Munzur Gözeleri Yapılaşma Tehdidiyle Karşı Karşıya

Munzur Gözeleri ya da yöre halkının deyimiyle Munzur Baba, Tunceli Ovacık sınırları içerisinde yer alan, Munzur Çayı’na hayat veren su kaynağı. Kırk gözeden çıkan buz gibi kaynak suyu Munzur Çayı’nın başladığı yer. Her yıl binlerce insanın ziyaret ettiği Munzur Gözeleri, Aleviler tarafından ‘kutsal’ kabul edilen önemli bir ziyaret merkezi. Tunceli’nin en önemli ziyaretgahlarından biri olarak […]

Munzur Gözeleri ya da yöre halkının deyimiyle Munzur Baba, Tunceli Ovacık sınırları içerisinde yer alan, Munzur Çayı’na hayat veren su kaynağı. Kırk gözeden çıkan buz gibi kaynak suyu Munzur Çayı’nın başladığı yer. Her yıl binlerce insanın ziyaret ettiği Munzur Gözeleri, Aleviler tarafından ‘kutsal’ kabul edilen önemli bir ziyaret merkezi. Tunceli’nin en önemli ziyaretgahlarından biri olarak bilinen Munzur Baba’nın bulunduğu mekan yapılaşma tehlikesiyle karşı karşıya. Tunceli Valiliği tarafından ‘Munzur Gözeleri Peyzaj Projesi’ tartışılıyor. Henüz taslak aşamasında olan projede bir amfi tiyatro, müze, çocuk oyun alanı, yaklaşık 20 kişilik bir misafirhane, mangal istasyonu, mesire alanı yapılması planlanıyor. Başta yöre halkı olmak üzere Tunceli Barosu ve Ovacık Belediyesi ile Alevi dernek ve inanç önderleri, projenin Munzur Gözeleri’nin dokusuna zarar vereceği ve geri dönülemez tahribatlara yol açacağı gerekçesiyle projenin yapımına karşı çıkıyor ve projenin iptal edilmesini talep ediyorlar.

 

“Munzur Gözeleri Tescilli SİT Alanıdır Yapılaşma Olamaz”

Projeye karşı çıkan kurumlardan biri Tunceli Barosu. Tunceli Barosu Başkanı Barış Yıldırım projeye neden karşı çıktılarını şöyle anlatıyor: “Munzur Gözeleri, Munzur Milli Parkı’nın temel kaynağı değerinde. 2001 yılında Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından burası 1. Derece Doğal SİT alanı ilan edildi. Ayrıca Munzur Gözeleri Alevilik açısından bir ibadet alanı ve bölgenin en temel doğal ve kültürel alanlarından en önemlisidir. Maalesef burada son dönemlerde yoğun bir insan nüfusu oluştu. Buranın bir mesire alanı mangal alanı olarak değerlendirilmesine dair yaklaşımlar vardı. Bundan kaynaklı olarak gerek peyzajı gerekse ekolojik ortam bundan zarar gördü. Bu yetmezmiş gibi son dönemde burayla ilgili bir taslak proje var. Projede bir amfi tiyatro, çocuk oyun alanı, yaklaşık 20 kişilik bir misafirhane, mangal istasyonu, mesire alanı ve müze gibi yapılar öngörülüyor. Bunun dışında orada çeşitli parke taşlarıyla duvar oluşturulması söz konusu.  1.Derece Doğal SİT alanları Kültür ve Tabiat Koruma Yüksek Kurulu ilke kararına göre kesinlikle bilimsel çalışmalar dışında başka hiçbir çalışmaya etkileşime açılmayacak alanlardır. Burada turizm yapılamaz. Orada yapılaşmaya gidilemez. Bölgenin temel kaynak değeri durumunda olan Munzur Gözeleri’nin yoğun bir şekilde kirletilmesi söz konusu. Oraya piknik amaçlı giden insanlar, çöplerini ve atıklarını orada bırakıyorlar ve en başından beri su kaynağının kirletilmesinden kaynaklı olarak su ekosistemi bozuluyor. Bizim itirazımız oranın bütün olarak ticari ve turistik faaliyetlere kapatılmasıdır. 1. Derece Doğal SİT alanlarında olması gereken budur zaten. Projede ise bunun aksine turizmi teşvik edecek yapılar söz konusu. Mevzuata da aykırı bu durum. Alevilerin kutsal bir ibadet mekanı olmasından dolayı biz bu projeye karşıyız. O bölgenin insan etkileşiminden arındırılması lazım. Yoksa geri dönülemez tahribatlara yol açıyor. Bu taslak projeye karşı ciddi itirazlar söz konusu olduğu için askıya alınmasını istiyoruz. Bu projenin nasıl hazırlandığını bilmiyoruz ve hayretler içindeyiz. Munzur Gözeleri’nin zaten tahrip edildiğini tespit ettik ve bununla ilgili bir suç duyurusunda bulunduk.”

