Bedava bisiklet dağıtmak yerine paylaşım sistemi kurun

Sağlık Bakanlığı 350 Milyon TL’yi boşuna harcamasın. Ülke ekonomisine katkı bedava bisiklet dağıtmakla değil, teknoloji destekli bisiklet paylaşım sistemlerinin yaygınlaşması ile gerçekleşebilir. *Bu yazı ilk olarak Birgün Gazetesi‘nde yayınlanmıştır Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan “bedava bisiklet” projesi kapsamında 1 milyon bisiklet alımı için 350 Milyon TL bütçe ayrıldığı açıklanmıştı. Projenin amacının fiziksel aktivitenin artması olduğu söylenmişti. […]

Sağlık Bakanlığı 350 Milyon TL’yi boşuna harcamasın. Ülke ekonomisine katkı bedava bisiklet dağıtmakla değil, teknoloji destekli bisiklet paylaşım sistemlerinin yaygınlaşması ile gerçekleşebilir.

*Bu yazı ilk olarak Birgün Gazetesi‘nde yayınlanmıştır

Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan “bedava bisiklet” projesi kapsamında 1 milyon bisiklet alımı için 350 Milyon TL bütçe ayrıldığı açıklanmıştı. Projenin amacının fiziksel aktivitenin artması olduğu söylenmişti. Çünkü birçok hastalığın ana nedeninin fiziksel hareketsizlik olduğu tahmin ediliyor. 2010 yılında yapılan Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması sonuçlarına göre bireylerin yüzde 71,9’u düzenli fiziksel aktivite yapmıyor ve halkın üçte ikisinin kilo problemi olduğu görülüyor.

Son bir yıldır her hafta bir il veya ilçemizde “bedava bisiklet dağıtıldı” ve öğrencilere bedava dağıtılan bisikletlerin e-ticaret sitelerinde cüzi bir rakama satışa sunulduğu haberlerini görüyoruz. Sonuçta bisikletler ‘hediye’ edilmiş, isteyen istediğini yapabilir. Modern toplumun en önemli sağlık problemine bisikletin tek başına çözüm sunabileceğini düşünmüyorum. Fiziksel aktivitelerin desteklenmesini sürdürülebilir ulaşım seçenekleri ile birleştiren ülkelerin bu konuda neler yaptığına gelin birlikte bakalım. Bisiklet, sürdürülebilir ulaşım aracı olarak kabul gördükten sonra ülkelerin bisikletli ulaşım, bisiklet turizmi ve bisiklet paylaşım sistemlerine yatırımları hızla arttı. “İşe-okula bisikletle gidiyoruz” kampanyalarına destek olarak paylaşıma sunulan bisiklet sayısı arttırıldı. Bu kampanyalarla birlikte bisiklet kullanıcısının sayısındaki artış, üniversiteler tarafından araştırma konusu seçildi. Bisikletle işe giden bir kişinin, diğer iş arkadaşlarına göre daha az hasta olduğu ve rapor aldığı ortaya çıktı. İşe bedensel ve zihinsel olarak ‘uyanık’ gelen bisiklet kullanıcılarının iş arkadaşları üzerindeki olumlu etkisi ölçülebildi. İşe bisikletle gelenler, hafta sonları aileleri ile birlikte bisiklet gezilerini tercih etmeye başladı ve bisiklet turizminde patlama yaşandı.

Bisiklet paylaşımı

Bisiklet paylaşım sistemi konusunda Paris, New York, Barcelona, Londra ve Milano’nun başarılı olmasının nedeni sistemin ulaşım sistemi ağının bir parçası olarak konumlandırılmasıydı. Paylaşım sistemlerinde Milano’da 5 bin, Barcelona’da 6 bin, Londra’da 13 bin 600, Paris’te ise 18 bin bisiklet bulunuyor. Karşılaştırma yapabilmek için İstanbul’da 200, İzmir’de 500, Bursa’da 35, Çanakkale’de 35 bisiklet bulunduğu bilgisini de paylaşmak isterim. Bisiklet paylaşım sistemlerinin başarısız olmasının nedenleri olarak yetersiz istasyon ve bisiklet sayısı, yoğun saatlerde bisikletlerin transferinin yapılması konusundaki hizmet yetersizliği ve teknoloji altyapısının kullanıcı dostu olmaması öne çıkıyor.

Sistemin finansmanı

Bisiklet Paylaşımı, (Bike Sharing) 3 farklı şekilde finanse ediliyor. Altyapı ve hizmet masrafını belediye üstlenebilir ve kullanıcılarda kiralama ücreti alabilir, ünlü bir marka sisteme sponsor olabilir veya masraflar bisiklet kullanıcısına yüklenebilir. İzmir ve İstanbul’da, yakıtla değil kullanıcısının kas gücü ile giden bisikletlerin benzin zamlarından etkilenmesinin nedeni de tam olarak budur.

Oyunun kuralları değişiyor: Serbest dolaşım

Avrupa ülkelerinde araba paylaşımı (car sharing) sistemleri, belediyeden alınıp özel şirketlere verildikten sonra kullanım oranında bir patlama yaşadı. Kullanıcı odaklı yaklaşım sunan özel sektör, akıllı telefon uygulamaları ile kolay ve erişilebilir araçlar ile sistemi geliştirdi. Araba paylaşımı sisteminden araç bulmak, taksi çağırmak kadar kolay bir hal alınca, şehir merkezinde yaşayan insanlar otomobillerini satıp, bu paylaşım sistemlerine üye oldular.

Aynı şey şu anda bisiklet paylaşım sistemleri için yapılıyor. Almanya merkezli Next Bike, Çin merkezli Bluegogo ve Mobike “free floating” yani serbest dolaşım bisiklet teknolojisine yatırım yapan firmalar. İşbirliği yaptıkları belediyelere ek bir masraf çıkarmıyorlar. Binlerce bisiklet şehrin kilit noktalarına bırakılıyor, akıllı telefon uygulamasını indiren ve kiralama ücretini ödeyen herkes bisikleti kullanabiliyor ve işi bittiğinde istediği yere bırakabiliyor. Sistemin en cazip özelliği bisiklet istasyonlarına ihtiyaç duyulmaması. Fiziki altyapı maliyeti olmayan serbest dolaşım bisikletleri kullanıcılardan aldıkları kiralama ücretleri ile kendi kendini finanse edebiliyor.

Kullanıcı için sistem çok basit. Akıllı telefondan kendine en yakın bisikleti buluyor, QR kod okutarak kilidi açıyor ve bisikleti kullanmaya başlıyor. Yolculuğu sona erdiğinde, istediği yere bisikleti bırakıp yine mobil uygulama ile bisikleti kilitliyor. Bluegogo Shenzhen’e 70 bin bisiklet yerleştirdi. Önümüzdeki aylarda Mobike, Singapur’a 100 bin, Next Bike ise Roma’ya on binlerce bisiklet yerleştirecek.

Sağlık Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığı güçlerini birleştirse ve 350 Milyon TL bütçeyi serbest dolaşım bisiklet teknolojisine ayırsaydı, bugün büyük şehirlerimizde ülkemizdeki fabrikalarda üretilen bisikletleri ve yine Türk mühendisler tarafından geliştirilen teknolojiyi kullanabilirdik.

Paylaşım ekonomisinin, kaynakları verimli kullanma konusundaki katkıları yadsınamaz. Bir şeyi kullanmak için ona sahip olmak zorunda değiliz. Otomobil ve bisiklet paylaşım sistemleri şehirlerin kısıtlı kamu alanı sorununa ve trafik sıkışıklığı problemine çözüm olacak gibi görünüyor.