıyor.

Sayısal becerilerde de benzer bir durum söz konusu. OECD ortalaması 263, Türkiye’nin puanı 219. 34 ülke arasında 32. sıradayız. 31. sıradaki İspanya’nın ortalaması 246. Yani, Şili ve Endonezya ile beraber diğer katılımcıların epey gerisindeyiz. Bu alanda katılımcılara sayısal ve matematiksel kavramları ve bulguları tanımlama ve yorumlamaya dair sorular yöneltiliyor. Sayısal becerilerde temel düzey olan tam sayılarla iki veya daha fazla aşamalı işlem yapma, yüzdeli ve kesirli sayıları kullanma, görece basit tablo ve grafikleri yorumlama becerilerini ölçen ikinci düzeyin altında kalanların oranı genelde % 20 civarında. Türkiye, Şili ve Jakarta’da bu düzeyin altındaki 16-65 yaş arası nüfusun oranı % 60’tan fazla. Oran olarak bu üçlüye en yakın ülkeler İtalya ve İspanya’da ise ikinci düzeyin altındaki sayısal becerilerin oranı % 30 civarında.

Teknoloji zengin ortamlarda problem çözme becerisi ise Türkiye’nin en geride kaldığı alan. Türkiye’de 16-65 yaş arası nüfusun % 40’ına yakınının hiç bilgisayar deneyimi yok ya da testi yanıtlayabilecek kadar bilgisayar becerisi yok. Katılımcıların sadece % 8’i temel düzeyin üstünde beceri gösterebilmiş. Bu oran tüm ülkelerden katılımcılar arasında % 30’dan fazla.

Araştırmanın Türkiye ile ilgili çarpıcı bulgularından biri cinsiyetler arasındaki fark. Özellikle sayısal beceriler konusunda erkekler ve kadınlar arasında çok büyük fark var. Türkiye örneklemindeki kadın katılımcılar erkek katılımcılardan ortalama 27 puan geride ve bu fark tüm ülkeler arasında en yüksek. Sözel beceriler ve problem çözme konusunda da benzer bir tablo var.

Şekil 1: PIAAC Türkiye’de sözel, sayısal ve problem çözme becerilerinin yaş gruplarına göre dağılımı.

Türkiye için nispeten olumlu bir sonuç ise genç kuşakların büyüklerine göre hep daha iyi durumda olmaları (Bkz. Grafik 1). Katılımcı ülkelerin geneline baktığımızda en yaşlı kuşağın tüm alanlarda geride kaldığını görüyoruz ama genellikle orta yaş grupları gençlerin ve yaşlıların önünde. Türkiye’de ise sözel ve sayısal becerilerde 16-24 yaş grubu en yüksek puanlara sahip, teknoloji zengin ortamlarda problem çözme becerisinde de 25-34 yaş grubunun hemen arkasından geliyorlar. Bu durum, artan okullaşma oranlarıyla birlikte PIAAC ile ölçülen becerilerde iyiye gittiğimizin işareti. Ancak, yine de en genç kuşaklar karşılaştırıldığında da Türkiye’nin Şili ve Endonezya (Jakarta) dışındaki ülkelerin epeyce gerisinde kaldığı görülüyor. Başka bir deyişle, artan okullaşma oranlarının toplumun becerilerinde bir gelişme sağladığı söylenebilse de, nitelik olarak hala gelişmiş ülkeler düzeyinin çok gerisindeyiz.

Kabaca özetlemek gerekirse, yetişkin nüfusumuzun yarısından fazlası temel okuma ve hesap becerilerinden yoksun. Teknolojik ortamlarda problem çözme becerisi ise neredeyse bir ayrıcalık. Üç beceri alanında da gelişmiş ülkeler düzeyinin çok uzağındayız. Dahası, üç beceri alanında da cinsiyetler arasında ciddi bir eşitsizlik var. Kadın yetişkin nüfusumuz OECD ortalamasının daha da gerisinde. Genç kuşaklarda bu becerilerde bir artış görülse de uzun vadede gelişmiş ülkelerle aramızdaki yetişkin becerileri farkının kapanacağına dair bir emare ise yok.