Yıldırım, ayrıca Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu’nun 1.Derece Doğal SİT alanı olan Munzur Gözeleri’nin statüsünün yeniden değerlendirilmesiyle ilgili ekolojik temelli bir çalışma başlattığını, amacın orayı yapılaşmaya açmak olduğunu belirtti. Projeyle ilgili Tunceli valisiyle görüştüklerini dile getiren Yıldırım, konu hakkındaki baro görüşüne gösterdiği hassasiyet için kendisine teşekkür ettiklerini ifade etti.

 

“Proje Munzur Gözeleri’ne Zarar Verir”

Ovacık Belediye Başkanı Fatih Maçoğlu’nun projeye dair düşünceleri de şöyle: “Ben de o toplantılara katılan biriyim. Bu projeye dair tartışmaları sürdürüyoruz. O bölge çok uzun süredir insan baskısı altında olan bir yer. Özellikle yaz döneminde binlerce insanın geldiği bir alan o yüzden doğal yapısı da çok bozuldu ve tahrip oldu. Bizim de bakış açımız şu: Oranın kutsallığına dokunmayacak, inanç ayağını ve doğasını koruyacak bir yol bulunmalı. İlçemizi ziyareti sırasında ben bu taslak proje hakkında vali bey ile görüştüm ve yapılması halinde o projenin oraya zarar vereceğini ve sıkıntılar yaratacağını söyledim. Vali bey de ‘Böyle bir proje oraya uygun bir proje değil’ dedi. Yetkililerle görüşmelerimiz devam ediyor. Sonuç olarak insanlar oraya gidiyor, piknik de yapıyor, ibadetini de yerine getiriyor. Bu saatten sonra insanlara gitmeyin diyemezsiniz. Dolaysıyla izlenecek yol haritası üzerinde tartışmalar sürüyor. Bana göre orada, inanç büyükleri, dedeleri, peyzaj mimarlarıyla ve diğer işin ehli insanlarla yapılacak görüşmelerden sonra o bölgenin dokusunu bozmadan bir düzenleme yapılabilir.”

 

“Halkın ve İnanç Önderlerinin Görüşü Alınmalıdır”

Yıllardır, Munzur Çayı üzerinde yapılması planlanan baraj ve HES projelerine karşı mücadele yürüten Dersim Dernekleri Federasyonu’nun bir bileşeni olan Munzur Koruma Kurulu da projenin iptal edilmesi gerektiğini düşünüyor.

