Türkiye’de rakamlarla yaşlılık

Haber
Esra Atalay
25 Mart 2016
Türkiye’de yaşlı nüfusun[i] çoğunluğunu kadınlar oluşturuyor. Yaşlı nüfusunun büyük bölümü ise kırsalda. Yaşlıların %56.2’si kadın, %43.8’i erkek. [ii]Kırsal kesimde 65 yaş ve üzeri nüfusun oranı %10,3[iii]. Kentlerde ise bu oran %5,6. Belde ve köylerin %13.5’ini, şehirlerin ise %7.1’ini yaşlı nüfus oluşturuyor.[iv] En genç ama yoksul ülke Türkiye Avrupa ülkeleri arasında en düşük yaşlı nüfus oranına […]

Türkiye’de yaşlı nüfusun[i] çoğunluğunu kadınlar oluşturuyor. Yaşlı nüfusunun büyük bölümü ise kırsalda.

  • Yaşlıların %56.2’si kadın, %43.8’i erkek. [ii]Kırsal kesimde 65 yaş ve üzeri nüfusun oranı %10,3[iii]. Kentlerde ise bu oran %5,6. Belde ve köylerin %13.5’ini, şehirlerin ise %7.1’ini yaşlı nüfus oluşturuyor.[iv]

En genç ama yoksul ülke Türkiye

Avrupa ülkeleri arasında en düşük yaşlı nüfus oranına sahip ülke Türkiye. Fakat yaşlı yoksulluğu oranı AB ortalamasından yüksek.

grafik 2

Kaynaklar: World Bank, 2014; Eurostat, 2014; TÜİK, İstatistiklerle Yaşlılar, 2015.

Not: Eurostat, ve TÜİK yoksulluk verilerini Eşdeğer hane halkı kullanılabilir medyan gelirinin %60’ına göre hesaplamaktadır. AB-28 ortalamasına Türkiye dahil edilmemiştir.

Türkiye yaşlı olmanın en zor olduğu ülkelerden. Türkiye’nin yaşlılar için en yetersiz kaldığı alan ise eğitim ve istihdama bağlı hayat becerisini sağlamak.

  • HelpAge International’ın Küresel Yaş İzleme Endeksi’ne (2014) göre Türkiye’nin “Dünya’da yaşlanmak için en iyi yer” olduğunu söylemek mümkün değil.”
  • Türkiye 96 ülke arasında kendisine 75. Sırada yer buluyor.
  • Endekse göre Türkiye’nin en yetersiz kaldığı alan ise eğitim ve istihdama bağlı hayat becerisi ve kişinin kendine yetebilme becerisini ölçen “Yaşam Becerisi” alanı.
  • Türkiye bu alanda 96 ülke arasında sondan üçüncü.

Türkiye’de en yoksul ve gelir açısından en kırılgan kesim eşi vefat etmiş yaşlı kadınlar.[v]

  • Yoksul yaşlıların %58.9’u kadın. Yoksul yaşlı kadınların çoğunluğunu ise (%35’i) dul/eşi vefat edenler oluşturuyor. [vi]

Türkiye’de çocuk, hasta ve yaşlı bakımı ile diğer ev işleri sorumluluklarını tek başına üstlenen kadınlar ya işgücüne katılamıyor ya da ücretsiz aile işçisi olarak ve kayıt dışı işlerde çalışıyor.[vii]   Bu durum kadınları gelir kaynakları ve sosyal güvenceden yoksun bırakıyor ve yaşlılık sürecinde kadının statüsünü daha da kırılgan hale getiriyor.

  • Yaşlı kadınların %48’inin hiçbir geliri yok. Erkeklerde bu oran %6.[viii]
  • Yaşlı kadınların yıllık ortalama geliri 3200$, Erkeklerin ise 5500$[ix]
  • Yaşlı erkek nüfusta işgücüne katılım %19.3 iken yaşlı kadın nüfusta bu oran %5.4

 

Türkiye’de yaşlılar arasında yalnız yaşama oranı düşük.

  • Türkiye’de yaşlı nüfusun[x] yaklaşık yarısı (%48.5) çekirdek ailelerde, %26,1’i ise geniş ailelerde yaşıyor.
  • Avrupa’da 65 yaş üstü nüfusun %39’u yalnız yaşarken[xi] Türkiye’de yaşlı nüfusun %16’sı yalnız yaşıyor.[xii]
  • Türkiye’de yalnız yaşayan hanelerin oranı düşük olmakla birlikte, tek kişilik hanelerin %45.8’ini yaşlılar oluşturuyor. Bu hanelerde yalnız yaşayan yaşlıların ise %76.5’i kadın.[xiii] Kadınlar eşlerini daha erken kaybetmekte.
    • Yaşlı kadınların %50,5’inin, erkeklerin ise %12.9’unun eşi vefat etmiş.[xiv]
  • Kırsal kesimde yaşayan yaşlıların da %42,9’u ya aile içinde ya da çocukları tarafından bakılıyor. Kentlerde ise bu oran %30,5[xv]

Kurumsal bakım hizmetlerinden faydalanma az.

  • Türkiye’de yaşlıların binde 4’ü huzurevinde kalıyor.[xvi] Bu oran Doğu Avrupa ülkeleri ve Yunanistan’la benzer[xvii]:
  • İzlanda’da %8.3
  • Fransa’da %6.7
  • Hollanda’da %6.3
  • İsveç’te %5.8
  • Litvanya binde 8
  • Yunanistan binde 6
  • Romanya binde 5

[i] 65 yaş ve üstü nüfusu kapsamaktadır.

[ii] TÜİK, İstatistiklerle Yaşlılar, 2015.

[iii] Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü, TNSA 2008

[iv] Kalkınma Atölyesi, Yaşlanma ve Kırsal Yaşlılık Mevcut Durum Raporu, 2015.

[v] Arun, Ö., Karademir-Arun, B., Türkiye’de Yaşlı Kadının En Büyük sorunu: Dulluk,Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 2011.

[vi] Karadeniz, O., Öztepe, N.D.,  Türkiye’de Yaşlı Yoksulluğu. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2013.

[vii] https://www.sivilsayfalar.org/rakamlarla-kadinin-ekonomik-olarak-guclenmesi/

[viii] Aktaran: Arun, Ö. Link: https://www.sivilsayfalar.org/yaslanmaya-hazir-miyiz/

[ix]Aktaran: Arun, Ö. Link: https://www.sivilsayfalar.org/yaslanmaya-hazir-miyiz/

[x] 65 yaş ve ütü nüfus.

[xi]Eurostat, People in the EU-statistics on an aging society, 2015.  http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/People_in_the_EU_%E2%80%93_statistics_on_household_and_family_structures

[xii] Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler, 2014.

[xiii] TÜİK, İstatistiklerle Yaşlılar, 2015.

[xiv] TÜİK, İstatistiklerle Yaşlılar, 2015.

[xv] Kalkınma Atölyesi, Yaşlanma ve Kırsal Yaşlılık Mevcut Durum Raporu, 2015.

[xvi] TÜİK, İstatistiklerle Yaşlılar, 2015.

Not. Rakam, huzurevinde kalan kişi sayısının, 65 yaş üstü nüfusa oranıdır. Türkiye’de yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri ile huzurevlerine başvurmak için 60 yaş ve üstü olma koşulu aranmaktadır. Huzurevlerinde kalan kişi sayısı, bakım ve konaklama hizmeti alan 60 yaş üstü bireyleri kapsamktadır. Ancak diğer ülkelerle karşılaştırma yapmayı mümkün kılmak için oran 65 yaş üstü toplam nüfus üzerinden hesaplanmıştır.

[xvii] European Commission, Long-term care for the elderly. Provisions and providers in 33 European Countries, 2010.