Munzur Koruma Kurulu (MKM), projenin bölge halkının ve Alevi ocaklarının görüşü alınmadan yapılmaması gerektiğini söylüyor. MKM, Munzur Gözeleri için bazı öneriler sunuyor:

• Kaynağın başına yapılmış ve çığ ile düşen bir kayanın bir kısmını yıktığı beton bina yıkılmalı, yeri eski doğal haline uygun şekilde düzenlenmelidir.
• Kaymakamlık ve belediyeler tarafından doksanlı yıllarda döşenen fabrik tuğlalar sökülmeli, yerlerine Ovacık’ın doğal taşından kesilmiş taşlar döşenmelidir.
• Munzur’un kaynağı, köy içindeki köprüye kadar kesinlikle pikniğe; kebap ve ızgara, restoran, çay, gözleme türü ticari faaliyetlere kapatılmalıdır. Bu faaliyetler güneydeki çakıllı bölgeye taşınabilir.
• Güneydeki çakıllı bölgeye sağlıklı ve kullanılabilir kurban kesme yerleri, çocuk parkı; kültürel etkinlikler, toplantılar ve cem törenleri için toplanma ve konaklama yerleri yapılabilir.
• Bütün turistik ve ticari faaliyetler suyun kaynağından en az bir kilometre uzakta ve Munzur’u kirletmeden gerçekleştirilmelidir.
• Munzur’un kıyısındaki köylerden ve ilçe merkezinden ırmağa karışan kanalizasyon ve çöp gibi katı atıklar önlenmelidir.

“Munzur Baba Alevilerin kutsal mekânıdır”

Munzur Gözeleri’nin bulunduğu bölgedeki köylerden biri olan Kedek’te yaşayan Alevi Dedesi Zeynel Dede, Munzur Gözeleri’nin yöre halkının en önemli ziyaretgahlarından biri olduğunu söylüyor. Çocukluğundan beri köyde yaşadığını dile getiren Zeynel Dede, Munzur Baba’nın Tunceli halkı için öneminin çok büyük olduğunu vurguluyor. Zeynel Dede: “Her yıl binlerce kişi Munzur Baba’ya ziyarete gelir, kurban keser, lokma dağıtır, dua eder. Burası bizim ziyaretimiz. Atalarımız yüzyıllardır burayı ziyaret yeri olarak kabul ediyor. Her yıl Munzur Baba için kurbanlar keseriz, dualar ederiz. Munzur Efsanesi İbrahim Peygamber’e kadar dayanıyor. Burası bizim kutsalımız, buranın üzerine bir şey yapılmasına gönlümüz razı olmaz. Munzur bizim manevi değeridir, her şeyimizdir. Proje iptal edilsin.” diyor.

“Munzur Gözeleri Alevilerin Ziyaretgahıdır”

“Taslak hakkındaki o projenin toplantısına katıldığını belirten Ovacık Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Cemevi Başkanı Aydın San: “Bize göre yanlış bir proje çünkü Munzur Gözeleri dediğimiz bizim için bir ziyaret mekanı, Aleviler için ziyaretgahtır, oranın bir ibadethane olması ayrı bir konu ama ibadethaneler ayrı ziyaretgahlar ayrıdır. İbadethaneler cemevlerimizdir, ziyaretgahlar ise zamanında ermiş insanların yaşadığı ve vefat ettiği bizim de ziyaret ettiğimiz yerlerdir. Lokma dağıtıp, kurbanımızı keseriz. Biz oranın üzerine cemevi dahi olsa bir yapı yapılmasını istemiyoruz. Çünkü zaten hem oranın yakınında hem de merkezde var. Oraya çocuk parkı olmaz, oraya amfi tiyatro olmaz. Bizim inanç merkezlerimizin bir değeri var, biz oraları bir eğlence merkezi haline çeviremeyiz. Orası ziyaret alanı olarak kalmalı.” diyor.

Projeyi hazırlayan Fırat Kalkınma Ajansı yetkilileri, Munzur Gözleri ile ilgili proje için, zamanında Ovacık Köylere Hizmet Götürme Birliği tarafından hazırlandığını, Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun onayından geçtiğini ancak projenin Tunceli valisi Tuncay Sonel tarafından yetersiz bulunduğunu belirtiyorlar. Yetkililerin verdiği bilgiye göre “Munzur Gözleri’nin doğal dokusuna zarar verilmeden” bir peyzaj projesinin yapılması Fırat Kalkınma Ajansı’nın gündeminde.